مجلس و مسأله آب

زنگ خطر بحران بی آبی هر روز بلند تر از روز قبل به گوش می رسد و این معضل مزمن، هر روز چهره وحشتناک خود را در سیمایی متفاوت، آشکار می سازد. دیروز و برای نخستین بار سخنرانی بالاترین مقام اجرایی کشور آن هم در خانه ملت، توسط نمایندگانی که احساس می کردند در حق موکلان آنها اجحافی آشکار صورت گرفته است، برای دقایقی قطع شد. این بار دستمایه فریادهای اعتراضی مسایل سیاسی و فتنه و برجام نبود، بلکه موضوع اعتراض «آب» بود؛ یعنی نخستین نیاز حیات.

بنده از چند و چون مصوبه محرمانه ای که نمایندگان مردم شریف و شجاع خوزستان به دولت نسبت داده اند بی اطلاعم و طبیعتا نمی توانم قضاوتی در این خصوص داشته باشم، اما علاقمندم در این نوشتار مختصر به بهانه فریاد دادخواهی نمایندگان محترم (که بعید نیست در آینده ای نزدیک نیز تکرار شده و بیشتر و بلندتر شنیده شوند) مسأله فوری و فوتی آب را از دو منظر متفاوت مورد توجه قرار دهم.

نخست آنکه سیاست گذاران و مدیران ارجمند حالا دیگر باید متوجه شده باشند که با تکرار اشتباهات هفتاد ساله اخیر در مدیریت سخت و سازه ای مسأله آب و «گره بر گره زدن» نه تنها مشکلی حل نخواهد شد بلکه این موضوع به سرعت می تواند به یک بحران بزرگ امنیتی و اجتماعی تبدیل شود. با روزمرگی، حل موقت و موردی مسایل و مدیریت جزیره ای و منطقه ای معضلی مرتفع نخواهد شد. آب ارزشمند با بهره وری سی درصد در قله های چهار محال و یا در بیابان های سوزان یزد و کرمان برای تولید بادام و پسته و زردآلو می شود و سطح زیرکشت برنج در دشت های کم آب اصفهان و فارس ده ها برابر افزایش می یابد و یا در صنایعی چون فولاد و پتروشمی و ... نه تنها به هدر می رود بلکه پساب های آن منابع تحت الارضی را نیز ویران می سازد و یا در شبکه های فرسوده آب شرب تباه می شود و ما هنوز اصرار بر تکرار مسیرهای آزمایش شده و شکست خورده قبل را داریم.

هنوز به جای «مدیریت مصرف» بر «مدیریت تأمین» تاکید داریم و مدام از سد و تونل و انتقال و اعتبار صحبت می کنیم. هنوز به جای درمان هایی «اجتماع محور» و «جامع نگر»، راهکارهایی «دولت محور» و «جزئی نگر» را دنبال می کنیم و هنوز به جای اعمال قانون و حاکمیت در قالب ساختارهایی قوی،«همگرا» و «هم افزا»، رویکردهایی توصیه ای و کم اثر را در روندهایی «واگرا» و «موازی»و ضعیف پیگیری می کنیم.

پیام این فریادهای بلند و همراه با خشم آن است که زمان آن فرارسیده است که چشم ها بشوییم و طور دیگری به ماجرا بنگریم. مدیران محترم، حالا دیگر ادامه مسیرهای معیوب گذشته را متوقف کنید و متوجه باشید که دشمنی بزرگتر از بیگانگان، در داخل کشور در کمین عمران و حتی امنیت ایران عزیز است.

اما نکته دوم به نوع برخورد مجلس محترم با مسأله ملی آب باز می گردد. اگرچه به هیچ روی قصد دفاع کامل و کلی از عملکرد دولت در بخش آب را ندارم اما به عنوان یک کارشناس کوچک معتقدم در شرایط بغرنج کنونی دو عامل بر التهابات و ابهامات موجود افزوده و بیشتر از آنکه به حل مشکل کمک کند بر طبل «جنگ آب» می کوبد. نخست، فضای حاکم بر رسانه های مجازی است که متاسفانه با ارائه گسترده اطلاعات غلط و غیر موثق بر کینه، کدورت، تنش و تندی ها می افزاید و در مرتبه بعد فضای منطقه گرایی و غیر کارشناسی حاکم بر مجلس شورای اسلامی است.

واقعیت آن است که تقریبا تمامی نمایندگان محترم از سیستان و یزد و کرمان تا اهواز و ارومیه و از مشهد تا شیراز و اصفهان، مساله آب را به عنوان یکی از وعده های اصلی انتخاباتی خود با تمام توان در مجلس شورای اسلامی دنبال می کنند. در این کشاکش معمولا مصالح عمومی و ملی فراموش شده و مطالبات منطقه ای پررنگ تر می شود و این درحالی است با توجه گستره جغرافیایی و تفاوت های اقلیمی و قومی در ایران، مدیریت منطقه ای و محلی آب، می تواند به یک بحران تمام عیار بینجامد.

از سوی دیگر اکثریت نمایندگان محترم از تخصص دانشگاهی یا تجربه اجرایی کافی در حوزه پیچیده و پرماجرای آب بی بهره اند و از نیازهای محلی و فشارهای مردمی متأثر هستند و همین مساله نیز به آنچه می توان از آن به عنوان «عوام زدگی مجلس در حوزه آب» یاد کرد، دامن می زند.

نمایندگان محترم باید متوجه باشند که آب، مسأله ای عمومی و ملی است و به مدد سیاست های غلط گذشته در همه طول و عرض جغرافیایی کشور توسعه یافته است. به بیان دیگر همه کشور با معضل آب درگیر هستند. آب، راه حل موردی و مقطعی ندارد نمی توان معضل آب را در یک نقطه بدون ملاحظه نیازمندی های نقاط پیرامونی حل و فصل کرد. امروزه سیستان، کرمان، مشهد، چهارمحال، شیراز، اهواز، اصفهان و ... همه و همه با مسأله ای مشترک با عنوان آب مواجهند و به طور قطع اتخاذ رویکردی جزیره ای در مقابل این موضوع، کارساز و راهگشا نخواهد بود.

در شرایط حساس و پیچیده کنونی از مجلس محترم که عصاره فضایل ملت و در رأس امور است، انتظار می رود که مظهر اتحاد،‌اعتماد، همگرایی و وحدت ملی باشد و البته از اهرم های قدرتمندی که در اختیار دارد برای تصحیح و اصلاح سیاست های عمومی دولت در بخش آب در جهت تأمین رونق و رفاه در سراسر ایران اسلامی استفاده کند.

*کارشناس حوزه آب پارک علم و فناوری یزد