در گفت‌وگو با آنا
معظمی‌گودرزی: تلگرام در انتخابات، میدان‌دار رسانه‌ها بود/ تحول نگاه قدرت به رسانه، بی‌سابقه بود
در شرایطی که رسانه‌های مبتنی بر بودجه‌های ملی و بیت‌المال، به تمام گروه‌های فکری تریبون نمی‌دهند و فضای انتخابات را در حالتی بی‌تفاوت و بی‌تحرک دنبال می‌کنند، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نو این نقش را در انتخابات امسال بازی کردند.
حبیب‌الله معظمی گودرزی، پژوهشگر حوزه ارتباطات و رسانه و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، درباره نقش و جایگاه اجتماعی رسانه‌ها در جامعه گفت: «من برای رسانه‌ها نقش منفی‌ای قائل نیستم بلکه به نظر من آن‌ها در اعتلای جامعه نقش ضروری و موثری دارند. اما اگر موارد قابل نقدی در عملکرد رسانه‌ها باشد، برمی‌گردد به استفاده غیر اخلاقی و رعایت نکردن ضوابط آن. از طرفی هنوز هم رسانه در کشور ما مقررات شفاف و روشنی ندارد؛ یعنی قوانین موجود یا به‌روز نیستند و یا جامعیت ندارند؛ آنچنان که بعضا سوءبرداشت‌هایی از آن‌ها صورت می‌گیرد که جای نقد دارد.»
وی با اشاره به رویکرد‌های حکومتی و حاکمیتی به رسانه‌ها در ایام انتخابات اظهار داشت: «در بررسی نقش رسانه‌ها در برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی دهم و مجلس خبرگان رهبری پنجم، هم باید به چگونگی عملکرد آن‌ها و هم به نقشی که در فضای عمومی جامعه در ایام انتخابات داشتند پرداخت. به نظر من یکی از مهمترین نکته‌ها در این بررسی آن بود که برخلاف دوره‌های انتخاباتی قبلی، نگاهِ حاکمیت و مراکز قدرت به رسانه تعدیل شده بود و به اصطلاح شاهد ایجاد پارازیت و فیلتر نبودیم.»
معظمی‌گودرزی ادامه داد: «به عبارت دیگر آن بخش از حاکمیت که نگاهی منفی به رسانه داشتند (آن‌ها که اتفاقا خودشان صاحب رسانه هستند و از این طریق جریان‌ساز هم می‌شوند) در این دوره نگاهی واقع‌گرایانی به رسانه داشتند. این تحول در دیدگاه قدرت به رسانه، در تاریخ جمهوری اسلامی بی‌سابقه بود.»
وی همچنین در توضیح کارکرد رسانه‌های نو و شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر گوشی همراه، گفت: «سال به سال به دلیل پیشرفت‌هایی که در حوزه فناوری اطلاعات محقق می‌شود، رسانه‌های تازه‌ای شکل می‌گیرند. به عنوان مثال 4 سال قبل؛ یعنی در زمان انتخابات قبلی خبری از شبکه‌های اجتماعی از نوعی که در انتخابات هفتم اسفند وجود داشت، نبود. اما به به عینه دیدیم که شبکه تلگرام به تنهایی چه نقشی در برقراری ارتباط در جامعه و خصوصا در بین جوانان داشت.»
وی ادامه داد: «این رسانه‌ها در کنار رسانه‌های سنتی، با تمام ظرفیت به میدان آمدند. این حضور، قابل پیش‌بینی نبود اما دیدیم که این رسانه‌ها حتی در عرصه رسانه‌ای کشور، حول محور انتخابات هفتم اسفند، میدان‌داری می‌کردند.»
