دنیای متفاوت فناوری‌‌های ارتباطی در کشوری ایزوله / وقتی اینترنت در 28 سایت داخلی خلاصه می‌شود

نسترن صائبی، گروه علم و فناوری آنا- کامپیوترهای دسکتاپ در کره شمالی فقط به ثروتمندان کره شمالی اختصاص دارند. در کافه‌نت‌ها و مدارس نیز امکان دسترسی به کامپیوتر وجود دارد ولی استفاده از آنها به شدت تحت کنترل است.

به گفته کارشناسان امنیتی در آلمان، کره شمالی سیستم عامل خاص خود را برای کامپیوترهایش تدوین کرده که «ستاره سرخ» (Red Star) نام دارد و شامل یک اپلیکیشن واژه‌پرداز، تقویم و سرویس ساخت موسیقی است و شباهت زیادی به OS X دارد.

از آنجا که در کره شمالی از USB فلش‌های قاچاق‌شده از چین برای رد و بدل غیر قانونی ویدئو و اخبار استفاده می‌شود، این سیستم عامل به تمامی فایل‌ها واترمارکی اضافه می‌کند که در نتیجه آن، نقل و انتقال تمامی فایل‌ها قابل ردگیری خواهد بود. غیر از خصوصیات عجیبی که در این سیستم عامل تعبیه شده است، باید گفت که ظاهر آن مشابهت زیادی با سیستم‌های عامل غربی دارد.

جالب است بدانید که تا چند سال پیش در کره شمالی فقط تبلت‌های ارزان قیمت چینی وجود دارد که آن هم فقط در دسترس طبقه ثروتمند قرار دارد. تبلت Woolim سال گذشته توسط کارشناسان امنیتی رونمایی شد. این تبلت از امکان اتصال وای‌فای و بلوتوث برخوردار نیست و از سیستم‌عاملی اصلاح‌شده از اندروید بهره می‌برد. با وجود اینکه این تبلت فقط 250 یورو قیمت دارد، بسیاری از شهروندان این کشور استطاعت خرید آن را ندارند.

ستاره سرخ چیست؟

سیستم عامل ستاره سرخ کره شمالی فقط یک سیستم عامل معمولی نیست، بلکه در حقیقت ابزار جاسوسی تمام وقت از کاربران اینترانت ملی این کشور و عاملی برای محروم کردن شهروندان این کشور از جریان آزاد اطلاعات است. حداقل بر مبنای استانداردهای معمول، این سیستم عامل اصلا امن نیست. دولت کره شمالی، مانند چین قدرت اینترنت را می‌خواهد اما هم‌زمان خواهان حفظ کنترل خود بر شهروندان هم است. این دقیقا همان امکانی است که سیستم‌عامل ستاره سرخ برای دولت این کشور فراهم می‌کند.

پژوهشگران یک شرکت امنیتی آلمانی به نام «ERNW» این سیستم‌عامل را بررسی کردند، کدهای آن را مورد آزمون قرار دادند و متوجه شدند که ستاره سرخ یک سیستم‌عامل بومی است که دولت را در کنترل بسیاری از جنبه‌های مورد استفاده در آن، از جمله در نظام رمزگذاری (encryption) آزاد می‌گذارد. اغلب این‌طور جلوه داده می‌شود که دولت کره شمالی همواره نگران نفوذ کشورهای غربی از مسیر نرم‌افزارهای مورد استفاده شهروندان این کشور است اما در حقیقت شهروندان این کشور باید بیشتر نگران فعالیت‌های دولت متبوع خود باشند.

به گفته پژوهشگران، سیستم‌عامل ستاره سرخ تحقق رویاهای کیم جونگ ایل برای ساختن سیستم‌عامل منحصر به فرد کره شمالی است. در حقیقت کره شمالی بیشتر نگران استفاده شهروندان خود از اینترنت به گونه‌ای که اغلب ما استفاده می‌کنیم است تا جاسوسی و نفوذ کشورهای غربی. بنابراین این کشور متکی به اینترانت ویژه‌ای است که دسترسی‌های محدودی را میسر می‌سازد.

