آیین‌های ویژه عید فطر در اقصی نقاط ایران/ آیین شکرگزاری ایران با رنگ رسوم محلی

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، با رویت هلال ماه، مسلمانان جهان، عید فطر را با اقامه نماز روز عید آغاز می‌کنند که نمونه بارزی از اتحاد و انسجام میان مسلمانان است.

مردم هر خطه ایران آیین و آدابی ویژه این روز مبارک دارند که پس از برپایی نماز صبح عید فطر، توسط بومیان اجرا می‌شود.

از رسوم مردم آذربایجان شرقی این است که روستاییان برای رویت هلال ماه به پشت بام ها می‌روند و بزرگترها بعد از رویت ماه ، به چهره یک کودک معصوم یا یک فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌کنند چراکه معتقدند نگریستن به صورت آدم‌های بی‌نماز و روزه‌خوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت ولی نگاه کردن به‌ آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) خوش‌یمن است.

در شهر ساوه نیز رسم است که مردم پس از اقامه نماز فطر و پرداخت فطریه به نیازمندان به مزار اهل قبور و شهیدان بروند و با توزیع خیرات یادشان را گرامی دارند.

مردم ساوه در چنین روزی به دیدار خانواده هایی که به تازگی فردی را از دست داده اند می‌روند و در قالب مراسمی به نام «نوعید» فاتحه‌خوانی و خیرات می‌کنند و برای فرد درگذشته طلب مغفرت می‌کنند. همچنین رسم است که در این عید تازه داماد به خانه نامزد خود هدایایی بفرستد، مطابق این سنت دیرینه در روز عید فطرتازه داماد، عیدانه نامزدش شامل میوه های فصل، پارچه لباسی، یک تکه جواهر و شیرینی را به خانه پدر عروس می برد.

در خوزستان مردم با «هوسه» و پایکوبی به کوچه‌ها می‌روند و با بزرگ محله و قبیله ملاقات می‌کنند. در این استان همچنین ضیافت‌هایی به مناسبت عید فطر برپا می‌شود که مردم در آن به شیرینی و شربت پخش می‌کنند و به شعرسرایی می‌پردازند.

در استان مازندران و گیلان مردم اعتقاد دارند که شب عید فطر همه اعضای خانواده باید در کنار هم باشند و با هم افطار کنند. افرادی که در شهر زندگی می کنند در روز عید به روستای محل تولد خود می روند و با پوشیدن لباس محلی و بردن غذای خود به طبیعت این روز را جشن می گیرند. یکی دیگر از نشانه های عید فطر در مازندران و گیلان رفتن به زیارت اهل قبور و دادن آش نذری است. همچنین مردم خیر مازنی و گیلک در این روز به ایتام و فقرا نیز کمک می کنند.

عنبران از شهرهای تالش نشین کشور است که در مرز استان با جمهوری آذربایجان قرار دارد. این شهر و روستاهای اطراف آن به‌خوبی زبان و فرهنگ اصیل ایرانی را در این نقطه مرزی حفظ کرده‌اند. آیین‌های سنتی عنبران که از گذشتگان به ارث رسیده هنوز بین اهالی این روستا جاری و ساری است. نواده‌های عنبرانی با حضور در آرامستان به پخش نذری و خیرات اقدام می‌کنند. در این بین بیشتر آنان سفره‌هایی را که در آن‌ها فطیر محلی، میوه، شیرینی، آش، خرما، حلوا و دیگر خوراکی‌ها وجود دارد نزدیک قبر عزیزان خود پهن می‌کنند.

در آستانه عید فطر در عنبران شور و حال پختن فطیر یا « زِرِن» و حلوای محلی دیده می‌شود و از آنجایی که فطیر عنبران با شیر محلی و روغن حیوانی تهیه می‌شود، عطر و طعم خاص و طرفداران زیادی بین اهالی و مهمانان دارد. همچنین در این میان دراویش نیز با حضور در این مکان مولود خوانی کرده و این عید بزرگ بندگی را جشن می‌گیرند.

در کردستان با توجه به اینکه استان کردستان از لحاظ تعداد مساجد نسبت به جمعیت غالب در سطح جهان اسلام رتبه نخست را دارد و در هر محله و هر روستای استان حداقل یک مسجد برپا شده ‌است. مردم متدین این دیار در روز عید سعید فطر و با طلوع آفتاب در یک اجتماع گسترده و با مذاهب مختلف اسلامی وحدت و انسجام خویش را به منصه ظهور می‌رسانند.

در زمان برپایی نماز عید و به منظور تقدیر و تشکر از خدمات امام جماعت و خادم مسجد از طرف همه نمازگزاران هرکسی به وسع خویش هدایایی برای این دو نفر در نظر گرفته می‌شود.

از دیگر سنت‌های حسنه مردم کردستان در روز عید فطر زیارت اهل قبور و پخش نذورات و غذاهای محلی در این فضای معنوی در بین افراد حاضر در مزار افراد متوفی است که در این مکان ها بار دیگر افراد مستضعف و ایتام اطعام می‌شوند و با این عمل حسنه تمامی افراد با خوشحالی و خوشنودی روز عید را سپری می کنند. عیادت از بیماران، پخت غذاهای سنتی و شیرینی‌های محلی به مناسبت نخستین سالگرد فرد متوفی خانواده و توزیع آن در بین افراد مستمند را از دیگر آداب و رسوم مردم مسلمان کردستان در روز عید سعید فطر است.

