نیمقرن پیشرفت علمی دربرابر افول غربیها ۱۳-
در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا مطرح شد؛
برنامه ستاد توسعه فناوری نانو برای نخبگان ایرانی غیرمقیم/ شرایط دریافت تأییدیه نانومقیاس تسهیل می‌شود
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو با بیان اینکه در صورت معرفی نخبگان ایرانی غیرمقیم از سوی معاونت علمی حمایت‌هایی خواهیم داشت، گفت: برای این افراد پیگیری کار، تعریف پروژه و تأمین مالی از طریق ستاد انجام می‌شود.
خبرگزاری علم و فناوری آنا - گروه علم و فناوری؛ میترا سعیدی کیا: چند سالی می‌شود که از بین همه تکنولوژی‌ها در ایران، «فناوری نانو» سری در میان سر‌ها بلند کرده تا حدی که مردم هم با این علم به‌واسطه استفاده از کالا‌های مرتبط آشنا شده‌اند. این فناوری به اکثر عرصه‌های صنعتی رسوخ پیداکرده به‌طوری‌که فقط در کشور ما ۱۵ صنعت محصول نانویی به بازار عرضه کرده است.
اکنون با استفاده از این فناوری، محصولات ملموس و قابل‌استفاده‌ای در بازار وجود دارند که اقشار مختلف جامعه از آن بهره می‌برند. مداومت پیشرفت در حوزه نانو مدیون فعالیت دانش‌بنیان‌ها درزمینهٔ تولید محصول، صادرات و ارائه خدمات بر پایه نانو است. فروش و صادرات محصولات نانو گویای این موضوع است. طی سال‌های اخیر، ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو به‌عنوان سردمدار حوزه، توانسته شرایط را برای ایده‌پردازان و فناوران نانو فراهم کند تا بتوانند محصولی بر پایه این تکنولوژی تولید کنند.
این ستاد علاوه بر نمایاندن وضعیت فناوری نانو در کشور به مشاوره و جهت‌دهی محققان این حوزه می‌پردازد. در این راستا موفق شدیم با عماد احمدوند دبیر ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو گفت‌وگویی در خبرگزاری علم و فناوری آنا داشته باشیم تا به سؤالات حول محور نانوتکنولوژی این رسانه پاسخ داده شود.
مشروح گفت‌وگوی خبرنگار علم و فناوری آنا با احمدوند به شرح زیر است؛
*آقای دکتر، با توجه به اینکه روزبه‌روز تعداد محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر و هرروز سبد محصولات نانو پربارتر می‌شود بفرمایید اکنون چه تعداد محصول در چه حوز‌هایی با فناوری نانو تولید می‌شوند؟
احمدوند: تا پایان ماه گذشته 260 شرکت فناور توانسته‌اند حدود هزار و ۶۰۸ محصول نانویی را تولید کنند؛ این شرکت‌ها تأییدیه نانومقیاس صنعتی دریافت کرده‌اند. ازآنجایی‌که فناوری نانو در همه حوزه‌های صنعتی کاربرد دارد، گستره این شرکت‌ها تقریباً در همه عرصه‌های صنعتی دیده می‌شود. همچنین طی شش ماه اول امسال حدود ۲۱۱ محصول تأییدیه نانومقیاس دریافت کرده‌اند.
*تاکنون فناوری نانو به چه صنایعی رسوخ پیدا کرده است؟
احمدوند: فناوری نانو تقریباً در ۱۵ عرصه صنعتی رسوخ پیدا کرده است. این صنایع شامل صنایع شیمیایی، نفت، گاز و پتروشیمی، حمل‌ونقل، ساختمان، سلامت و... می‌شود.
*آمار فروش شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه چقدر است؟
احمدوند: حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان حجم فروش محصولات و خدمات نانویی در سال ۱۴۰۰ بوده است. آمار سال ۱۴۰۱ در شرف نهایی شدن است و تقریباً همه گزارش‌هایی که از شرکت‌ها دریافت کردیم جمع‌بندی شده و با اطلاعاتی که از گمرک و سامانه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری دریافت شده، باهم تطبیق داده‌شده است. امیدواریم تا هفته آینده گزارش حجم بازار شرکت‌های دانش‌بنیان نانو در ۱۴۰۱ نهایی و اعلام شود.
