حکمرانی داده‌ها در عصر اینترنت اشیاء/ پلتفرم‌ها خود را مالک داده‌ها می‌دانند

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ اینترنت اشیاء ابزاری است که ابعاد گستردگی و قدرت آن قابل تصور نیست و از بهترین ابزار‌های بهبود وضعیت قتصادی و مدیریت کشور است. به طوری که اگر برای استفاده از این فناوری درست برنامه ریزی شود می‌توانیم در بسیاری از حوزه‌ها پیشرفت چشم‌گیری داشته باشیم. از این رو با توجه به اهمیت رشد و توسعه فناوری اینترنت اشیاء در کشور، با روزبه بابازاده رئیس کمیسیون اینترنت اشیاء سازمان نصر و سازمان مردم نهاد ترویج اینترنت اشیاء و علوم داده گفت‌وگو کردیم که در ادامه متن کامل آن را می‌خوانید:

هرچیزی که اینترنت به آن شخصیت دهد اینترنت اشیاء محسوب می‌شود

آنا: تعریف اینترنت اشیاء چیست؟

بابازاده: اینترنت اشیاء واژه‌ای جدید نیست و از سال‌های قبل با اسم‌های دیگری مانند ماشین در ماشین، سنسور نتورکینگ و... وجود داشته، اما از یک جایی به بعد با اضافه شدن هوش مصنوعی اینترنت اشیاء پررنگ‌تر شد. به طور کلی هرچیزی که در حوزه هوشمندسازی به اینترنت وصل شود و در شبکه قرار بگیرد در دسته اینترنت اشیاء قرار می‌گیرد. 

از طرفی اسم درست اینترنت اشیاء، اینترنت چیزهاست که در ایران به غلط اینترنت اشیاء ترجمه شده است. چون فقط اشیاء نیست که به اینترنت وصل می‌شود درخت، حیوان و هرچیزی دیگری که قابلیت وصل شدن به اینترنت را دارند می‌توانند شبکه اینترنت اشیاء را شکل بدهند. همین گوشی‌های همراه هم تجهیزات اینترنت اشیاء است. یک تعریف خوب برای اینترنت اشیاء هست که می‌گوید: هرچیزی را که بتوان در محیط شبکه و اینترنت به آن شخصیت دهیم و با آن صحبت کنیم، اینترنت اشیاء محسوب می‌شود. در حال حاضر هیچ کسب و کاری را پیدا نمی‌کنید که اینترنت اشیاء در آن دخیل نباشد  و در هر حوزه و صنعتی از قبیل حمل و نقل، سلامت، خوراک، پوشاک، کشاورزی و لوازم خانگی وجود دارد.

تیغه دو لبه فناوری 

کار اینترنت اشیاء جمع آوری داده، انتقال، تحلیل داده و اعمال خروجی است

آنا: با توجه به خطر افتادن داده‌ها و مباحث امنیتی مربوط به آن در عصر اینترنت اشیاء آیا می‌توان از آن در زندگی روزمره استفاده کرد؟

بابازاده: در زمینه امنیت داده هم در کشورما و هم در کشور‌های دیگر اتفاقاتی افتاده که موجب درز داده‌ها و اطلاعات افراد شده است. بهطور مثال در کشورما در حوزه تاکسی‌های اینترنتی چندبار این موضوع اتفاق افتاده است. اما نمی‌توانیم بگوییم چون این تکنولوژی امکان ایجاد خطر دارد باید کنار گذاشته شود، زیرا فناوری دارای تیغه‌ای دو لبه است و دارای مزایا و معایب خودش است و جزیی از زندگی ماست. 

