تحقیق و توسعه صنایع و معادن حمایت نمی شود

گلایه‌ها مبنی بر این است که با وجود صنایع خوب، نیرو‌های انسانی متخصص و منابع کافی حمایت‌های بالقوه‌ای از صنعت و معدن خصوصا در حیطه تحقیق و توسعه نمی‌شود. این موضوع در حیطه نوآوری می‌گنجد که مقام معظم رهبری هم بار‌ها به آن تاکید می‌کند. برخی همایش‌ها و جشنواره‌ها هم بر مبنای ارج نهادن به حوزه تحقیق و توسعه برگزار می‌شوند که به این واسطه زمینه‌های حمایتی از سوی اکوسیستم فناوری فراهم شود.

یکی از این همایش‌ها شانزدهمین همایش تحقیق و توسعه صنایع و معادن است که  با رویکرد تسهیل و تسریع در استفاده از ظرفیت‌های صنعتی و دانشگاهی برای تقویت ساخت داخل و توسعه صادرات طراحی شده به زودی برگزار می‌شود. ارتباط و تعامل ۲ اکوسیستم نوآوری (دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و دانش بنیان ها) با اکوسیستم تولید (صنعت و معدن) رویکرد اصلی این همایش است.

علی معصومی دبیر کل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران به خبرنگار خبرگزاری آنا درباره ناراحتی‌های خود در زمینه تحقیق و توسعه این حوزه گفت: اکثر شرکت‌های صنعتی و معدنی، استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان از سراسر کشور عضو این انجمن هستند که به تمامی مباحث صنعتی تسلط دارند؛ تمام چالش‌های صنعت و معدن در این انجمن قابل حل است.

وی تاکید کرد: آموزش مدیریت نوآوری، تحقیق و توسعه از جمله رسالت‌های این انجمن به شمار می‌رود که درصدد پیگیری تقویت حمایت‌های دولت و زیرساخت است.

یکی از اقدامات این انجمن نیز پرداختن به قانون حمایت از تحقیق و توسعه صنعت بوده که البته در‌مجلس باقی ماند.
 
معصومی نیز درباره عدم همکاری ارگان‌های علمی از انجمن گفت: وزارت صنعت و معدن، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، وزارت صنعت و معدن، وزارت علوم، صندوق نوآوری و شکوفایی و ... از جمله نهاد‌هایی هستند که انتظار داریم این انجمن را حمایت کنند حتی از آنها دعوت می‌کنیم، اما همکاری نمی‌کنند.

وی اضافه کرد: برای این همایش و نشست ها، از مقامات ارشد معاونت علمی، وزارت صنعت دعوت کرده‌ایم. اما همکاری این نهاد‌ها تاکنون در حد انتظار ما نبوده است. زیرا یا پاسخی دریافت نکرده‌ایم یا پاسخ‌ها با انتظاراتبخش خصوصی همخوانی نداشته است. ما یک تشکل هستیم، نه یک شخص حقیقی، انتظار داریم وقتی مکاتبه‌ای انجام می‌دهیم، معاونت علمی پاسخ آن را بدهد. این‌که پاسخ به کجا می‌رسد و چه اقداماتی پس از آن انجام می‌شود، بحث دیگری است. حداقل انتظار ما این است که نامه‌ها و پیشنهاد‌های ارائه‌شده توسط تشکل‌ها پاسخ داده شوند. ما نه تنها در این دوره، بلکه در دوره‌های قبل نیز مکاتبه داشتیم و پیشنهاد‌هایی ارائه کردیم.  مسئله این نیست که چه کسی در رأس کار است، بلکه مهم این است که تعامل و پاسخگویی وجود داشته باشد. حتی اگر تشخیص دهند که یک پیشنهاد مناسب نیست، باید دلیل آن را توضیح دهند و راهکار‌های جایگزین را مطرح کنند. اما بی‌توجهی به مکاتبات تشکل‌ها در هیچ جای دنیا مرسوم نیست.

وی تاکید کرد: دان‌شگاه‌ها باید تحقیق و توسعه را از حالت نظری به سمت کاربردی و عملیاتی سوق دهند. تاکنون اقدامات مثبتی در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه انجام شده، اما این ارتباط بیشتر به همت اشخاصی مانند رؤسای دانشگاه‌ها یا مدیران صنعتی بوده است، نه به‌صورت یک سیستم منسجم.

وی افزود: اگر منابع دانشگاهی از جمله نیروی انسانی، بودجه و تجهیزات آزمایشگاهی، به‌درستی سامان‌دهی شوند، نقش دانشگاه‌ها در توسعه صنعت پررنگ‌تر خواهد شد. یکی از راهکار‌های مؤثر این است که پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترا) در راستای نیاز‌های صنعت تعریف شوند. به عبارتی انتخاب موضوع پایان نامه نباید صرفاً بر اساس زمینه‌های مورد علاقه یک استاد یا یک دانشجو باشد؛ زیرا کشور برای آنها سرمایه گزاری و هزینه کرده است؛ لذا دانشگاه‌ها باید اولویت را نیاز‌های جامعه و صنعت بگذارند و به اجرای آن متعهد شوند.