* سازوکار دریافت تأییدیه نانومقیاس به چه صورت است؟
احمدوند: اعتبار تأییدیه نانومقیاس در مرحله اول، دو سال است و پس ازای دو سال اگر همچنان محصول در بازار حضور داشته و نتیجه ارزیابی‌های میدانی، حاکی از ثبات ویژگی‌های نانومتری باشد، تأییدیه نانومقیاس به مدت چهار سال تمدید می‌شود.
*محصولات باید دارای چه ویژگی‌هایی باشند تا تأییدیه نانومقیاس اخذ کنند؟
احمدوند: اگر آن محصول علاوه بر حضور در بازار، پارامتر‌های فنی خود را حفظ کرده باشد و طی نظارت و ارزیابی‌های میدانی واحد نانومقیاس ستاد نانو همچنان با محصول اولیه خود مطابقت داشته باشد تأییدیه را دریافت خواهد کرد؛ البته که اگر محصول ویژگی‌های محصول خود را بهبود داده باشد نیز موفق به دریافت تأییدیه خواهد شد. در غیر این صورت تأییدیه آن رد خواهد شد.
*آمار تفکیک‌شده‌ای در این خصوص وجود دارد؟
احمدوند: در شش‌ماهه نخست امسال، حدود ۶۰۰ پرونده ارزیابی نانومقیاس داشته‌ایم، که ۲۱۱ محصول تأییدیه جدید دریافت کرده‌اند و مابقی، مربوط به ارزیابی‌های مجدد بوده‌اند.
*بیشترین حوز‌های که محققان راغب به تولید محصول در آن هستند چیست؟
احمدوند: در سطح شرکت‌ها حجم قابل‌توجهی از محصولات مرتبط با تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی، حمل‌ونقل، نانو مواد، عمران و ساختمان هستند که بر اساس آمار ستاد نانو جزو چند حوزه با تعداد محصول بالاتر هستند.
تعداد محصولات نانو در حوزه‌های مختلف صنعت
*برای رسیدن یک ایده نانویی به محصول یک شرکت دانش‌بنیان چه اقداماتی باید انجام شود؟
احمدوند: موارد و آماری که تا الآن صحبت کردیم، در خصوص شرکت‌های دارای محصولات نانو بود. این شرکت‌ها دارای تأییدیه نانومقیاس هستند و در بازار حضور دارند. برای رسیدن به این سطح باید اقدامات متعددی انجام شود که از مباحث ترویجی و آموزشی تا حمایت از محقق‌های دانشگاهی، فناوران و هسته‌های فناور را شامل می‌شود. طبیعتاً باید یک ایده مبتنی بر دانش علمی باشد، چون نیاز است ساختار‌هایی تولید کنیم که در مقیاس اتمی و مولکولی باشد. این پایه علمی قوی نیاز دارد.
برنامه ستاد توسعه فناوری نانو این است که در جامعه دانشگاهی یک‌سری حمایت‌ها از اقدامات پژوهشی درزمینهٔ نانو انجام شود. عمدتاً این حمایت‌ها در سطح دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری است. این حمایت جزء حمایت‌های عام ستاد نانو محسوب می‌شود. حمایت از یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد از سطح ۱۰ میلیون تومان شروع می‌شود و پایان‌نامه دکتری از ۲۰ میلیون تومان. این به نوع و کیفیت خروجی‌های کار تحقیقاتی بستگی دارد. حمایت از پایان‌نامه تا مبلغ ۵۰ میلیون تومان می‌تواند افزایش یابد که جزئیات و شرایط آن در آیین‌نامه حمایت از پایان‌نامه‌ها در سایت ستاد نانو در دسترس محققان است.
از بین این دانشجویان، افرادی هستند که ظرفیت علمی و فناورانه بالایی دارند و علاوه بر آن، موضوعی که کار می‌کنند قابلیت تبدیل‌شدن به محصول و ارائه به بازار را دارد. ما در ستاد نانو در قالب کارگروه توسعه فناوری از آن‌ها حمایت می‌کنیم. در این مرحله، علاوه بر حمایت‌های علمی و پژوهشی، اقداماتی در راستای آشنایی آن‌ها با کسب‌وکار و بازار انجام می‌دهیم. همچنین این حمایت‌ها شامل آموزش‌های مرتبط با شرکت داری، تعامل با سرمایه‌گذار، قرارداد با شرکا و... می‌شوند.