ساختار اینترنت اشیاء از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده از قبیل حسگرها یا پابلیشر که داده را تولید می‌کند، «گت وی» که مانند خیابان‌های شهر است، پلتفرم که وظیفه مدیریت داده‌ها را بر عهده دارد و در انتها سابسکرایبر یا مشترک که داده‌ها را دریافت می‌کنند. داده‌ها همه جا هستند و امنیت‌شان هم می‌تواند به خطر بیفتد ولی نمی‌توانیم بگوییم، چون چاقو احتمال قتل دارد از آن استفاده نکنیم. باید با ابزا‌های فناوری درست کنار بیاییم از آنها بهترین استفاده را ببریم. اینترنت اشیاء یک غول بزرگ فناوری و یک سونامی فناوری است. در زندگی همه انسان‌ها وجود دارد و نمی‌توان جلوی آن را گرفت پس به جای مقابله و جنگیدن با آن بهتر است شیوه رام کردن این غول یا سوار این سونامی شدن را یاد بگیریم.

آنا: هک و امنیت داده تنها مختص اینترنت اشیاء است؟

بابازاده: طبق آمار سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰ میلیارد دیوایسدساه اینترنت اشیاء در جهان وجود داشته است. یعنی به ازاء هر نفر حدود ۵ ابزار اینترنت اشیاء وجود دارد. پس اگر ما فقط یک گوشی هوشمند داریم ۴ ابزار دیگر ما را فرد دیگری اضافه بر ۵ ابزار خود دارد و این آمار هرساله افزایش پیدا می‌کند. اصلا دلیل به‌وجود آمدن IP۶ در دنیای شبکه حجم زیاد دیوایس‌های اینترنت اشیاء بود که به شبکه وصل شده یا خواهند شد و IP۴ دیگر قابلیت پوشش این حجم ابزار را نداشت.

از زمان‌های قدیم انواع اقسام رمزنگاری‌ها برای رد و بدل داده وجود داشته و  کسانی بودند که سعی در شکستن رمز داده می‌کنند، هک داده و امنیت داده مختص اینترنت اشیاء نیست ولی، چون حجم داده و تنوع داده‌ها بخاطر تعداد زیاد ابزار‌های اینترنت اشیاء بسیار است بیشتر جلب توجه می‌کند.

نصف داده‌های سلامت دنیا مربوط به گجت‌های پوشیدنی است

با یک مثال می‌توان حجم داده را مقایسه کرد، برآورد می‌شود در چندسال آینده در حوزه سلامت حجم داده‌های تولید شده از دستگاه‌های متصل به شبکه حدود ۱۸۰ زتا بایت باشد که ۸۰ زتا بایت از آن مربوط به گجت‌های پوشیدنی است. یعنی تقریبا نصف داده‌های سلامت دنیا از ابزار‌های اینترنت اشیاء حوزه سلامت است که با توجه به حجم داده‌هایی که یک دستگاه تصویر برداری مانند (MRI) یا سی تی اسکن نسبت به یک گجت‌های پوشیدنی که داده‌هایی در حد کیلو بایت تولید می‌کنند، حجم زیادی را شامل می‌شود و از آن می‌شود به تعداد زیاد گجت‌های سلامت هوشمند است.

در صیانت از داده با آنچه استاندارد دنیاست فاصله داریم

آنا: صیانت از داده در ایران چطور انجام می‌گیرد و آیا قوانین مشخصی در این زمینه وجود دارد؟

بابازاده: در بحث صیانت از داده در ایران اسنادی وجود دارد، اما با آنچه که استاندارد است فاصله داریم، ما در کشور داده‌های بسیاری داریم که هر نهادی آن را متعلق به خود می‌داند مثلا در حوزه پزشکی، پزشک و نظام سلامت خودش را مالک داده می‌داند.

داده‌های هرکس متعلق به خودش است 

آنا: مالکیت داده در ایران به چه صورت است؟

بابازاده: بحث مالکیت داده بحثی چالش برانگیز است که حدود هشت سال است که با ارگان‌های مختلف صحبت می‌کنیم که آن‌ها را متقاعد کنیم داده متعلق به فردی است که از او گرفته شده. موضوعی که در اروپا خیلی قبل‌تر تصمیم گرفته شده و تبدیل به قانون شده تا هر زمان شخصی بخواهد بتواند داده‌های خود را از یک پلتفرم خارج کرده یا به پلتفرم دیگر منتقل یا کلا پاک کند. متاسفانه ما هیچ وقت در کشور نمی‌توانیم از یک پلتفرم بخواهیم که داده ما را پاک کند. چون پلتفرم‌ها خودشان را مالک داده می‌دانند و این موضوع می‌تواند صدمه زیادی ایجاد کند.

