سیاست جهانی یونسکو مبتنی بر تشویق است نه اجبار/ سند ملی آموزش 2030 در حال تدوین است

* کمیسیون ملّی یونسکو در ایران چه وظایفی دارد و مجور فعالیت آن در چه حوزه‌هایی است؟

کمیسیون ملی یونسکو، نقش رابط و هماهنگ‌کنندۀ سازمان یونسکو را که مقر آن در فرانسه است، با نهادها و دستگاه‌های اجرایی جمهوری اسلامی ایران بر عهده دارد. این کمیسیون در حوزه‌های آموزش، علوم اجتماعی، علوم طبیعی، فرهنگ و ارتباطات فعالیت دارد. البته هدف اصلی یونسکو، کمک به گسترش صلح و دستیابی به توسعۀ پایدار است.

یونسکو برای دست پیدا کردن به اهداف هفده‌گان توسعه پایدار ، سند 2030 را در دستور کار خود قرار داده است و بر آموزش و مسئولیت­‌های اجتماعی، به­ عنوان زیرساخت‌های توسعه پایدار تأکید دارد، که نقش کمیسیون در ایجاد هماهنگی میان نهادهای ملّی از اهمیت خاصی برخوردار است.

* جمهوری اسلامی ایران از چه زمانی به عضویت یونسکو در آمده است و اساساً چه ضرورتی بر این عضویت وجود داشت؟

ایران، از جمله کشورهایی است که سابقۀ فرهنگی و علمی درخشانی دارد و از جمله کشورهایی بوده که از بدو تأسیس سازمان یونسکو، به عضویت آن در آمده است. اساسنامۀ مصوب یونسکو، در نوامبر سال 1946 به امضای نمایندگان چند کشور از جمله ایران رسید. پانزدهم تیر ماه 1327 (دو سال پس از تصویب اساسنامة یونسکو)، مجلس شورای ملّی، عضویت ایران را در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) تصویب کرد. یونسکو، مهم­ترین نهاد علمی و فرهنگی جهان است و عضویت در آن برای کشورمان ضروری است.

* پس از انقلاب چه تغییری در عضویت ایران در یونسکو به ­وجود آمد؟

ایران، از ابتدا عضو سازمان یونسکو بوده است و همچنان این عضویت ادامه دارد. درباره کمیسیون ملّی یونسکو باید توضیح دهم که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اساسنامۀ کمیسیون ملی یونسکو مورد تجدید قرار گرفت و این اساسنامۀ در جلسه مورخ 29/6/1366 هیات وزیران بنا به پیشنهاد مورخ 30/3/1366 وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت اصلاح و تصویب شد. این اساسنامه، دوباره بعد از 29 سال اخیراً در شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو اصلاح شد، که یکی از این اصلاحات در زمینۀ فضای مجازی است. با توجه به اینکه در سال‌های قبل، دسترسی به فضای مجازی و اینترنت مطرح نبود، امروزه نمی‌توان از این فضا دور ماند و این مسئله در اساسنامۀ اصلاحی در نظر گرفته شده است.

* چه ضرورتی برای عضویت در یونسکو وجود دارد؟

دنیای امروز، دنیای ارتباطات است و بدون ارتباطات و تعاملات جهانی در عرصه های فرهنگی و علمی و سایر مؤلفه های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی نمی توان زندگی کرد . با تبادل اطلاعات و برقراری ارتباط، می‌توان از تجربیات کشورهای جهان استفاده کرد که این امر، به ظرفیت‌های موجود علمی، فرهنگی، آموزشی و حضور هوشمندانۀ کشورمان در سازمان‌های بین­‌المللی، از جمله سازمان مهم و اثرگذاری مانند یونسکو بستگی دارد.

* کمیسیون ملّی یونسکو در ایران از چه ارکانی تشکیل شده است ؟

کمیسیون ملّی یونسکو در ایران، دارای سه رکن شورای عالی، شورای اجرایی و دبیرخانه است. شورای عالی کمیسیون، بالاترین مرجع تصمیم گیری است.

