رسم همسایگی که رعایتش ضروری است

گروه سیاست و جهان خبرگزار علم و فناوری آنا ؛  قاسم غفوری ؛ جمهوری اسلامی ایران همواره بر همگرایی و توسعه روابط با کشورها همسایه تأکید داشته و بر این اساس نیز تمام ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی خود را به کار گرفته است تا در کنار تعاملات سازنده میان همسایگان، مشارکتی فعال در ثبات و امنیت پایدار منطقه بدون دخالت بیگانگان را محقق سازد.

 به‌رغم آنکه تهران بر اساس این رویکرد تعاملی با همسایگان گام‌های بسیاری برداشته است اما برخی رفتارها و عملکردها از سوی برخی کشورهای منطقه، ابهاماتی را در قدرشناسی آن‌ها در قبال نگاه تعاملاتی ایران ایجاد می‌کند.

نمود این رفتار را در نشست اخیر برخی کشورهای عربی و روسیه می‌توان مشاهده کرد. مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه، به‌منظور گسترش همکاری‌های فی‌مابین، در مراکش گرد هم آمدند.

بیانیه پایانی این نشست اما با طرح ادعاهای تکراری امارات درباره جزایر سه‌گانه ایرانی همراه بود و امضای چنین بیانیه‌ای از سوی روسیه، با انتقادهای گسترده‌ای در ایران مواجه شد.

اگرچه این بیانیه دارای بندهای متعددی است، اما تأکید بر «استفاده از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز برای حل مناقشه مالکیت جزایر سه‌گانه»، تکرار موضع غیردوستانه‌ای بود که طی ماه‌های اخیر به‌صورت پررنگ‌تری از سوی دولت امارات در حال پیگیری است.

موضوعی که بارها با واکنش قاطع تهران مواجه شده و ایران تأکید کرده حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه غیرقابل مذاکره است و ایران با هیچ طرفی در باب تمامیت ارضی خود تعارفی ندارد. این رفتار در حالی صورت گرفته ست که در باب آن چند نکته قابل‌توجه است.

 نخست آنکه روس‌ها بارها اذعان کرده‌اند که مقابله آن‌ها و جهان چندقطبی با سلطه گری غرب بدون نقش‌آفرینی ایران امکان‌پذیر نبوده و نیست.

در همین حال در شرایط که به بهانه جنگ اوکراین غرب شدیدترین تحریم‌ها را علیه روسیه وضع کرده است همگرایی تهران-مسکو در بازی برد- برد مقابله با تحریم‌ها زمینه‌ساز بی‌اثر شدن تحریم‌ها علیه مسکو شده است.

 ایران با تکیه‌بر ظرفیت‌های عظیم داخلی و بیرونی توانسته است به جایگاهی قابل‌توجه در منطقه و جهان دست یابد.

درنتیجه این امر  کشورهایی همچون روسیه با همگرایی با تهران توانسته‌اند از این ظرفیت‌ها علیه تهدیدات آمریکا و اروپا ایستادگی کنند.

ایران و روسیه در سوریه نقاط اشتراک بسیاری در مبارزه با تروریسم داشته‌اند در حالی همگرایی نظامی میان طرفین ازجمله در حوزه دریایی زمینه‌ساز امنیت منطقه و شکست یکه‌تازی دریایی آمریکا شده است.

 مجموع این تحولات موجب شکل‌گیری روابط راهبردی میان طرفین شده است و نتیجه آن نیز ایجاد توافقنامه‌ای 25 ساله است. نکته مهم آنکه روابط راهبردی و دوستانه ایران و روسیه به‌آسانی به دست نیامده و منافع دوجانبه و منطقه‌ای باید در نظر گرفته شود.

رفتار روس‌ها نشان می‌دهد که فشارهای خارجی موجب رویکردها و تصمیماتی از سوی سران این کشور می‌شود که با روحیه همسایگی و منطقه‌گرایی همخوانی ندارد چنانکه رفتار مسکو در برابر کشورهای عربی نشان می‌دهد که روس‌ها در چارچوب تضعیف تحریم‌ها و اردوگاه غرب ملاحظاتی در قبال کشورهای عربی اجرا می‌سازد که عملاً منافع بلندمدت روس‌ها همخوانی ندارد.

 به‌هرتقدیر تجربه نشان داده است که اکثریت کشورهای عربی رویکردی غربی داشته و همگرایی آن‌ها به چین و روسیه گاه برای امتیاز گیری بیشتر از غرب و یا نیز به‌صورت موقت با شرایط جاری در عرصه‌ جهانی است.