این پژوهشگران همچنین می‌گویند که ستاره سرخ در حقیقت یک سیستم‌عامل توسعه یافته ولی تمامیت‌بین است که به واسطه آن، اغلب کدها کنترل می‌شوند. آنها با شکستن مرحله به مرحله کدهای سیستم عامل ستاره سرخ متوجه شده‌اند که کدهای این سیستم‌عامل از صفر تا صد طراحی شده است و شامل ابعادی می‌شود که به لحاظ فنی مانع از دور زدن هرگونه محدودیت می‌شود.

اگر کاربری تغییری در کارکردهای اصلی این سیستم‌عامل بدهد، مثلا تلاش کند کنترلگر ضدویروس آن را ضدفعال کند، کامپیوتر پیام خطا می‌دهد یا خود را ریبوت می‌کند.

بعد بسیار نگران‌کننده دیگر این سیستم‌عامل شیوه‌ای است که از طریق آن هر فایلی را که در حافظه سیستم شما و یا دستگاه‌های متصل به آن وجود داشته باشد، نشانه‌گذاری می‌کند تا در آینده قابل ردگیری باشد؛ در حالی که کاربر متوجه این مساله نمی‌شود. این امر دزدکی انجام می‌شود و حتی به فایل‌هایی که شما باز نکرده‌اید نیز دستبرد می‌زند.

جزیره دور افتاده دنیا به روایت رئیس گوگل

به دلیل اینکه شهروندان کره شمالی ارتباطی با دنیای خارج از کشور خود ندارند، وضعیت کامپیوتر و اینترنت آنها چندان مشخص نیست و توصیف آن به عهده همان افرادی معدودی است که به آنجا سفر کرده‌اند. یکی از این افراد که در دنیای فناوری بسیار شناخته شده است، اریک اشمیت است که تا قبل از سال 2011 مدیر اجرایی گوگل بود. وی در سال 2011، به عنوان رئیس هیات مدیره گوگل وارد خاک کره شمالی شد تا به قول خودش در یک سفر چهار روزه، وضع اقتصادی و شبکه‌های اجتماعی را در این کشور بررسی کند.

تصاویری که از وی در بازدید از سایت‌های کامپیوتری نظامی منتشر شد، نشان از یک عقب‌ماندگی فاحش در کاربری فناوری و اینترنت در این کشور داشت. اشمیت تا چند وقت بعد، هیچ حرفی از این سفر به میان نیاورد و فقط به چند جمله بسنده کرد. وی تاکید کرد که وضع فعلی اینترنت در کره شمالی طوری نیست که مردمانشان به سایر نقاط دنیا وصل شوند و ارتباط داشته باشند.

به گفته وی، قوانین سرسختانه‌ای وجود دارد و برای اینکه چه کسی می‌تواند اینترنت استفاده کند، در کره شمالی قانون خاصی وجود دارد. کره شمالی کشوری است که مقامات دولتی آن، دسترسی شهروندان به اینترنت را به کلی محدود کرده‌اند و با سانسور محتوای آنلاین، آنها را از دنیای بیرون از کشورشان دور کرده‌اند. اشمیت اعلام کرد که با مقامات این کشور درباره مزیت‌های اینترنت باز و کمک اینترنت به رشد و توسعه اقتصادی شهروندان صحبت کرده است.

نظرات سوفی اشمیت

جالب است بدانید که دختر اریک اشمیت، سوفی اشمیت در این سفر او را همراهی می‌کرد و سعی کرد که روایت‌های خودش و پدرش از سفر به کره شمالی را در وبلاگش به تحریر درآورد.

سوفی در یکی از پست‌های وبلاگش نوشت: «سفر ما آمیزه‌ای از ملاقات با مقامات بلندپایه و مناظر بی‌نظیر بود. اما ما در این مدت با هیچ فرد غیر دولتی برخورد نکردیم و همیشه دو مباشر همراهی‌مان می‌کردند. هر چقدر که فکر می‌کنم که یادم بیاید چه دیده و شنیده‌ام، کمتر چیزی به یاد می‌آورم».

وی همچنین نوشت: «آنچه قبل از سفر به این کشور درباره‌اش شنیده یا خوانده بودم، کاملا با آنچه در آنجا دیدم، متفاوت بود».