* مهم­ترین وظایف شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو چیست و چه کسانی و یا چه نهادهایی در جلسات حضور دارند ؟

مهم‌ترین وظایف شورای عالی، تبیین سیاست‌ها و تصویب برنامه‌های کلی کمیسیون ملّی یونسکو در قالب برنامه‌ها و فعالیت‌های عمومی یونسکو و تصویب گزارش فعالیت‌های سالانه و همچنین اظهارنظر پیرامون تأمین بودجه، تأیید اعضای هیئت‌های اعزامی به کنفرانس عمومی و گفت‌وگو درباره توسعه فعالیت‌های کمیسیون ملّی و ایجاد ارتباط میان کمیسیون و سازمان‌های مربوط است.

جلسه شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو، حداقل دوبار در سال برگزار می‌شود و دارای 14 عضو است. وزیران چهار وزارتخانۀ علوم،تحقیقات و فناوری، امور خارجه، فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش و رؤسای سازمان های حفاظت محیط زیست، صدا و سیمای جمهوری اسلامی و دبیر کل کمیسیون ملّی یونسکو، اعضای حقوقی شورای عالی را تشکیل می‌دهند.

در شورای عالی کمیسیون، هفت تن از شخصیت‌های علمی و فرهنگی کشور نیز عضو هستند، که از بین اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، محقّقان و هنرمندان که در زمینه‌های علمی، فرهنگی، تعلیم و تربیت دارای تجربه هستند، به عنوان عضو حقیقی حضور دارند.

* مصوّبات شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو در کشور، چگونه و توسط چه نهادهایی اجرایی می­‌شود ؟

دبیرخانۀ کمیسیون ملّی یونسکو، وظیفه دارد مصوبات شورای عالی را به اجرا بگذارد. در این چارچوب، شورای اجرایی نیز همکاری و مساعدت می‌کند.

* مهم­ترین وظایف شورای اجرایی کمیسیون ملّی یونسکو چیست؟

مهم‌ترین وظایف شورای اجرایی، کسب نظر از دولت در خصوص مشارکت در برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی برنامه‌ها و فعالیت‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و ملّی یونسکو و همچنین ارائۀ پیشنهاد در این زمینه‌ها به دولت، پیگیری نظرات و پیشنهادهای دولت در مورد اجرای تصمیمات و توصیه‌های یونسکو، طرح و پیگیری پیشنهادات جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس عمومی و سایر مجامع یونسکو، پیشنهاد برنامه و بودجه کمیسیون به شورای عالی است، و ماهی یک­ بار تشکیل می­‌شود.

* نقش دبیرخانۀ کمیسون ملّی یونسکو در این میان چگونه تعریف شده است ؟

دبیرخانه، رکن سوم کمیسیون ملّی یونسکو در ایران است، که زیر نظر دبیرکل انجام وظیفه می­‌کند و وظیفۀ اصلی این رکن، پیگیری و نظارت بر اجرای برنامه‌ها و برقراری رابطه بین کمیسیون و سایر مراکز، مؤسسات و دستگاه‌های اجرایی است. دبیرخانۀ کمیسیون ملّی یونسکو، مجری مصوّبات شورای عالی با هماهنگی شورای اجرایی و تلاش برای تحقّق اهداف و وظایف کمیسیون است.

دبیرخانۀ کمیسیون ملّی یونسکو، دارای 5 گروه آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ و ارتباطات است که در گروه آموزش، دو کمیتۀ "آموزش عالی" و "آموزش" فعّال است . در گروه علوم اجتماعی و انسانی، سه کمیته "اخلاق زیستی و اخلاق در علم و فناوری"، "مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی" و "ورزش و جوانان" قرار دارند و در حوزه های جوانان، توانمندسازی زنان، توانمندسازی جوانان و معلولان فعالیت می کند. در گروه علوم طبیعی، پنج کمیتۀ ملّی"انسان و کره مسکون"، " آب‌شناسی"، " اقیانوس‌شناسی"، "برنامۀ بین‌المللی علوم زمین" و "علوم پایه" فعالیت می‌کنند. در گروه ارتباطات، سه کمیتۀ "ارتباطات"، " اطلاعات برای همه" و "حافظۀ جهانی" فعّال است. در گروه فرهنگ نیز کمیته "میراث فرهنگی و طبیعی" نیز تشکیل شده است.