طبیعتاً همه افراد، ویژگی شرکت داری را ندارند و انتظاری هم نداریم که همه داشته باشند. حمایت‌های ستاد نانو به‌صورت پلهای است. اگر فرد می‌بیند برای این فضا ساخته نشده وارد حوز‌های می‌شود که تخصص و علاقه دارد. حمایت‌های ما به‌صورت پلهای پیش می‌رود تا هسته اولیه یک شرکت شکل بگیرد. ستاد نانو تا مسیر ایجاد شرکت و محصول از افراد حمایت می‌کند. به این صورت تبدیل به یک شرکت دارای محصول با تأییدیه نانومقیاس می‌شوند که باید وارد بازار شود.
*سازوکار اجرایی شما برای این حمایت‌ها چگونه است؟
احمدوند: یکی از کار‌هایی که بعد از حمایت‌های دانشگاهی انجام می‌دهیم تعامل با شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد است. هر شتاب‌دهنده‌ای که بتواند یک فرد یا تیم فنی را از یک سطح آمادگی فناوری (TRL) حدود دو- سه به حدود سطح آمادگی حدود ۵ و ۶ برساند از آن شتاب‌دهنده هم حمایت خواهیم کرد. در اصل استفاده از ظرفیت این شتاب‌دهنده‌ها هدف ماست.
*تعامل با شتاب‌دهنده‌ها جز برنامه‌های جدید ستاد توسعه فناوری نانو است؟
احمدوند: تا سال گذشته عمدتاً از ظرفیت‌های خود ستاد استفاده می‌شد و خیلی تعامل کاری با شتاب‌دهنده‌ها نداشتیم. در قالب چند برنامه ستاد نانو فرآیند توسعه فناوری را پیش می‌بردیم، امسال مقداری جهت‌گیری به این سمت رفت که از ظرفیت شتاب‌دهنده‌های کشور استفاده کنیم.
*حوزه نانو شتاب‌دهنده تخصصی دارد؟
احمدوند: بعضی از شتاب‌دهنده‌ها به‌صورت متمرکز روی حوزه نانو مانند پلیمر، دارو، انرژی فعالیت می‌کنند.
*این‌ها مورد تأیید ستاد هستند که محققان به آن‌ها پروژه بسپارند؟
احمدوند: با حدود ۲۰ شتاب‌دهنده فعال همکاری می‌کنیم؛ این شتاب‌دهنده‌ها لزوماً متمرکز بر حوزه تخصصی نانو نیستند. ما در ستاد نانو به آن‌ها تیم‌های فناور را معرفی می‌کنیم یا خودشان شناسایی می‌کنند و مورد حمایت قرار می‌گیرند تا بتوانند فناوری خود را به محصول و بازار نزدیک کنند.
*حرف از حمایت‌های ستاد برای ورود محصولات به بازار شد. ابزار‌های ستاد نانو برای حمایت‌های مالی شرکت‌ها برای ورود به بازار چیست؟
احمدوند: از بین تیم‌هایی که مراحل اولیه را طی می‌کنند، طبیعتاً تعدادی تبدیل به شرکت می‌شوند آنجا دیگر حمایت‌های کسب‌وکاری و توانمندسازی شرکت‌ها را داریم. این حمایت‌ها عموماً در قالب آیین‌نامه‌های توانمندسازی معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان و صندوق نوآوری و شکوفایی به شرکت‌ها ارائه می‌شود و مدیریت اجرای آن‌ها را مجموعه کریدور خدمات فناوری و بازار انجام می‌دهد. کارگزاران مختلف هرکدام خدمات تخصصی خودشان را به شرکت‌ها می‌دهند مثل خدمت ثبت علائم تجاری، مطالعه بازار، تدوین قرارداد حقوقی، اعزام به نمایشگاه‌های خارجی و طیفی از این خدمات را به شرکت‌ها ارائه می‌کنند.
این خدمات معمولاً با یارانه‌ای است که ستاد نانو، معاونت علمی، فناوری، اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری یا صندوق نوآوری و شکوفایی به این شرکت‌ها ارائه می‌دهند.