در خراسان شمالی آداب عید فطر تقریبا در بین تمامی اقوام کرمانج، ترک و تات خراسان شمالی با اندکی تغییر، مشترک است اما ترکمن‌های خراسان شمالی عید فطر را با تغییرات بیشتری برگزار می‌کنند.

در بین ترکمن‌های اهل سنت تلاش برای رؤیت هلال ماه اهمیت بیشتری دارد و به آن «آی گورمک» می‌گویند. ترکمن‌های خراسان شمالی معتقدند اگر کسی با پایان یافتن ماه رمضان، هلال ماه شوال را در آسمان مشاهده کند به اندازه کسی که تمام روزهای ماه رمضان را روزه گرفته، ثواب می‌برد و به همین دلیل نیز در روز پایانی ماه رمضان بسیاری از افراد حتی کهنسالان به پشت بام‌ها رفته و سعی در رؤیت هلال ماه می‌کنند. با رویت هلال ماه رمضان و اعلام عید فطر ترکمن‌های خراسان شمالی در ابتدا اقدام به پرداخت زکات فطریه خود می‌کنند که از سوی امام جماعت تعیین می‌شود و آن گاه لباس‌های نو و پاکیزه خود را پوشیده و به ملاقات اقوام و برادران خود می‌روند تا با یکدیگر برای برپایی نماز عید فطر به عیدگاه روند.

رسم است ترکمن‌های خراسان شمالی پیش از بیرون رفتن برای برپایی نماز عید فطر، در خانه افطار کنند و بر اساس سنت‌ها افطار آنها چند دانه خرما است که به صورت تاق می‌خورند یعنی سه، پنج و یا هفت عدد خرما می‌خورند. پس از آن ترکمن‌ها در دسته‌های چند نفری به سوی عیدگاه که زمینی صاف در طبیعت است می‌روند تا در آنجا نماز عید را بجا آورند که رفت و برگشت به عیدگاه نیز خود دارای آدابی است به عنوان مثال رسم بر این است که با پای پیاده از یک راه به عیدگاه بروند و از راه دیگر بازآیند چرا که معتقدند رسول گرامی اسلام نیز چنین می‌کرد.

در عید سعید فطر زنان ترکمن، صبح زود برای پذیرایی از مهمانان شیرینی‌های مخصوص از جمله پشمه، چاپادی، قتلمه، قطاب و نان روغنی درست می‌کنند تا بعد از مراسم نماز عید فطر برای دید و بازدید مهمانان سفره پذیرایی آماده باشد، در روز عید فطر سفره‌های غذا در تمام خانه‌های ترکمن‌های خراسان شمالی پهن بوده و در این خانه‌ها نیز به روی همه باز است و هر که به در این خانه‌ها آید بدون این که نام و نشانش پرسند به داخل دعوتش می‌کنند و از طعامی که بر روی سفره چیده شده‌ به او نیز تعارف می‌شود.

در سیستان و بلوچستان آیین‌های خاصی وجود دارد که همه نشان از جایگاه والای اسلام در بین مردمان این منطقه است. در میان رسوم رایج، قربانی کردن دام یا حتی یک مرغ زنده در بین مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است به طوری که مردم معتقدند بعد از یک ماه بندگی و تطهیر در درگاه الهی باید با ریختن خون، این مهمانی را به پایان برد تا از شر شیطان و هوای نفس دور ماند.

همچنین کیسه برکت نیز از دیگر رسوم مردم است که در منطقه سیستان و بلوچستان نام دارد به طوری که بزرگان روستا چه مرد و چه زن با دوختن یک کیسه به جمع‌آوری نذورات، کفاره و فطریه مردم مشغول می‌شوند که آنها را در اختیار فقرا و نیازمندان قرار دهند. از سوی دیگر حضور بر سر مزار درگذشتگان از دیگر رسم و رسوم‌های مردم است، آنان به مزار می‌روند و عید را به گذشتگان خود تبریک می‌گویند و خرما، کلوچه محلی و شکلات بر سر مزار توزیع می‌کنند.

بر اساس آیین‌های این منطقه، زنان بلوچستانی در روز پیش از عید حنا آماده می‌کنند و مردمان سیستان در روز عید و بعد از خواندن نماز صبح حمام می‌روند و لباس نو با رنگ‌های روشن بر تن می‌کنند به طوری که معتقدند که در یک ماه رمضان با زدودن تیرگی‌ها به استقبال عید فطر باید رفت.

مردم لرستان در روز عید فطر، زکات فطریه خود را به فقرا و کسانی که مستحق گرفتن زکات هستند می پردازند و مقدارى از پول زکات را هم صرف بناى مسجد های محل می نمایند و یا به نزدیکترین اقوام خود که مستمند هستند می دهند. در برخى موارد کمیته امداد در محل های که نماز عید برگزار است حضور می‌یابند و به جمع آورى فطریه در بین نمازگزاران اقدام می کنند.