یکی از ارکان مهم کمیسیون ملّی یونسکو، « کمیته‌ها » هستند که افراد بسیار توانمندی از استادان دانشگاه‌ها، چهره‌های ماندگار، کارشناسان باسابقه اجرایی درخشان در این کمیته‌ها حضور دارند و تولید فکر و پژوهش در این حوزه صورت می‌گیرد. علاوه بر کمیته‌ها، اخیراً کارگروه‌هایی نیز بنا به ضرورت ایجاد کرده‌ایم.

تدوین سند آموزش برای اجرایی کردن چهارمین هدف دستورالعمل توسعۀ پایدار سازمان ملل بنا به وظیفه اساسنامه‌ای و همچنین براساس تصویب دولت در حال تدوین است که رؤسای کارگروه‌ها در این حوزه، عمدتاً اعضای کمیته­‌ها هستند که پس از ارائۀ گزارش‌ها به کمیتۀ ویژۀ تلفیق در نهایت، سند آموزش به زودی برای رونمایی آماده و ارائه خواهد شد.

* جایزۀ اخلاق در علم و فناوری از سوی جمهوری اسلامی ایران در یونسکو داده می شود، موضوع این جایزه بر چه اساسی تعریف و پایه‌گذاری شده است ؟

جایزه ابن‌سینا برای اخلاق در علم به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۲ توسط یونسکو برای گرامی‌داشت پژوهش و خدمات افراد و گروه‌هایی تأسیس شد که در زمینه اخلاق در علم فعالیت دارند. این جایزه نخستین بار در سال ۲۰۰۳ اهدا شد.

اخلاق در علم و فناوری برای یونسکو یک اولویت است یکی از اهداف راهبردی یونسکو “ارتقای اصول و معیارهای اخلاقی برای هدایت پیشرفت علمی و فن آورانه و دگرگونی اجتماعی”، مطابق با استراتژی میان مدت ۲۰۰۷ و ۲۰۰۲ است.

هدف از اعطای این جایزه نشان دادن اهمیت اخلاق در علم، کمک به تفکر عمیق درباره این مسئله و جلب توجه محافل علمی، دانشمندان و افکار عمومی نسبت به آن است. این جایزه به ویژه برای بزرگداشت دانشمندان جوان، کمک به شناسایی‌شان به خاطر کاری که کرده‌اند و مطرح کردن‌شان در سطح بین‌المللی اهدا می‌شود.

جایزه مرکب است از: یک مدال طلای ابن‌سینا همراه با یک گواهی، ده هزار دلار، یک هفته سفر علمی به ایران که شامل ایراد سخنرانی و معرفی و آشنایی با گروه‌های دانشگاهی خواهد بود. این سفر می‌تواند به دعوت کشورهای عضو دیگر ادامه پیدا کند تا به این ترتیب برنده جایزه و نیز فعالیت یونسکو در زمینه اخلاق در علم و فناوری را در سطح بین‌المللی وسیع‌تری بشناساند.

* کمیسیون ملّی یونسکو در ایران، برای ثبت مشاهیر ایرانی تاکنون چه اقدامی انجام داده است ؟

از اقدامات و فعالیت‌های کمیسیون ملّی یونسکو، ثبت 33 نفر از مشاهیر ایرانی در فهرست جهانی مشاهیر یونسکو است. در کنفرانس عمومی 2015 نام شیخ محمود شبستری، محمدبن زکریای رازی و سید مرتضی علم الهدی، در فهرست جهانی مشاهیر یونسکو به­ عنوان مشاهیر ایرانی ثبت گردید، ضمن اینکه برای معرفی آن­‌ها و ترویج آموزه‌ها و اندیشه‌های مشاهیر ثبت‌شدۀ ایران در یونسکو، نشست­‌ها و همایش‌های ملّی و بین‌المللی و روز نکوداشت برگزار شده است و هم اکنون نیز در تدارک برگزاری همایش بین المللی شیخ محمود شبستری هستیم.

