«دایره‌المعارف دست‌بافته‌های عشایری و روستایی سیرجان» کتاب می‌شود

عقیل سیستانی مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان و نویسنده چندین کتاب و مقاله در زمینه دست‌بافته‌های عشایری و روستایی استان کرمان با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی سیرجان کتاب دایره‌المعارف دست‌بافته‌های عشایری و روستایی سیرجان را در دست چاپ دارد.

گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری آنا درباره اهداف و جزئیات مطالب این کتاب با نویسنده و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان را بخوانید:

*هدف از نگارش این کتاب چیست؟

- باتوجه به اینکه دست‌بافته‌های عشایری و روستایی در استان کرمان و منطقه سیرجان بسیار غنی، متنوّع و ارزشمند است، متأسفانه اما تاکنون پژوهش جامع و تخصصی بر روی آنها صورت ‌نگرفته ‌است. به عبارتی می توان گفت؛ تحقیق و تدوین این مجموعه کتاب اینگونه شکل گرفت که؛ اولاً به این باور رسیدم که چنانچه فرش و دستبافته های کرمان و در مجموع ایران، مستندنگاری، ثبت و منتشر می‌شد، نه مسئولان و متولیان مربوط نادیده‌اش می‌گرفتند و نه بیگانگان به این سادگی دست به کپی‌برداری از روی آن می‌زدند. ثانیاً، اهمیت چنین پژوهشی با توجه به پتانسیل منطقه برای حفظ، ترویج، توسعه و ارتقای فرهنگ و سنت ارزشمند گذشته و ثبت و انتقال آن به آیندگان، لازم و جای خالی‌اش محسوس بود. ثالثاً، وظیفه تحقیق و پژوهش و کار درحوزه هنرهای سنتی و صنایع دستی برآنم داشت که بعد از دو سال خدمت در معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث استان کرمان، سیزده سال تدریس و شناخت از وضعیت ممکن، تصمیم چاپ این کتاب گرفته شده تا شاید بتوانم از این طریق دینم را به این حوزه ادا کنم.

در مجموع باید اذعان کنم، فرش کرمان در عین‌ حال که متنوع‌‌ترین فرش ایران است، نادیده گرفته شده و تحقیق جامعی درباره آن صورت نگرفته ‌است تا جایی که اغلب نمونه‌‌فرش کرمان، برای تجار و فرشندگان بومی و غیر بومی هم شناخته شده نیست!

*درباره کتاب و مطالب موضوعی آن توضیح دهید.

- جلد اول با عنوان دایرة المعارف دستبافته های عشایری و روستایی منطقه سیرجان و جلد دوم با عنوان دایرةالمعارف گلیم سیرجان گردآورس شده است.

پرداختن به گلیم و فرش و روند شکل‌گیری هر یک، بدون درنظرگرفتن ایلات و بافندگان منطقه سیرجان، کاری غیر ممکن و دور از حقیقت به‌نظر می‌رسید. به همین خاطر در فصل اول، بخش اول به معرفی سیرجان و وضعیت جغرافیایی، تاریخی، جمعیتی و اقلیمی سیرجان پرداخته شد. بخش دوم را نیز به معرفی ایلات و طوایف بافنده سیرجان از جمله افشار، بُچاقچی، رائینی، خراسانی، خواجوئی، قرائی و طوایف شول، آل‌سعد و زیدآبادی و ... اختصاص داده شد.

در فصل دوم، بخش اول به وضعیت فرش‌بافی ایلات و طوایف بافنده منطقه سیرجان پرداخته شد. فصل دوم، بخش دوم را به معرفی مهم‌ترین طرح‌های ـ اغلب قالی‌بافی ـ دستبافته فرشینه/ پرزباف/ قالی‌باف ایلات و طوایف بافنده این منطقه پرداخته و می‌توان طرح‌های موسی‌خانی، موسی‌خانی گلدانی، سماوری، سه‌کله (تک‌ترنج، دوترنج، سه‌ترنج، چهارترنج و ...)، ارگه‌ای/ ارگهی، پنج‌کله، بندی، شول، ستاره‌ای، حشمت، حشمت محرابی، ترنجی، سماوری، لچک‌ترنج، دوترنج، سه‌ترنج، پنج‌ترنج/ پنج‌گل، شش‌ترنج، ترنجِ منبری، و ... منطقه را نام برد.

بخش سوم نیز به معرفی دستبافته‌های ملزوم زندگی عشایری و روستایی منطقه سیرجان پرداخته شد که از مهم‌ترین دستبافته‌ها می توان خُرجین، سفره، رکعت، مفرش، نمک‌دان، خوره، جوال، گاله، کشک‌دان، قاشق‌دان، دکارت‌دان، چپق‌دان، جلد قرآن (جاقرآنی)، گهواره بچه/ نعنو (اصطلاحاً نعنو یا ننو)، توبره، پوشش و تزئین حیوانات باربر (جُل اسب و قاطر و شتر)، توشه‌دان، دست‌دان و ... را ام برد.

در فصل سوم که فقط شامل بخش اول است به معرفی مهم‌ترین تکنیک‌های گلیم‌بافی در سیرجان؛ مانند پودنما، تک‌قلاب، جفت‌قلاب، پود معلق، شیریکی‌پیچ و ... پرداخته شده است.

اما در جلد دوم فصل اول به معرفی طرح‌های متداول گلیم سیرجان از جمله؛ راه‌راه (محرمات)، ابروباد، خارا، بندی، موسی‌خانی، بابابیگی، حشمت، خوشه‌انگوری، سینی، گلدانی، ترنج منبری، پنج‌ترنج و ... پرداخته شده است.

در فصل دوم آن به معرفی نقش‌‌های متداول گلیم مانند دندان موشی، دوتِپُو/ دوپُودو، ترمِئو، کِلاکو، عقربو، چوگون، چهارپودو، چرخ‌فَلِکُو، سیبک، گل چهارپَر، سیبک هشت پَر، گل عباسی، ریزه‌نباتو، نردبون، چهارسَبلو، جُمُلو، قلمدونو، عقربو گُلدار، گل برگدار، حسین عباسی/ بلوردی، جَلَک، ماه زنجیل و ... همت گمارده شد.

* مشخصات این کتاب به لحاظ تعداد صفحه، اندازه، تیراژ و... را تشریح کنید.

- این کتاب ها در دو مجلد با 700 صفحه در اندازه رحلی و با تیراژ 2000 نسخه، توسط مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان در سال 96 چاپ و منتشر می شود.

*چرا دانشگاه آزاد اسلامی سیرجان را برای همکاری و چاپ این کتاب انتخاب کردید؟

- دانشگاه همیشه به عنوان یک نهاد آموزشی، علمی و تخصصی معتبر است در این مهم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان با مدیریت خوبی که دکتر جعفرقلیخانی داشته سعی کرده به رسالت خود بپردازد.

*دانشگاه چه نقشی در چاپ کتاب دارد؟

- دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان ناشر این کتب است.

* و صحبت پایانی...

- خوشحالم نتیجه 9 سال تحقیقات عاشقانه ام بر دستبافته عشایری و روستایی استان کرمان و منطقه سیرجان به چاپ و انتشار می رسد و امیدوارم توانسته باشم گامی هرچند کوتاه در حفظ و احیا و معرفی دستبافته داری استان کرمان و منطقه سیرجان برداشته باشم.