ردپای انسان شکارچی در محدوده سد داریان/ حضور انسان نئاندرتال در میرک سمنان

به گزاری گروه فرهنگی آنا از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در بخش اول این نشست که صبح امروز 16 اسفند برگزار شد، فریدون بیگلری و سونیا شیدرنگ، حامد وحدتی‌نسب، و سامان حیدری‌گوران و الهام قصیدیان گزارش‌های مربوط به کاوش و مطالعات باستان‌شناسی خود را ارائه کردند.

ردپای انسان شکارچی در محدوده سد داریان

فریدون بیگلری و سونیا شیدرنگ که در محدوده سد داریان مطالعات باستان‌شناختی انجام داده‌اند، اظهار کردند: «کاوش‌های نجات‌بخشی در مکان‌های پارینه‌سنگی ”هجیج“، واقع در محدوده سد و نیروگاه داریان، برای نخستین بار صنایع سنگی این منطقه را، که اطلاعات چندانی از آن وجود نداشت، معرفی، و ویژگی‌های آن را تا حد امکان بررسی کرد.»

براساس یافته‌های موجود، پناهگاه صخره‌ای وسیع و با موقعیت مناسب گلوان در دوره پارینه‌سنگی میانی و احتمالاً اواخر دوره فراپارینه‌سنگی یا نوسنگی مورداستفاده جوامع شکارگر/گردآورنده قرار گرفته است. با اینکه یافته‌های گمانه آزمایشی در «تله‌گا 1» نشان‌دهنده استفاده از این مکان در قرون اخیر است، اما از غار «تله‌گا 1» نیز احتمالاً جوامع پارینه‌سنگی میانی ساکن گلوان استفاده می‌کرده‌اند.

به‌گفته این دو باستان‌شناس، وجود دو دست تراش سنگی در آبراهه مقابل دهانه غار و بخش پایینی دامنه شاید حاکی از استفاده گذری از غار طی دوره پارینه‌سنگی میانی باشد. البته در بخش کاوش‌شده نهشته‌های پلیستوسن مشاهده نشده است که می‌تواند به‌علت فرسایش نهشته‌های قدیمی‌تر در غار باشد که در اواخر پلیستوسن و هولوسن به بیرون از غار تخلیه ‌شده‌اند.

به‌نظر این دو محقق، این یافته‌ها حاکی از اهمیت این منطقه برای بررسی‌های بیشتر در آینده هستند.

حضور انسان نئاندرتال در میرک سمنان

حامد وحدتی‌نسب، سرپرست هیئت کاوش در محوطه پارینه‌سنگی میرک سمنان، گفت: «فصل نخست کاوش در محوطۀ پارینه‌سنگی میرک درحالی پایان یافت که نتایج مقدماتیِ آن روشن‌کنندۀ گوشه‌ای از زوایای تاریک دورۀ پلیستوسن جدید در حاشیۀ شمالی فلات مرکزی ایران بود.»

به‌گفته این باستان‌شناس، برخلاف ادعاهای پیشین، نتایج حاصل از کاوش در فصل نخست نشان داد که استقرار در میرک فقط محدود به پراکنش‌های سطحی نبوده و آثار حداقل سه دوره استقرار انسانی در لایه‌های زیرین سطح نیز وجود دارد.

وی در مورد نتایج مطالعات مقدماتی رسوب‌شناسی گفت: «این مطالعات به‌روشنی حاکی از وجود محیط‌های کاملاً متفاوت (مرطوب و احتمالاً مردابی)، به‌توالی در بازۀ زمانی 30هزار تا 63هزار سال پیش از این، است.»

وی با اشاره به مشاهدات گونه‌شناختی فناوری دست‌افزارهای به‌دست‌آمده از لایه‌های کاوش‌شده گفت: «این مشاهدات نتایج پژوهش‌های پیشین در این محوطه و انتساب آن را به دورۀ پارینه‌سنگی میانی (بازه زمانی 250‌هزار تا 40هزار سال پیش) تأیید می‌کند، دوره‌ای که در آن دو نوع انسان هوشمند نخستین و انسان نئاندرتال زندگی می‌کردند.»

این باستان‌شناس در ادامه یادآور شد: «به‌دلیل ناکافی بودن و ابهام نسبی مدارک مربوط به حضور انسان هوشمندِ نخستین در فراتر از مرزهای لوانت (سرزمین شامات)، به‌نظر منطقی است که درحال‌حاضر، محوطۀ میرک منتسب به انسان نئاندرتال دانسته شود.»

نابودی غارها و پناهگاه‌های باستانی به‌دست سودجویان

در ادامه این نشست سامان حیدری‌گوران، سرپرست پروژه باستان‌شناسی در کرمانشاه، به ارائه گزارش بررسی در منطقه کرمانشاه و کاوش در سه مکان اشکفتِ توتان، اشکفتِ رازآور و پناهگاه صخره‌ای یوان پرداخت.

به‌گفته این باستان‌شناس، با توجه به نتایج اولیه این پژوهش، منطقه مطالعاتی یادشده از ظرفیت بسیار بالایی برای رسیدن به اهداف این پروژه برخوردار است.

وی افزود: «برای تکمیل داده‌ها و بازسازی نهایی دوره گذار از پارینه‌سنگی میانی به نوین، ادامه کاوش در یوان و برخی مکان‌های مهم که در معرض تخریب‌اند در دستور کار این هیئت و پژوهشکده باستان‌شناسی کشور قرار دارد.»

وی در ادامه به کاوش‌های غیرمجاز افراد سودجو در منطقه اشاره کرد و گفت: «متأسفانه تقریباً تمام غارها و پناهگاه‌هایی که دارای نهشته‌های باستانی بودند مورد تخریب کلی و جزئی قرار گرفته‌اند؛ بنابراین اولویت کاری ما توجه به مکان‌های درمعرضِ تخریب کامل و نجات داده‌های آن‌ها بود.»

وی یادآور شد: «بررسی‌های پارینه‌سنگی در این چهار منطقه منجر به کشف 265 غار و پناهگاه صخره‌ای و محوطه باز همراه با بیش از 7هزار قطعه شیء باستانی (عموماً دست‌افزار سنگی) از پارینه‌سنگی میانی تا اواخر فراپارینه‌سنگی شد.»