* چند اثر تاریخی و فرهنگی کشورمان در فهرست آثار مادّی و معنوی به ثبت رسیده است؟

تاکنون، 20 مورد از میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است که گنبد سلطانیه، بازار تبریز، تخت سلیمان، تخت جمشید، آثار باستانی شوش، شهر سوخته، چغازنبیل، مجموعه­ کلیساهای ارامنه در آذربایجان، بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی، میدان امام اصفهان، مسجد شیخ لطف­‌الله، گنبد قابوس، چشم‌انداز میمند، کاخ گلستان، محوطۀ باستانی شوش، مجموعه باغ‌های ایرانی، مجموعه 11 قنات ایرانی، بم و چشم‌انداز تاریخی آن و سازه‌های آبی–تاریخی شوش را شامل می‌شود.

در بخش میراث فرهنگی طبیعی هم امسال بیایان لوت به­‌ عنوان اولین اثر طبیعی ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

همچنین ده اثر میراث فرهنگی ناملموس ایران، نوروز، مهارت فرش­بافی فارس، مهارت فرش­بافی کاشان، تعزیه، ردیف‌های موسیقی ایرانی، قالی­شوئی مشهد اردهال، آئین نقالی، دانش سنّتی لنج سازی در خلیج فارس، آئین پهلوانی و زورخانه‌ای و موسیقی‌های بخشی خراسان، در فهرست آثار ناملموس یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

موضع یونسکو در خصوص مسائل بین‌المللی، مانند تخریب آثار باستانی کشورهای دیگر چگونه است؟

یونسکو به­ عنوان بال فرهنگی سازمان ملل متحد و برخلاف رویکرد سخت‌افزاری همواره کوشیده است به دور از هیاهوی ­سیاسی و موضع‌گیری­های جانبدارانه، میراث جهانی را فارغ از هرگونه جهت‌گیری در هر گوشه‌ای از دنیا پاسداری کند. با وجود فشارهای فراوان و همچنین امتناع برخی کشورهای بزرگ، از پرداختن حق عضویت با هدف تحت فشار قرار دادن یونسکو، این سازمان در جهت نیل به اهداف بالندۀ خویش که حفاظت و پاسداری از میراث فرهنگی و هویت بشریت است، هرگز از هیچ گونه تلاشی فروگذار نکرده است؛ به عنوان مثال، عضویت رسمی کشور فلسطین در سال 2011 در یونسکو و همچنین اعلام روز 29 نوامبر به عنوان روز جهانی همبستگی با مردم فلسطین و نیز تصویب دو قطعنامه در اکتبر 2016 در بارۀ حفاظت از مسجد الاقصی و بازسازی غزه، همگی بیانگر نگاه عدالت‌محور و بالندۀ یونسکو در حمایت از میراث جهانی در گسترۀ مختلف جهانی است. یونسکو همواره تلاش کرده است پژواک صدای کشورهای کوچک دارای ریشه‌های فرهنگی و هویتی را با نگرش انسانی و عادلانه در جهان طنین‌انداز کند.

* شعارها و ایده‌های یونسکو با هنجارها و آموزه‌های کشورمان تا چه حد همخوانی دارد ؟

بسیاری از شعارها و برنامه های یونسکو با منطق، معیار و آموزه‌های دینی و فرهنگی کشورمان مشابهت دارد که به لحاظ تنوع فرهنگی سعی می‌کنیم با سایر کشورها به­ صورت یکپارچه عمل کنیم. آموزه‌های فرهنگی کشورمان به قدری عمیق هستند که 800 سال پیش در یکی از معابد شهر نارا در کیوتو ژاپن، اشعاری از شاهنامه فردوسی بر دیوار آن نقش بسته است و این امر نشان می‌دهد که مقام حکیم طوس شاعر نامدار ایرانی بسیار ستودنی است و در مجموع، غنای فرهنگی ایران و ایرانی را نشان می‌دهد.