سوفی حتی درباره زندگی شهروندان این کشور نوشت: «شهروندان کره شمالی در حبابی از اطلاعات ناکامل و بدون هیچ منبع واقعی زندگی می‌کنند. تصور من از کره شمالی این است که آنها فکر می‌کنند چون در این کشور زندگی می‌کنند، خیلی آدم‌های خوش‌شانسی هستند، پس چرا باید آنجا را ترک کنند. به نظر من، آنها در کشور خودشان گروگان گرفته شده‌اند، بدون اینکه روحشان از این موضوع خبر داشته باشد».

سوفی به نقل از پدرش نیز نوشت: «کره شمالی یک اینترنت نظارت‌شده دارد که مختص خودش است و حتی می‌توان به آن «اینترنت کره» گفت. به نظر می‌رسد که این نظارت و کنترل در حالی است که حتی خود شهروندان نیز به این عادت ندارند که بدون وجود ناظر از اینترنت استفاده کنند. اینترنت کره، یک اینترنت شخصی است که کاربران را فقط به دانشگاه‌ها لینک می‌دهد. اما با تمامی این اوصاف، به راحتی می‌توان شبکه‌های آنها را به اینترنت جهانی وصل کرد».

وی همچنین به نقل از پدرش نوشت: «آنها برایمان شرح می‌دادند که نرم‌افزار و فناوری‌های‌شان (بیش از همه لینوکس) مبتنی بر منبع‌باز هستند اما چیزی که برای ما واضح بود این بود که دسترسی به اینترنت و تمامی فناوری‌های دیگر، برای دولت، ارتش و دانشگاه‌ها میسر است و فقط این کاربران عمومی هستند که به این ابزارها دسترسی ندارند».

سوفی نوشت: «در حالی که تمام جهان به سرعت در حال اتصال به اینترنت است، دولت کره شمالی تصمیم به ایزوله کردن این کشور در فضای مجازی گرفته است و با این کار بیشتر از همه به جهان فیزیکی‌ و رشد اقتصادی‌شان صدمه زده‌ است. البته ناگفته نماند که همین امر کار را برای رسیدن آنها به یک دیدگاه اقتصادی بسیار سخت کرده است».

ساختار شبکه غیر جهانی

شهروندان کره شمالی تنها به یک شبکه اینترانتی (داخلی) محدود و مورد حمایت دولت کره شمالی دسترسی دارند. دولت این کشور به جای اینترنت، سیستمی راه انداخته است که همیشه بتوانند آن را کنترل کنند و در صورت نیاز از کار بیندازند. این سیستم «کوانگ میونگ» نام دارد و توسط تنها ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی این کشور، که در دست دولت است، اداره می‌شود. این سیستم بیشتر متشکل است از تالارهای گفت‌وگو، امکانات چت و رسانه‌های دولتی است. فقط شهروندان خارجی ساکن کره شمالی می‌توانستند به اینترنت آزاد دسترسی پیدا کنند که آن هم از سال پیش دسترسی‌شان به فیس‌بوک، یوتیوب، توییتر و پایگاه‌های اینترنتی کره جنوبی مسدود شد.

وب‌سایت‌های کره شمالی بسیار محدودند و تا پارسال فقط 28 وب‌سایت در این کشور وجود داشت. این تعداد وب‌سایت را با جمعیت 24/9 میلیون نفری مقایسه کنید. بیشتر وب‌سایت‌ها به زبان کره‌ای است اما چند تا سایت از جمله سایت «رودونگ سینام»، روزنامه اصلی این کشور، نسخه انگلیسی هم دارند. بیشتر وب‌سایت‌ها بسیار کند و بسیار ساده‌اند. سایت‌های خبری‌ این کشور زیاد به‌روز نمی‌شوند و مطالب اختصاصی ندارند.

آن‌طور که کارشناسان می‌گوید، بیشترشان همان چیزی را که از خبرگزاری رسمی حکومت می‌گیرند، منتشر می‌کنند و بازدیدشان بسیار کم است. از این گذشته، طراحی‌‌شان ضعیف است و کار کاربر را سخت می‌کند. جالب‌‌تر اینکه، به نظر می‌رسد نمی‌خواهند از سایت‌های شبکه‌های خبری بین‌المللی الگو بگیرند. اهالی کره شمالی احتمالا این مجموعه سایت‌ها را به عنوان اینترنت می‌شناسند.