معصومی خاطر نشان کرد:‌به‌عنوان یک راهکار، دانشگاه‌ها می‌توانند ملزم شوند که درصد مشخصی از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترا را به حل مشکلات صنعت اختصاص دهند. البته دانشگاه‌ها باید آزادی علمی خود را حفظ کنند و بخشی از پروژه‌هایشان را در حوزه مرز‌های دانش تعریف کنند. اما در عین حال، باید پاسخگو باشند که چه میزان از تحقیقاتشان در حوزه صنعت، معدن و تجارت کاربرد دارد. در غیر این صورت، نمی‌توان انتظار داشت که دانشگاه‌ها تأثیر اقتصادی ملموسی برای کشور ایجاد کنند.

به گفته دبیر کل انجمن ما از نظر منابع، چه از لحاظ نیروی انسانی، چه منابع مالی، چه امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی و نیمه‌صنعتی، در وضعیت مناسبی هستیم؛ اما مشکل اصلی، مدیریت جزیره‌ای این منابع است. اگر بتوانیم این مدیریت را در کل دولت یکپارچه کنیم، بخش مهمی از مشکلات تحقیق و توسعه در صنعت کشور حل خواهد شد

وی اضافه کرد: تأمین مالی تحقیق و توسعه چند بخش دارد. یکی از این بخش‌ها، یارانه‌ای است که دولت می‌تواند به شرکت‌ها اختصاص دهد. بخش دیگر، منابعی است که دولت از طریق نهاد‌های مختلف، به‌ویژه معاونت علمی، می‌تواند برای گسترش تحقیق و توسعه در صنعت و معدن تخصیص دهد. به‌عنوان نمونه، می‌توان از منابع صندوق نوآوری و شکوفایی برای هدایت پروژه‌های تحقیق و توسعه استفاده کرد تا شرکت‌های دانش‌بنیان مشکلات صنعت را حل کنند. البته هم‌اکنون، صندوق نوآوری و شکوفایی برنامه‌هایی در این زمینه تعریف کرده که اقدام مثبتی است، اما باید تقویت شود. درصد بالایی از منابع صندوق باید برای تأمین مالی تحقیق و توسعه در صنعت و معدن تخصیص یابد تا نتایج سرمایه‌گذاری‌ها سریع‌تر نمایان شود.  

به گفته وی، علاوه بر تأمین مالی مستقیم، تأمین منابع انسانی نیز نقش مهمی دارد که به‌صورت غیرمستقیم می‌تواند نوعی تأمین مالی محسوب شود. برای مثال، طرح سرباز صنعت که در گذشته اجرا می‌شد و همچنان به‌صورت محدود وجود دارد، می‌تواند تأثیرگذار باشد. در این طرح، تحصیل کردگان مشمول وظیفه عمومی، پس از گذراندن دوره آموزشی، برای یک سال در واحد‌های تحقیق و توسعه صنایع فعالیت می‌کنند، بدون اینکه بار مالی سنگینی بر دوش شرکت‌ها بگذارند. اگر این طرح گسترش یابد، می‌تواند نقش مهمی در تقویت تحقیق و توسعه در بخش صنعت داشته باشد

این انجمن درصدد برگزاری همایشی است که به واسطه آن هم افزایی در اکوسیستم فناوری و نوآوری شکل بگیرد. این همایش تحت عنوان شانزدهمین همایش تحقیق و توسعه صنایع و معادن است که دوم اسفندماه برگزار می‌شود.

در این رویداد، نحوه تعامل بین اکوسیستم نوآوری و اکوسیستم تولید بررسی خواهد شد که شامل بخش‌های صنعت و معدن می‌شود. هدف ما تقویت و تعمیق ارتباط صنعت و دانشگاه و ایجاد پیوندی کارآمد میان این دو حوزه است. این رویکرد فراتر از تعامل سنتی صنعت و دانشگاه بوده و به دنبال ایجاد هم‌افزایی گسترده‌تری در جهت نوآوری است.

تحقق این هم افزایی نیازمند هماهنگی، همفکری و همکاری گسترده از همه جهات است تا ظرفیت‌های اکوسیستم نوآوری به درستی در اختیار اکوسیستم تولید قرار گیرد. در حال حاضر این ارتباط به‌صورت کامل شکل نگرفته و صرفاً به‌صورت موردی و جزیره‌ای اتفاق می‌افتد. نهاد‌های مختلفی برای ایجاد این ارتباط تلاش می‌کنند؛ معاونت علمی، صندوق نوآوری، وزارت صنعت، معدن و تجارت و دیگر وزارتخانه‌ها هر یک برنامه‌هایی دارند، اما این اقدامات باید به‌صورت منسجم، هدفمند و یکپارچه انجام شود.

همایش امسال که در اول اسفند ماه برگزار خواهد شد، بر محور «اکوسیستم نوآوری – اکوسیستم تولید، هم‌افزایی برای جهانی‌شدن» تمرکز دارد. این مفهوم، نشان‌دهنده ظرفیت‌های گسترده در اکوسیستم نوآوری، از اساتید دانشگاه و دانشجویان تحصیلات تکمیلی گرفته تا استارت‌آپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، نهاد‌های علمی و اجرایی دولتی و قوانین حمایتی موجود است.