* اقدام یونسکو برای ثبت مشترک برخی آثار و مشاهیر، چه استدلالی دارد؟

هدف یونسکو از ثبت مشترک، ایجاد فضای همدلی و تعامل میان کشورها و حوزۀ جغرافیایی نزدیک به یکدیگر است، به بیان دیگر، وجود مشاهیر، آثار مکتوب و مواریث ناملموس فرهنگی مشترک و غیره... به مثابۀ ابزاری برای تقویت صلح و تقارب میان فرهنگ‌هاست، که از این رهگذر بتوان به توسعۀ صلح پایدار یاری رساند.

* ایران، در موضوع و مقیاس جهانی چه فعالیت‌هایی داشته است و چه قدر توانسته است در برنامه‌های یونسکو مؤثر واقع شود؟

کنفرانس عمومی 2015، یکی از کنفرانس‌های خوب بوده است. هم اکنون، 2 قطعنامه در زمینۀ مقابله با افراط‌گرایی در فضای مجازی و تولید و ترویج بازی‌های مجازی دوستدار میراث فرهنگی و ترغیب کشورها به جلوگیری از بازی‌های ضد میراث فرهنگی و خشونت‌آمیز تصویب کرده‌ایم که این 2 قطعنامه در ادامۀ برنامۀ رئیس جمهور در سازمان ملل متحد بوده است، و در این راستا نیز مبارزۀ جهانی علیه تروریسم در سازمان ملل متحد به تصویب رسید و مدیرکل یونسکو نیز از اقدامات جمهوری اسلامی ایران، حمایت ویژه‌ای کرد.

راه‌اندازی 4 کرسی در دو سال اخیر نیز از اقدامات دیگری است که ایران توانست به سرانجام برساند. روالِ کارِ راه اندازی کرسی چنین است که دانشگاه یا پژوهشگاهی کاندیدا می­‌شود، البته برای راه‌اندازی این کرسی­‌ها باید زمینۀ لازم وجود داشته باشد؛ زیرا کسب مجوز کرسی از سوی یونسکو، کار ساده‌ای نیست و ضوابط و معیارهایی در این زمینه وجود دارد که باید بتوان این ضوابط را تأمین و اجرا کرد.

در حوزه آموزش نیز باید اشاره کنیم که برنامۀ آموزش2030، نقشه راه پانزده سال آینده جهان در حوزۀ آموزش است. از سال 2000 تا 2015 در سازمان یونسکو، برنامه­ای با عنوان "آموزش برای همه" تصویب شد و از سال 2015 تا 2030 نیز این برنامه کامل­‌تر و جامع­‌تر به عنوان آموزش 2030 ادامه خواهد داشت. همچنین سه کتاب مربوط به اهداف توسعۀ پایدار 2030، چارچوب عمل جهانی 2030، گزارش جهانی GEM 2016 را ترجمه کرده­‌ایم و با همکاری نهادهای تخصّصی ملل متحد، در حال انتشار این کتاب‌های هستیم.

برنامۀ2030 علاوه بر آسیب‌شناسی­‌های دانشگاهی، پیشنهادات اجرایی ویژه‌ای نیز دارد و هدف از اجرای این برنامه تنها برای آموزش و پرورش نیست، بلکه آموزش در این برنامه تکالیف گسترده‌تری مثل آموزش در حوزه های سلامت، اجتماع، آموزش عالی و غیره را شامل می‌شود و این مسئله باید فراتر از وزارت آموزش و پرورش دیده شود. در این زمینه باید وزارت علوم، سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی و وزارتخانه‌ها و سازمان های دیگر هم فعال باشند، تا این برنامه تنها به آموزش و پرورش محدود نشود.