اکنون نیز برخی کشورهای عربی که با انتقادهای درونی از همگرایی با غرب و حتی رژیم صهیونیستی مواجه هستند.

روس گرایی و چین گرایی را در پیش‌گرفته‌اند در حالی که هم‌زمان برآیند تا از نیازهای پکن و مسکو به‌عنوان ابزاری جهت رسیدن منافع غیرمنطقی و بر زمین‌مانده خود بهره‌برداری کنند و  رفتار اماراتی‌ها در بیانیه پایانی نشست کشورهای عربی و روسیه علیه تمامیت ارضی ایران نمودی از این وضعیت است.

برخی فشارهای سیاسی بر روسیه در شرایط پیچیده فعلی، سبب می‌شود این کشور برای به دست آوردن امتیازی کم‌ارزش و دست‌نیافتنی نیز به اعتبار خود لطمه وارد کند.

نکته مهم آنکه این روزها آمریکا به دنبال اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه است چنانکه یک مقام ارشد کاخ سفید جمعه از تشدید تحریم‌های این کشور علیه روسیه در آینده نزدیک خبر داد و گفت: به‌عنوان بخشی از این راهبرد، ما تحریم‌های قدرتمند و تدابیر کنترل صادرات را علیه هزاران نهاد و شخص (در روسیه) اعمال کرده‌ایم.

ازجمله تحریم‌هایی بر شبکه‌های تأمین چندملیتی که به روسیه کمک می‌کنند تا کالاهای کلیدی مرتبط با دفاع را از خارج (از این کشور) به دست آورد.

قطعاً ایران نقش محوری در مقابله با این تحریم‌ها و تأمین نیازهای روسیه خواهد داشت به‌ویژه اینکه از دانش فنی و بومی، ظرفیت‌های دانش‌بنیان‌ها و ارتباطات ترانزیتی برخوردار است که کشورهای عربی فاقد آن‌ها هستند.

 دوم آنکه طرح ادعاهای واهی علیه تمامیت ارضی ایران از سوی اماراتی مطرح می‌شود که متأسفانه چالش‌های داخلی و بیرونی خود را با فرافکنی‌های دروغین پنهان کرده‌اند.

سران امارات به‌ویژه این روزها به دلیل همراهی با آمریکا و عدم صداقت رفتاری در حمایت از فلسطین با بحران مشروعیت داخلی و بیرونی مواجه است لذا به نظر می‌رسد دولتمردان این کشور با تکرار ادعاهای واهی علیه ایران به دنبال مشروعیت‌یابی داخلی و نیز انحراف افکار عمومی از همراهی‌هایش با رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه فلسطین است.

رویکردی که البته با بیداری جهانی در حمایت از فلسطین نه تنها کارکردی برای امارات و کشورهای عربی که بارها گرفتار بازی این کشور شده‌اند تا به اصطلاح انسجام عربی را به نمایش گذارند، نداشته است بلکه بر میزان اعتراض‌های جهانی به این کشورها به دلیل رویکردهای ضد ایرانی به عنوان حامی بزرگ فلسطین افزوده است.

به هر تقدیر آنچه مسلم است آنکه اولاً جمهوری اسلامی ایران بر سر تمامیت ارضی خود هرگز کوتاه نیامده و با هیچ طرفی تعارف نخواهد داشت و در کنار رعایت رسم همسایگی خواستار اجرای چنین رویکردی از سوی سایر کشورهای منطقه نیز است.

ثانیاً رویکردهای تخیلی در باب تمامیت ارضی ایران قطعاً پیامدهای منفی برای بانیان آن به همراه دارد که بخشی از آن در محرومیت‌های آن‌ها از ظرفیت‌های ایران است و بخشی از آن نیز سوءاستفاده دشمنان امنیت منطقه از اختلاف و تنش میان همسایگان است که قطعاً ضررهای بسیاری برای منطقه به‌ویژه تکرار رفتارهای سلطه‌گرایانه و بحران‌ساز آمریکا در منطقه به همراه خواهد داشت.

 آنچه امروز اولویت منطقه است همگرایی در برابر تفرقه‌افکنی‌ها و بحران‌سازی‌های غرب و نیز جنایات صهیونیست‌ها علیه فلسطین است که می‌تواند ثبات و امنیت منطقه را تقویت سازد.