طنین موسیقی سیستان و بلوچستان در قالب آیین و سنن+ فیلم

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، مردم استان سیستان و بلوچستان از قومیت‌های بلوچ و زابلی تشکیل شده که بلوچ‌ها به زبان بلوچی با لهجه‌های متفاوت صحبت می‌کنند و عموماً سنی هستند و زابلی‌ها با گویش زابلی و شیعه مذهب هستند.

در زندگی مردم این خطه از کشور، موسیقی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ به طوری که در مراسم شادی، غم و همچنین در زمان صید ماهی نیز شاهد موسیقی ویژه و خاص این منطقه هستیم. موسیقی استان سیستان و بلوچستان که عموماً با دونلی و قیچک و دهل و سوروز و تمبورگ و بنجو نواخته می‌شوند که سازهای مختص این استان هستند.

هر یک از آیین‌ها و مناسکی که در این استان برگزار می‌شود، آوازهای مخصوص به خود دارد، برای مثال زنان سیستانی‌ در مراسم سوگواری رباعی‌خوانی برگزار می‌کنند که به ارده کردن یا ارده کشیدن معروف است. مردم این خطه از کشورمان همچنین در زمان درو و برداشت محصول آوازهای مخصوصی سر می‌دهند که از جمله آنان می‌توان به آوازهای وزن گندم و آواز مشک زنی اشاره کرد.
آوازهای لالایی سیستانی که با عنوان «آیکه» شناخته می‌شود، آوازهای مولودی‌خوانی که الوکه نام دارد، آوازهای کودکانه‌ای چون «کریچو کریچو پندونه» و همچنین «رمضونیکه» که از آوازهای مخصوص ماه رمضان است که همچنان از سوی بومیان این منطقه اجرا می‌شود.
اگرچه همچنان در این بخش از کشورمان آوازهای ویژه شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی سرداده می‌شود، اما نمایش «لوبتک» به عنوان نمایش ریتمیک، بدون کلام که با همراهی دایره و حرکات موزون اجرا می‌شد، به دست فراموشی سپرده شده است.

از جاذبه‌های موسیقی سیستانی رقص‌های محلی بومیان این منطقه است که به چاپ زابلی (بصورت گروهی توسط مردان اجرا شده و در مرحله 3 چاپی مشترکاً توسط زنان و مردان و بدون چوب انجام می‌شود. این رقص با سرعتی آرام شروع می‌شود و در هرمرحله برسرعت رقص و موسیقی افزوده می‌شود. مراحل مختلف رقص: گران چاپ (حرکت سنگین) ، چاپ خاشی (اوکاتی) باسرعت متوسط و سه لتک (سه چوبه) باسرعت تند)، چوب بازی و رقص شمشیر شهره است.
از جمله تصنیف‌ها و ترانه‌های قدیمی این منطقه لیلی جان، من به بازار می روم، سبزه گل، زلیخا، انار سیستانم، موکه مه کنجکه تونو و حنابندان(در بازکنید) و سرتراشک است که در مراسم‌های عروسی خوانده می‌شود. از جمله مواردی که موسیقی سیستانی را جذاب‌ می‌کند سه ریتم ساده، ترکیبی (6/8) و ریتم های لنگ (5/8) است که در تصنیف‌ها نهفته است.
از سوی دیگر در بلوچستان نیز شاهد انواع مختلفی از موسیقی هستیم که از جمله آنها موسیقی عرفانی بلوچستانی (نعت و غزل)، موسیقی همراه با ترانه و آواز (صوت و نازیک)، موسیقی حماسی و پهلوانی، موسیقی درمانی و موسیقی سپت که با زیورآلات زنانه نواخته می‌شود می توان اشاره کرد.

برخی معتقدند موسیقی بلوچستان به علت همجوار بودن با کشور پاکستان تحت‌تاثیر متقابل فرهنگ‌های بلوچی و هنری قرار گرفته و باعث شده که طی چند قرن اخیر از تاثیرات موسیقی هنری دور نماند و در اجرای ترانه‌ها و نواهای موسیقی محلی‌مان نوازندگان بلوچ با ادوات موسیقی خود تاثیرات این اختلاط هنری را عینا به گوش ما رسانند.
هر چند تلفیق موسیقی بلوچستان با مراسم و سنن قومی باعث شده که تا این حد حفظ شود اما با پهنای گسترده ای که دارد تقسیمات فراوان و نام ها و واژه های بسیاری پدید آورده و همانند موسیقی سایر اقوام ایرانی نشانه های زیادی از فرهنگ اصیل ایرانی و باورهای اسلامی دارد. ترانه‌های عامیانه بلوچستان در مراسمات و اعیاد، جایگاه ویژه ای دارد که در مراسمات عروسی و ختنه سوران و بویژه اعیاد خوانده می‌شود.

در موسیقی بلوچستان از سازهایی چون آلات زهی، قیچک، رباب، تنبورک، سرنا، دهل بزرگ، تیمبوک، دهلک، دهل مگرمان، دهل بزرگ لیوا، سیمرغ، بنجو، دونلی (ساز محلی بمپور)، طشت وکوزه و دوکر استفاده می‌شود.