*منتورینگی که ستاد نانو انجام می‌دهد رایگان است یا هزینه دریافت می‌کند؟
احمدوند: برای حمایت از توسعه فناوری، گذراندن دوره آموزشی و اعتبارسنجی فناوران هزینه‌ای دریافت نمی‌کنیم؛ زیرا آن‌ها معمولاً تیم‌هایی هستند که پایه علمی دارند و لازم است به دلیل پایه علمی و فناوری‌شان کمک شوند. تا اینجا حمایت‌ها معمولاً بلاعوض است تا مرحل‌های که تیم بتواند به سرمایه‌گذار، نهاد مالی یا شرکت صنعتی وصل شود.
*وقتی فناور به یک شرکت بزرگ وصل شود، شود حمایت‌های ستاد کمتر می‌شود؟
احمدوند: در اینجا باید فناور، در قالب یک نهاد حقوقی جدید کارش را پیش می‌برد. ظرفیت مالی ستاد نانو به صورتی نیست که در این سطح حمایت بلاعوض کند.
*یعنی برنامه‌ای برای شرکت‌ها در این سطح ندارید؟
احمدوند: برنامه‌ای با عنوان «رین کست» در ستاد نانو طراحی شده است. در این برنامه به شرکت‌هایی که زیرساخت تولید، تحقیق و توسعه و فروش دارند، اگر بخواهند یک محصول نوآورانه جدید را به سبد محصولاتشان اضافه کنند، تسهیلاتی ارائه می‌دهیم برای اینکه تأمین هزینه‌های تحقیقاتی کارشان را داشته باشند.
البته از امسال ظرفیت قانونی بسیار بزرگی در قالب اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه برای شرکت‌های بزرگ ایجادشده که می‌تواند بسیار بزرگ‌تر از حمایت‌های بلاعوض ما باشد. به این صورت که هر شرکتی، چه دانش‌بنیان باشد چه نباشد، اگر یک پروژه تحقیق و توسعه داشته باشد که مورد تأیید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری قرار بگیرد، هزینه‌هایی که برای آن پروژه می‌کند از میزان مالیات سال آتی شرکت کسر می‌شود. این قانون برای شرکت‌های بزرگ که سودآور هستند و مالیات بر عملکرد می‌دهند، بسیار فرصت خوبی است که به سمت نوآوری حرکت کنند.
*آقای دکتر ستاد نانو به‌عنوان حامی شرکت‌ها و محققان فعال در عرصه نانو است. وضعیت صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان چطور است، اولویت و مقاصد صادراتی نانو کجاست؟ شما تعیین می‌کنید یا کشور‌ها درخواست می‌دهند؟
احمدوند: در حوزه صادرات، ستاد نانو مقصد صادراتی برای شرکت‌ها تعیین نمی‌کند، ما شرکتی را تا پا بگیرد و پیش برود حمایت می‌کنیم، ورود به بازار و توسعه صادراتی طبیعتاً مبتنی بر برنامه خود شرکت‌هاست. بر اساس آمار و ارقامی که داریم، حجم بازار صادراتی شرکت‌های نانو در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۱ میلیون دلار بوده است. این به حدود ۵۱ مقصد صادراتی انجام‌شده است.
*شرکت‌ها آمار می‌دهند که ما به کشوری صادرات داشتیم یا خود ستاد استعلام می‌گیرد؟
احمدوند: هم شرکت‌ها آمار می‌دهند و هم خود ما از گمرک اطلاعات می‌گیریم.
*این صادرات نسبت به سال قبل افزایش یافته یا کمتر شده است؟
احمدوند: میزان صادرات در سال ۹۹ حدود ۴۰ میلیون دلار بود و سال ۱۴۰۰ این عدد به ۶۱ میلیون دلار رسید.
*اقداماتی از جنس افزایش صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان هم در ستاد نانو دارید؟
احمدوند: برخی اقدامات ستاد توسعه فناوری نانو در راستای حمایت‌های توانمندسازی صادراتی به کشورهاست. اگر شرکتی خواستار ورود به بازار صادراتی باشد نیاز است گواهینامه‌هایی همچون CE را دریافت کند. ما یک‌بخشی از هزینه دریافت این گواهی‌ها را به‌صورت بلاعوض پرداخت می‌کنیم. ستاد نانو این تسهیلات را به شرکت‌هایی که هنوز تأییدیه دانش‌بنیانی اخذ نکرده‌اند ارائه می‌دهد، اما به‌صورت عمومی شرکت‌های دارای تأییدیه از صندوق نوآوری و شکوفایی و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری تسهیلات چنینی دریافت خواهند کرد.