* نگرش یونسکو به مقولۀ توسعۀ پایدار چگونه است. وضعیت شاخص های توسعۀ پایدار، از جمله وضعیت آموزش در ایران چگونه است؟

در برنامۀ توسعۀ پایدار 2030 سازمان ملل متحد، 17 هدف وجود دارد که آموزش، هدف چهارم این دستور کار را تشکیل می­‌دهد و به عنوان رکن اصلی شناخته شده است. هفده هدف اصلی دستور کار 2030 توسعۀ پایدار سازمان ملل متحد عبارت­ند از : 1- پایان دادن به فقر در همۀ اشکال آن و در همه­ جا 2- پایان دادن به گرسنگی، تحقّق امنیّت غذایی و تغذیۀ بهتر و توسعۀ کشاورزی پایدار 3- تضمین یک زندگی­ توأم با سلامت و ترویج رفاه برای همه و در همه سنین 4- تضمین آموزش باکیفیت، برابر و فراگیر و ترویج فرصت­های یادگیری مادام­‌العمر برای همه 5-دستیابی به تساوی جنسیتی و توانمندسازی همۀ زنان و دختران 6- تضمین دسترسی به آب و مدیریت پایدار آب و بهداشت برای همه 7-تضمین دسترسی به منابع انرژی مقرون­ به­ صرفه، مطمئن، پایدار و نوین 8- ترویج رشد اقتصادی ماندگار، فراگیر و پایدار، اشتغال کامل و بهره­‌ور و اشتغال شرافتمندانه برای همه 9- ساختن زیربنای مقاومتی، ترویج صنعتی­‌سازی پایدار و فراگیر، و ترویج نوآوری 10- کاهش نابرابری در درون و در میان کشورها 11-تبدیل شهرها و سکونت­‌گاه­‌های انسانی به مکان­‌های همه­‌شمول، امن، مقاوم و پایدار 12- تضمین الگوهای پایدار تولید و مصرف 13- اقدام عاجل برای رویارویی با تغییر اقلیم و آثار آن 14- حفاظت و استفادۀ پایدار از اقیانوس­‌ها، دریاها و منابع دریایی برای توسعۀ پایدار 15- پاسداشت، احیا و ترویج استفادۀ پایدار از بوم­سازگان­های زمینی، مدیریت پایدار جنگل­ها، مبارزه با بیابان­زایی و توقف و معکوس­‌سازی روند تخریب (یا فرسایش) زمین و همچنین متوقف ساختن تخریب تنوع­زیستی 16- ترویج جوامع صلح جو و فراگیربرای توسعۀ پایدار، برقراری امکان دسترسی به عدالت برای همه و ایجاد مؤسسات مؤثر، پاسخ­گو و فراگیر در همۀ سطوح 17- تقویت ابزار اجرا و احیای همکاری­های جهانی برای (تحقّق) توسعۀ پایدار.

در همایشی برای بیان اهداف توسعۀ پایدار برگزار شد، مشخص شد که 758میلیون بزرگسال بی‌سواد وجود دارند که دو سوم از آن­‌ها زنان هستند . نرخ بی­سوادی از سال 2000 که حدود 18% بود تا حدودی کاهش یافته است و در سال 2015 به 14% رسیده است. با توجه به این که طبق برنامۀ آموزش برای همه، قرار بود تا سال 2015 نرخ بی­سوادی بزرگسالان تا 50% کاهش یابد ، این هدف تحقّق نیافته است. از بین 73 کشوری که دارای نرخ سوادآموزی کمتر از 95% در سال 2000 بودند، فقط 17 کشور موفق شده‌اند نرخ بی­سوادی خود را تا سال 2015 به نصف برسانند. در ارتباط با آموزش ابتدائی نیز با وجود اینکه پیشرفت­‌های زیادی مشاهده­ می­‌شود، ولی تقریبا 58میلیون کودک در سال 2012 از مدرسه بازمانده‌اند و حدود 100میلیون کودک، آموزش دوره ابتدائی را به پایان نرسانده­‌اند. در ایران وضعیت نسبت به متوسط جهانی خوب است ولی تا نقطه مطلوب فاصله معنی‌داری وجود دارد.