متاسفانه ما هیچ وقت در کشور نمی‌توانیم از یک پلتفرم بخواهیم که داده ما را پاک کند. چون پلتفرم‌ها خودشان را مالک داده می‌دانند و این موضوع می‌تواند صدمه زیادی ایجاد کند

اگر در آخرین هکی که در تاکسی اینترنتی اتفاق افتاد دقت کنید به ازای هر نفر به‌طور میانگین بیش از ۵ دیواس ثبت شده بود. یعنی از اول که فرد وارد پلتفرم شده داده‌هایش ذخیره شده که شامل دستگاه‌ها و موبایل‌هایی که عوض کرده هم می‌شود که اصلا چنین موردی لازم نیست. اصلا چه لزومی دارد که داده ۶ سال پیش در یک جا نگه داشته شود؟ هیچ قانون و امکانی برای تعیین مدت زمان نگهداری داده در پلتفرم‌ها وجود ندارد.

به‌طور مثال برای یک بازه مشخص داده نگهداری شود و بعد از آن مدت حذف شود یا به جای دیگر منتقل کنیم. ممکن است با کوچکترین رخنه در پلتفرم تمام داده‌های افراد به سرقت برود. در صورتی که شاید داده یک سال اخیر برای تصمیم گیری‌ها مهم باشد. این قوانینی است که وجود دارد و اتحادیه اروپا جلوتر ماست؛ و قانون گذاران ما نیاز هست به این موارد توجه کنند و قوانین را تدوین کنند. در مورد قوانین صیانت از داده هم بهتر است شفاف تعیین شود صیانت از داده یعنی چه؟ صیانت از داده برای کی؟ برای فرد؟ برای پلتفرم؟ برای لایه حکومتی؟ هر کدام از این‌ها تعاریف جدا دارند و صیانت از داده هم در آن‌ها فرق می‌کند.با رخنه در پلتفرم‌ها حجم زیادی از داده را می‌توان به دست آورد که شامل اطلاعات مهمی است. داده هرچقدر مفید به همان میزان هم خطرناک است.

آنا: در این حوزه با چه چالش‌هایی مواجه هستید؟

بابازاده: اسناد مرتبط با هوشمند سازی با دیدگاه لایه حکومتی است، چرخش مالی صنعت اینترنت اشیاء برروی داده است نه دیواس اگر تصویب اسناد بالادستی نظر تشکل‌ها را در این رابطه نخواهند نمی‌توانیم کار مثمر ثمری در این صنعت و در کشور انجام داد. بقای این صنعت در کشور به شرکت‌های خصوصی آن است و بقای شرکت‌ها به گردش درآمدی آنها باید بدانیم که با سخت کردن حیات شرکت‌های این حوزه، امکان دارد دیگر شرکتی در این حوزه نماند که به آن حاکمیت شود. بهتر است بدانیم که هزینه تحقیق و توسعه در این حوزه بسیار بالا است به همین دلیل اکثر تجهیزات این حوزه وارداتی است در نتیجه اکثر داده‌های ما دست کشور‌های دیگر است و این موضوع جای تفکر دارد که چطور این حوزه را در کشور تقویت کنیم.

قانون گذاری مناسب در زمینه اینترنت اشیاء لازمه پیشرفت در صنعت

اینترنت اشیاء صنعت خودروسازی و مبلمان یا مانند اکثر صنایع دیگر نیست، در اینترنت اشیاء با یک فلش همه اطلاعات قابل نقل و انتقال و جا به جایی است اگر حمایت و قانون گذاری درست انجام نشود افراد و شرکت‌ها بسیار راحت‌تر از صنایع دیگر مهاجرت می‌کنند، چراکه نیاز ندارد یک خط تولید یا کارخانه‌ای را جمع کنند و برنود. در حاکمیت نیاز است یادبگیریم چطور سرمایه را نگه داریم و آن‌ها حفظ کنیم. کاری نکنند که کسب و کار‌ها برای بقا مهاجرت کنند.اگر در قانون گ‌ذاری سخت بگیریم صنعت شکل نمی‌گیرد و اگر رها کنیم انواع هک‌ها صورت می‌گیرد پس لازم است حاکمیت حد واسط آن را در نظر بگیرد.