معظمی‌گودرزی همچنین در نقد عملکرد رسانه‌های ملی و حاکمیتی گفت: «در شرایطی که رسانه‌های مبتنی بر بودجه‌های ملی و بیت‌المال، تریبون در اختیار تمام گروه‌های فکری نمی‌دهند و فضای انتخابات را در حالتی بی‌تفاوت و بی‌تحرک دنبال می‌کنند؛ این شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نو بودند که این نقش را در انتخابات امسال بازی کردند.»
وی توضیح داد: «تشویق مردم به حضور در انتخابات، در واقع چکِ سفید امضایی است که مردم امضا می‌کنند و از این طریق باعث اقتدار ملی می‌شوند. اما با وجود این ضرورت، رسانه‌های حاکمیتی و در راس آن‌ها صدا و سیما با وجود ضریب نفوذ بالایی که در جامعه دارند، عملکرد مناسبی از خود نشان نداده و نمره قبولی نگرفتند.»
این استاد دانشگاه افزود : «در چنین شرایطی بود که طیفی از سیاسیون در برابر رفتارهای غیرعادلانه رسانه‌های غالب، به استفاده از رسانه‌های نو؛ یعنی شبکه‌های اجتماعی در مقام رسانه‌های «بدیل» روی آوردند و این رسانه‌های بدیل بودند که در رقم زدن انتخابت پرشور هفتم اسفند، نقش‌آفرینی کردند.»
وی با اشاره مستقیم به شبکه اجتماعی تلگرام گفت: «این شبکه که بیشترین کارکرد را در مقایسه با سایر شبکه‌ها ایفا کرد، به خوبی توانست بستر تبادل نظر و مشارکت را در جامعه ایجاد کند. من به شخصه دیدم که این گروه‌های مختلف این شبکه حتی اقشار مختلف جامعه را در انتخابات، هدایت‌گری می‌کرد؛ تا آنجا که لیست نامزدهای منتشر شده در این گروه‌ها، روز انتخابات توسط رای دهندگان مورد استفاده قرار می‌گرفت.»
معظمی ضمن بیان این مطلب که تلگرام در هیچ جای دنیا به اندازه ایران کارکرد ندارد، اظهار کرد: «در سراسر جهان، رسانه‌های نو و بدیل، رسانه‌های سنتی و غالب را به چالش کشیده و حتی شرایط بقای آن‌ها را به مخاطره انداخته است. کما اینکه نشریات مشهور و باسابقه جهان به صرافت حضور در فضای مجازی افتاده‌اند.»
وی خطاب به سیاسیون و مراکز تصمیم‌گیرنده در قدرت تاکید کرد: «من فکر می‌کنم سیاسیون باید نگاه منصفانه‌تری به رسانه داشته باشند و با دوستی و مهربانی بیشتری با رسانه برخورد کنند. رسانه‌های نو در کشور ما حکم نهالی را دارد که نیازمند مراقبت است؛ البته مراقبتی که منجر به رشد می‌شود، نه باعثِ فیلتر و تعطیلی.»
این پژوهشگر حوزه رسانه ادامه داد: «مسئولان نظام باید با توجه به نقش مثبت رسانه‌های بدیل در رقم خوردن انتخابات پرشور هفتم اسفند، ضرورت و کارکرد آن‌ها را در جامعه حس کنند. همچنین مجلس آینده باید با تصویب مقررات تازه و مناسب، ایمنی رسانه‌ها، امنیت شغلی خبرنگاران و روزنامه‌نگاران را که متاسفانه در کشور ما بسیار مورد مناقشه است، میسر کنند.»
وی افزود: «اینکه رسانه‌های خارجی با توجه به فضای رسانه‌ای لیبرال خود و مبتنی بر منافع‌شان به اتفاقات جهانی نگاه می‌کنند، ربطی به فعالیت سیاسیون و اهالی رسانه در ایران ندارد، بنابراین نسبت دادن عناوینی مانند جاسوس یا عوامل انگلیسی به آن‌ها، کار درستی نیست.»
انتهای پیام/
رئیس دانشگاه شهید بهشتی مطرح کرد؛