تقریبا هیچ کس در این کشور از اینترنت استفاده نمی‌کند. اینترنت به همان شکلی که ما می‌شناسیم در کره شمالی هم وجود دارد، اما دسترسی به آن بسیار محدود است و فقط در اختیار افراد خارجی و یا گروه خاصی از شهروندان قرار دارد. کره شمالی دسترسی به فیس‌بوک را نیز ممنوع کرده است اما شبکه‌ای مشابه آن را راه‌اندازی کرده است که کاملا فعال است و کاربران می‌توانند از طریق ایمیل خود وارد حساب کاربری‌شان شوند و روی صفحات یکدیگر پست‌هایی را به اشتراک بگذارند.

محتوای اینترانت

یکی از مضامین شبکه اینترانت کره شمالی انعکاس و نشر سخنان رهبر این کشور است. ولی در کنار آن دستور پخت غذا و نکاتی هم در مورد تغذیه منتشر می‌کند. علاوه بر این نکات و توصیه‌هایی هم به زبان‌های انگلیسی، کره‌ای و چینی در مورد تغذیه، سلامتی و کهنسالی منتشر می‌کند که شبیه وب‌سایت‌های سلامتی در هر جای دیگر دنیاست که معمولا بازدیدکنندگان زیادی را جلب می‌کند. به عنوان مثال چند توصیه مندرج در این وب‌سایت اینها هستند: «به هنگام صرف غذا آب زیادی ننوشید» و بعد هشدار می‌دهد که نوشیدن آب زیاد همراه با غذا باعث می‌شود آنزیم‌های معده رقیق شوند و نتوانند غذا را به خوبی هضم کنند و در فصل تابستان نیز باکتری‌های موجود در مواد غذایی بدن اینکه توسط اسید معده از بین بروند وارد روده شوند و می‌توانند موجب بیماری شوند.

از نظر حاکمان کره شمالی شبکه اینترانت داخلی با نشر چنین مطالبی برای مردم کشور کافی است و حکومت هر شکاف باریکی در دیوار سانسور اینترنت جهانی را با تمام قوا مسدود می‌کند.

برنامه‌نویسانی که دوباره کاری می‌کنند

با وجود کنترل شدیدی دولت بر هر گونه تماسی با جهان خارج انتظار می‌رود که در کره شمالی هیچ اثری از برنامه‌نویسی‌های کامپیوتری پیشرفته وجود نداشته باشد. اما در کمال تعجب وجود دارد.

مارتین ویلیامز، که فعالیت‌های مرکز کنترل اینترنت کره شمالی را بررسی می‌کند، می‌گوید: «افرادی که در معاملات اقتصادی با کره شمالی فعال هستند به من می‌گویند که از میزان پیچیدگی و پیشرفت برخی از برنامه‌های کامپیوتری موجود در آن کشور حیرت می‌کنند».

واضح است که هدف کره شمالی فقط استفاده‌های تجاری نیست. جنگ سایبری موضوع مهمی است و امروزه همه کشورهای جهان تلاش می‌کنند قابلیت‌های خود را در این عرصه افزایش دهند. به نظر می‌رسد که برای دولت کره شمالی برنامه‌نویسی کامپیوتری اساسا اهداف نظامی دارد ولی در کنار آن می‌تواند برای مقاصد تجاری و اقتصادی هم مورد استفاده قرار بگیرد.

کره شمالی مثل هر کشور دیگر جهان به کارشناسان نخبه‌ای نیاز دارد که بتوانند در سیستم های کامپیوتری و اطلاعاتی کشورهای دیگر نفوذ کنند و در مقابل از رخنه سازمان‌های جاسوسی خارجی در سیستم اطلاعاتی آن کشور جلوگیری کنند. دولت کره جنوبی هیچ تردیدی ندارد که کره شمالی به شکل گسترده‌ای می‌کوشد از آن کشور جاسوسی کنند.