آنا: چه چالش‌هایی به کمک اینترنت اشیاء قابل حل است؟

بابازاده: ما در کشور چالش‌های مختلفی در آب، غذا، صنعت، سلامت، حمل و نقل و ... داریم که این صنعت می‌تواند اکثر آنها را حل کند. اینترنت اشیاء در کشاورزی می‌تواند تا ۹۰ درصد مشکل آب را حل کند و تولید را چند برابر افزایش دهد. می‌توانیم چهار فصل سال محصول برداشت کنیم. در نظام سلامت از طریق پیشگیری‌ها و دیواس‌های موجود هزینه سلامت را به شدت کاهش دهد.

ایران در تکنولوژی با آمریکا و چین برابری می‌کند/ سیاست‌گذاری صحیح حلقه مفقوده در به کارگیری فناوری

آنا: آیا ما در کشور با مشکل تکنولوژی مواجه هستیم؟

بابازاده: خیر، ما در کشور مشکل دانش نداریم و با اروپا و امریکا و چین برابری می‌کنیم، اما در حوزه تجهیزات شدیدا ضعف داریم و نیاز‌مند واردات از خارج هستیم و از طرف دیگر در سیاست گذاری مشکلات زیادی داریم اگر سیاست گذاری درست باشد با توانایی‌های داخلی و دانش بومی موجود اتفاقات بزرگی در کشور خواهد افتاد.

اگر سیاست گذاری درست باشد با توانایی‌های داخلی و دانش بومی  اتفاقات بزرگی در کشور خواهد افتاد

متاسفانه شکاف بزرگی بین جامعه صنعتی و لایه‌های حکومتی وجود دارد و هرچقدر این فاصله بیشتر شود دیگر دغدغه یکدیگر را متوجه نمی‌شوند. مانند اتفاقی که بین صنعت و دانشگاه افتاد، الان صنعت و دانشگاه زبان یکدیگر را نمی‌فهمند و نمی‌توانند متوجه خواسته‌های یکدیگر شوند.

صنعت الکترونیک یکی از پرهزینه‌ترین واحد‌های تحقیق و توسعه را دارد و خیلی شرکت‌ها نمی‌توانند هزینه این تحقیق و توسعه را پرداخت کنند؛ بنابراین دولت‌ها باید در تحقیق و توسعه شرکت‌ها سهیم شوند و هزینه کنند تا شرکت‌ها بتوانند کار تحقیق و توسعه انجام دهند. کشور‌های پیشرفته و درحال توسعه چشم داشتی بابت این کمک هزینه‌ها ندارند، چون می‌دانند اگر شرکت بچرخد مالیات بیشتر می‌دهد و اگر بتواند صادرات کند جایگاه کشور بالا می‌رود و درآمدآن افزایش می یابد، پس یک بازی برد-برد است متاسفانه کشورما هنوز به معنای واقعی به این مرحله نرسیده است.

صنعت و لایه حکومتی نیازمند تعامل بیشتر هستند

تنها راه نجات کشور حمایت از واحد‌های تحقیق و توسعه شرکت‌های خصوصی است نه دولتی؛ زیرا در شرکت‌های دولتی تحقیق و توسعه چندانی صورت نمی‌گیرد و فقط هزینه‌های غیر منطقی صورت می‌گیرد. حلقه مفقوده‌ای بین صنعت و لایه حکومتی وجود دارد؛ زیرا هزینه لایه حکومتی را صنایع می‌دهد و صنعت نباشد مالیاتی نیست وقتی صنایع مهاجرت کنند کسی نیست مالیات بدهد و چرخه اقتصادی کشور نخواهد چرخید.