از دیگر خدمات می‌توان به حضور در نمایشگاه‌های خارجی اشاره کرد که با حمایت معاونت و صندوق انجام می‌شود. طبیعتاً به دلیل اینکه حضور در نمایشگاه‌های خارجی هزینه دارد بسیاری از شرکت‌ها نمی‌توانند در این نمایشگاه‌ها حضور پیدا کنند ازاین‌رو حمایت می‌شوند. این جنس حمایت‌ها مانند حمایت‌های مشاورهای، تدوین قرارداد، مطالعه بازار خارجی و... است که ستاد نانو پرداخت می‌کند، ولی اینکه شرکت می‌خواهد با کدام کشور‌ها تعامل داشته باشد و صادرات کند بستگی به برنامه خود شرکت دارد.
*همان‌طور که می‌دانید بسیاری از فناوران مشکل تولید محصول را ندارند هرچند که بر اساس توضیحاتی که ارائه کردید بسیاری از چالش‌های آن‌ها به‌وسیلهٔ ستاد نانو برطرف می‌شود که بتوانند محصولی در بازار داشته باشند؛ اما مشکلی که نه‌تنها برای فناوران حوزه نانو بلکه برای همه حوزه‌ها وجود دارد این است که صنایع آن‌ها را نمی‌پذیرد و یک مقاومتی دیرینه در این میان وجود دارد. برای حل این موضوع چه‌کاری انجام داده‌اید که حداقل حوزه نانو با این مشکل مواجه نشود؟
احمدوند: شبکه تبادل فناوری در این مسیر گام برمی‌دارد. به‌واسطه این شبکه، حدود ۷۰ کارگزار که هرکدام در یک یا چند حوزه صنعتی تخصص و شناخت دارند، سعی می‌کنند شرکت‌های دانش‌بنیان را به صنعت وصل کنند؛ این‌یکی از مسیر‌هایی است که در کشور پیش می‌رود. یکی دیگر از این مسیر‌ها تقویت واحد‌های تحقیق و توسعه شرکت‌های بزرگ است. در سال‌های آینده ظرفیتی که برای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه دیده شده می‌تواند در یک فرآیندی متحول ساز عمل کند که شرکت‌های بزرگ روی تحقیق و توسعه هزینه کنند.
*همان‌طور که توضیح دادید ستاد توسعه فناوری نانو در برنامه‌های مختلف فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی را طوری مورد حمایت قرار می‌دهد که محصولات خود را به بازار عرضه کنند. آیا برنامه‌ای برای جذب ایرانیان خارج از کشور یا نخبگان دارید که آن‌ها هم در این پروسه قرار بگیرند؟
احمدوند: برنامه جذب ایرانیان مقیم کشور‌های خارجی به‌وسیلهٔ مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری پیگیری می‌شود.
اکنون هم پایگاه‌های تخصصی با این مرکز ارتباط دارند که یکی از این پایگاه‌ها ستاد فناوری نانو است. کلیت کار به این شکل است که ایرانیانی که در حدود ۴۰۰ دانشگاه برتر دنیا تحصیل کرده‌اند؛ اگر هرکدام از افراد مرتبط با حوزه نانو باشند و بخواهند به کشور برگردند به ستاد توسعه فناوری نانو معرفی می‌شوند. در این ستاد، برای این افراد پیگیری کار، تعریف پروژه و تأمین مالی انجام می‌شود.
*به‌غیراز فناوران، شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان آیا برای کسانی که جز ایده، تخصصی ندارند برنامه‌ای دارید؟
احمدوند: البته که هر فرد باید بتواند یک جای معادله توسعه فناوری و نوآوری قرار بگیرند؛ اگر کسی سمت توسعه فناوری قرار گرفت باید پایه علمی و اید‌های داشته باشد و اگر شرکتی که سمت تقاضا قرار گرفت، ستاد نانو آن را به شرکت‌های دانش‌بنیان وصل می‌کند.