* اقدامات ایران، در خصوص چارچوب عمل آموزش 2030 چه بوده است؟

چارچوب عمل جهانی آموزش 2030 با عنوان "به‌سوی آموزش و یادگیری مادام‌العمر با کیفیت، برابر و فراگیر"، که هدف چهارم دستور کار توسعۀ پایدار 2030 سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهد، حاصل مشورت­‌ها و گردهمایی­‌های گسترده­‌ای است که از سال 2012 توسط یونسکو و سایر نهادهای­سازمان ملل متحد در عمان، کره ، نیویورک، و پاریس برگزار شد. این چارچوب عمل، در سی و هشتمین کنفرانس عمومی یونسکو در نوامبر ­2015 به تصویب صد و هشتاد و چهار کشور عضو یونسکو رسید و کشورهای عضو یونسکو متعهد به اجرای آن در سطح ملّی شده‌اند. بر این اساس، کمیسیون ملّی یونسکو در ایران درصدد برآمد با همکاری و مشارکت وزراتخانه‌ها و نهادهای ملّی برای عملیاتی کردن چارچوب عمل آموزش 2030، سندملّی آموزش 2030 را تهیه نماید. بر این اساس، طی مکاتبات و هماهنگی با وزارتخانه­‌های علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان برنامه و بودجه کشور و تشکیل 30 کارگروه تخصّصی با نظارت و مشورت کمیتۀ ملّی آموزش، و آموزش عالی کمیسیون ملّی یونسکو، هم اکنون سند ملّی آموزش 2030 جمهوری اسلامی ایران درحال تدوین است، که به زودی در یک نشست عالی­‌رتبه با حضور وزرا و مدیران ارشد اجرایی کشور از آن رونمایی خواهد شد.

در هیأت دولت کارگروه ملّی اجرای آموزش 2030 را با ریاست وزارت آموزش و پرورش و مشارکت هجده نهاد و وزارتخانۀ دیگر تشکیل شده است که برنامة اجرائی و نظارتی تحقّق کامل آموزش 2030 را در سطوح ملّی و استانی با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های موجود در دستگاه‌های اجرائی مرتبط و هم‌سو با اهداف و برنامه‌های توسعة کشور، اسناد راهبردی توسعه، نقشة جامع علمی کشور، سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش و برنامة اهداف توسعۀ پایدار تهیه کند. این کارگروه ملّی، موظف است که گزارش پیشرفت کار و نحوه همکاری دستگاه‌ها را سالانه به هیئت وزیران، و گزارش نهائی را به کمیسیون ملّی یونسکو جهت ارسال به مراجع بین‌المللی ارائه دهد.

* اقدامات ایران و یونسکو در زمینۀ ارتقای آموزش عالی در سطح جهان چه بوده است؟

برای ارتقای آموزش عالی در سطح جهانی، یونسکو، کنوانسیون جهانی تأئید و به رسمیت شناختن مدارک تحصیلی آموزش عالی را تدوین کرده است و بر این اساس، کمیتۀ تدوین این کنوانسیون را تشکیل داده است و ایران به عنوان یکی از اعضای"کمیتۀ تهیۀ پیش‌نویس متن کنوانسیون جهانی تأئید و به رسمیت شناختن مدارک تحصیلی آموزش عالی" از میان 9 کشور متقاضی گروه جغرافیایی آسیا و اقیانوسیه به همراه کشورهای هند و مالزی موفق شد در این کمیتۀ حضور یابد. کمیتۀ تدوین این کنوانسیون، متشکل از سه نماینده از هر یک از گروه­‌های جغرافیایی شش­گانۀ یونسکو و شش نفر از متخصّصان برجستۀ آموزش عالی جهان است.

* به عنوان آخرین سؤال، آیا سازمان یونسکو هم مانند دیگر مجامع بین‌المللی بر پایۀ منافع ملت‌ها و دولت‌ها پایه‌ریزی شده است؟

در فضای یونسکو، همه چیز بر اساس تشویق بوده است و هیچ گونه وظیفه و اجباری در کار نیست؛ به‌طوری که از این دریچه می‌توان با کشورهای دیگر تبادل اطلاعات نمود. بنابراین فضای حاکم بر یونسکو، با سایر مجامع و سازمان‌های بین المللی متفاوت است و هر کشوری در حد ظرفیت و تلاش عالمانه خود دور از دخالت‌های سیاسی می‌تواند در آن ظاهر شود.

گفت‌وگو از علی اکبر شیوخی