به گفته رئیس اداره امنیت کره جنوبی، در فاصله ماه‌های مه و سپتامبر سال گذشته، کره شمالی از طریق بدافزارهایی که در بازی‌های کامپیوتری جاسازی کرده بود، سعی کرده است ارتباطات تلفن موبایل بیش از ۲۰ هزار نفر در کره جنوبی را کنترل کند. دولت کره شمالی این اتهام را تکذیب کرده است.

مارتین ویلیامز می‌گوید دولت کره شمالی دانشجویان با استعداد و نخبه را گزینش می‌کند و در مراکز ویژه‌ای آنها را برای اجرای این برنامه‌ها آموزش می‌دهد. در این حال مهندسان باهوش و مبتکری هم در کره شمالی روی نرم‌افزارهایی کار می‌کنند که استفاده غیرنظامی دارند.

کره شمالی دو سال پیش یک تبلت جدید به نام «سامجییون» را ساخت که با سیستم عامل اندروید کار می‌کند و تعداد زیادی از بازی‌های کامپیوتری در آن نصب شده است که به نظر می‌رسد یکی از آنها تقلیدی از بازی کامپیوتری معروف «انگری بردز» است. یکی دیگر از برنامه‌هایی که در این تبلت نصب شده است، نسخه دیجیتال کتاب معروف «برباد رفته» است.

مشکل افراد با استعدادی که در کره شمالی سعی می‌کنند در عرصه برنامه‌نویسی و تولیدات کامپیوتری نوآوری کنند این است که به خاطر نداشتن دسترسی به جهان خارج نمی‌دانند که با چه محصولاتی باید رقابت کنند.

جفری سی، موسس نهادی که هدف آن ارتقای دانش و فناوری کامپیوتری در کره شمالی است، می‌گوید: «خیلی از اوقات وقتی که با شرکت‌های کوچک کامپیوتری در کره شمالی صحبت می‌کنم می‌بینم در حال توسعه و ساخت محصولاتی هستند که هم‌اکنون بهترین نمونه آن در بازارهای خارجی وجود دارد».

برنامه‌نویسان و نوآوران کره شمالی که بدون تماس با جهان و در تاریکی دست و پا می‌زنند وقت و انرژی خود را صرف اختراعاتی می‌کنند که از مدت‌ها پیش ساخته شده‌اند و در بازار وجود دارند.

کره شمالی بیشتر از کاربر اینترنت، هکر دارد

به گفته یکی از استادان سابق دانشگاه کره شمالی که بعد از 20 سال تدریس، سال 2004 از این کشور گریخته است، کره شمالی دو سال پیش، بیش از 6000 هکر داشته است. کیم هونگ کوانگ تخمین زد که ۲۰ درصد بودجه سالانه ارتش کره‌شمالی صرف «واحد ۱۲۱»، یکی از یگان‌های ارتش که روی حملات سایبری متمرکز است، تخصیص داده می‌شود. وی گفت که توانایی‌های هکرهای کره شمالی قابل توجه است.

این استاد دانشگاه افزود: «حملات سایبری آنها می‌تواند تاثیرات مخربی همانند یک حمله نظامی داشته باشد و باعث کشته شدن افراد و ویرانی شهرها شود». این در حالی است که کره ‌شمالی از سوی آمریکا مسئول حملات سایبری چند سال پیش به شرکت فیلم‌سازی «سونی پیکچرز» معرفی شده است. در این حملات سایبری از یک نرم‌افزار رایانه‌ای اصلاح شده برای نفوذ به کامپیوترهای سونی پیکچرز و در اختیار گرفتن سرورهای این شرکت استفاده شد.

به گفته کیم هونگ کوانگ، این کشور خواهان توسعه نوع جدیدی از بدافزارها است که می‌توانند نیروگاه‌های هسته‌ای را هدف قرار دهند. البته تائید صحت و سقم ادعاهایی که درباره کره شمالی مطرح می‌شوند دشوار است زیرا این اطلاعات معمولا از سوی افرادی که از این کشور گریخته‌اند به بیرون درز می‌کنند و این افراد همیشه منابع موثقی نیستند.