*یک مواقعی فرد ایده دارد نه سمت، توسعه‌دهنده است و نه سرمایه‌گذار! صرفاً یک ایده را مطرح کرده است.
احمدوند: بعضی ایده‌ها در این حد است که مثلاً «چه خوب است که فلان کار انجام شود.» چنین چیزی، نمی‌تواند مورد حمایت قرار بگیرد. اما اگر کسی در مورد چگونگی انجام یک موضوع، روش و پیشنهادی داشته باشد، قابلیت بررسی و حمایت دارد.
* به‌تازگی حوزه میکرو به ستاد توسعه فناوری نانو اضافه شده است چه برنامه‌ای برای این حوزه دارید؟
احمدوند: چیزی که در سند مصوب شورای انقلاب فرهنگی به ستاد سپرده شده مأموریت توسعه فناوری‌هایی میکرو است که از جنبه زیرساخت توسعه فناوری نزدیک به حوزه نانو بوده و قرابت داشته باشد؛ زیرا حوزه میکرو بسیار باز است و اگر بخواهیم مانند برنامه نانو در میکرو هم پیش برویم، طبیعتاً منابع مالی وسیعی نیاز دارد. منابع مالی ستاد اختصاصاً برای نانو است، ولی بعد از آن مأموریت میکرو به ستاد اضافه شده است.
ما با این معیار‌ها چهار محور شامل آزمون‌های تشخیص بر بالین، فناوری طراحی مدار‌های مجتمع با کاربرد خاص، سامانه‌ها و ابزار‌های پایش خودتوان و دارو‌های طولانی عمل را انتخاب کرده‌ایم.
*آقای دکتر طی این سال‌ها ایده‌ها و محصولات زیادی از زیر دست شما رد شده که پروسه رشدشان را از نزدیک شاهد بوده‌اید. به نظر شما از این سبد محصولاتی نانو، چه محصولی جالب است و خود شما از آن استفاده می‌کنید؟
احمدوند: من و خانواده از محصولاتی مانند مکمل‌های نانویی (نانوکورکومین) استفاده می‌کنیم و به برخی آشنایان هم سفارش می‌کنم. به‌طور مستمر از جورابهای نانو استفاده می‌کنم.
*تابه‌حال شده که از محصولات نانو برای استفاده بترسید؟
احمدوند: نه هیچ ترسی نیست. چرا ترس باشد؟
*چون گفته می‌شود نانوذرات نقره در درازمدت تأثیر منفی روی بدن دارد؟ این را از نگاه مردم می‌گویم.
احمدوند: مباحث را باید تفکیک کنیم. حوزه دارو و... مبتنی بر مواد مؤثره دارویی است که همین الآن هم کلی استفاده می‌کنیم. دارو‌هایی که استفاده می‌کنیم اگر بروشورش را نگاه کنیم اسم کلی مواد شیمیایی نوشته شده، فضای این موضوع متفاوت است و نگرانی از این ندارم که مثلاً داروی نانوی داخلی استفاده کنم. ولی از نانوذرات نقره در برخی منسوجات برای آنتی باکتریال استفاده می‌شود. مواردی که نانوذرات در هنگام تولید نخ، به ترکیب آن اضافه شده‌اند، که این موارد را تأییدیه نانومقیاس می‌دهیم، در طول عمر منسوج، نانوذرات پایدار می‌مانند و رهایش ندارند.
*به‌عنوان حسن ختام گفت‌وگو در مورد نمایشگاهی که هرساله دستاوردهای محققان در آن به نمایش گذاشته می‌شود توضیح دهید.
احمدوند: نمایشگاه بین‌المللی فناوری نانو از ۱۳ تا ۱۶ آبان در نمایشگاه بین‌المللی، سالن خلیج‌فارس و سالن ملل برگزار می‌شود. بیش از ۱۰۰ شرکت و تعداد زیادی فناور و آزمایشگاه و دیگر نهاد‌ها و مؤسسات در این نمایشگاه حضور خواهند داشت و فرصت بسیار خوبی برای آشنایی با کاربرد‌های متنوع نانو در صنعت و تعامل بین فناوران و شرکت‌های صنعتی در حوزه‌های مختلف خواهد بود.
انتهای پیام/