آنا: آینده اینترنت اشیاء را چطور پیش بینی می‌کنید؟

بابازاده: به‌طور کلی اینترنت اشیاء هر روز اتفاق‌های جدید را برای ما رو می‌کند و نمی‌توان آینده‌ای بدون اینترنت اشیاء را تصور کرد. اینترنت اشیاء زندگی را راحت‌تر کرده و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، مدیریت را راحت‌تر و کارامدتر و برنامه ریزی و پیش بینی را دقیق‌تر می‌کند و در کل بقا را به نحوی تضمین می‌کند.

تجارت داده‌ها

آنا: خطرات ناشی از اینترنت اشیاء را چطور می‌بینید؟

بابازاده: درحال حاضر داده از نفت مهمتر است و درآمد بیشتری برای کشور‌ها و شرکت‌ها دارد. به‌طور مثال می‌توان علاقه مجموعه‌ها به دانستن سبک زندگی مردم برای کسب در آمد بیشتر از طریق تبلیغات اشاره کرد. به‌طور مثال گوگل بعنوان یکی از پردرآمدترین شرکت‌ها به اکثر مردم خدمات رایگان می‌دهد و تقریبا به اکثر ما چیزی نمی‌فروشد پس این همه درآمد از کجا می‌آید؟ حریم خصوصی افراد بسیار با ارزش است و باید توجه کنیم داده‌های ما کجا می‌روند و دست چه کسانی می‌افتد. 

داده از نفت مهمتر است و درآمد بیشتری برای کشور‌ها و شرکت‌ها دارد

یک جاروبرقی هوشمند به چهار سرور داده ارسال می‌کند

طی تحقیقاتی که در یکی از پژوهشکده‌های کشور انگلیس بر روی دیواس‌های هوشمندی که در داخل خانه‌ها انجام شده بود متوجه شدند یک جاروبرقی هوشمند به ۴ سرور مختلف داده ارسال می‌کرد.

درمورد کسب درآمد در این حوزه باید به این نکته اشاره کرد که درآمد این حوزه از فروش ابزار‌ها نیست، تقریبا در بهترین و بدترین حالت یک ابزار بیشتر از یکبار فروخته نمی‌شود به دلیل اینکه اگر ابزار خوب باشد دیگر نیازی به تهیه مجدد آن نیست و اگر بد باشد دیگر کسی مجدد تهیه نمی‌کند و درآمد اصلی این حوزه کسب و کار بر اساس داده است، کسب و کار‌های پلتفرمی اگر برنامه ریزی درستی پشتش باشد به شدت درآمد بالایی خواهد داشت. درنتیجه در قانون‌گذاری‌ها باید خیلی دقت شود که کسب و کار‌های این حوزه قدرت بقا داشته باشند.

تشکل‌ها حلقه سوم جامعه بین مردم و حکومت هستند

آنا: کمیسیون اینترنت اشیاء چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهد و هدف از تشکیل آن چیست؟

بابازاده: هدف ما در سازمان مردم نهاد ترویج اینترنت اشیاء و علوم داده است و از طرف دیگر کمیسیون اینترنت اشیاء سازمان نظام صنفی رایانه‌ای حمایت از کسب و کارها، فرهنگ سازی، ترویج و آموزش حوزه هوشمند سازی در کشور است.

امیدواریم که بتوانیم کشور و جامعه را از این وضعیت نجات دهیم و حداقل با همکاری با ارگان‌های مختلف سیاست درستی برنامه ریزی کنیم تا کسب و کار‌ها درکشور بقا داشته باشد، زیرا بقای کشور به کسب و کار‌ها است بایدجامعه و صنایع راضی باشند. تشکل‌ها به عنوان حلقه سوم جامعه بین مردم و حکومت هستند و اگر ضعیف شوند فاصله بین مردم و حکومت بیشتر می‌شود.

انتهای پیام/

مهدیه چوپانی