در گزارش آنا بخوانید؛
عدم بهره‌مندی از ظرفیت دانشگاهیان برای رفع مشکلات صنعت خودرو/ گرهی که با دندان هم باز نمی‌شود
اخراج دانشگاه از چرخه تولیدتوان علمی کشور جواب‌گوی نیازهای صنعت خودرو است اما تقاضایی از سوی صنعت ارائه نمی‌شود، یا توقعات صنعت از دانشگاه به حدی غیرمنطقی است که عملاً امکان انجام آن وجود ندارند بنابراین موجب قطع این دو حلقه شده است.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا _ فاطمه بحیرائی؛ مشکلات موجود در صنعت خودرو کشور، سال‌ها است میان دو قطب قطعه‌سازان و خودروسازان پاسکاری می‌شود. درواقع قطعه‌سازان از بدحسابی خودروسازان گلایه دارند و خودروسازان از عدم تامین به‌موقع قطعه توسط قطعه‌سازان.
یکی از دلایل مهم ضعف عملکرد قطعه‌سازی در کشور، مشکلات و چالش‌های مالی است. وجود مشکلات مالی، فعالیت شرکت را تضعیف می‌کند و طبیعتا تحقیق، توسعه و پژوهش را نیز تحت‌الشعاع مسائل مالی قرار می‌دهد، به این معنا که وقتی یک شرکت قطعه‌سازی با کمبود نقدینگی و حتی برای پرداخت حقوق کارکنان خود با مشکل مواجه است، نمی‌تواند هزینه‌ای برای انجام تحقیقات پژوهشی اختصاص دهد. از سوی دیگر، مشکلات مالی قطعه‌ساز را مجبور می‌کند که برای روشن نگه‌داشتن خط تولید خود تنها به فکر تولید همان قطعات پیشین باشد چراکه تولید قطعات جدید نیاز به طراحی و نوآوری‌های جدید دارد. طراحی جدید نیز نیازمند صرف هزینه و اختصاص منابع مالی است. در این میان بدهکاری مالی شرکت‌های خودروسازی به شرکت‌های قطعه‌سازی مزید بر علت شده است.
خودروسازان تمایلی به طراحی و تولید قطعات جدید ندارند
جواد مرزیان‌راد، استاد دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار آنا درخواست مشتری را نیز یکی دیگر از دلایل آسیب‌های موجود در صنعت قطعه‌سازی می‌داند و در این زمینه توضیح می‌دهد «مشتری اصلی قطعه‌سازان، خودروسازها هستند. براین اساس قطعه‌سازان آنچه را که خودروسازان برای تولید خودرو سفارش می‌دهند، تولید می‌کنند. این بدان معنا است که خودروسازها باید قطعه‌سازان را ملزم به بهبود کیفیت و طراحی و ایجاد نوآوری کنند. این در حالی است که خودروسازان عموما تمایلی به طراحی و تولید قطعات جدید ندارند و حتی در صورتی‌که طرحی نوآورانه از سوی قطعه‌سازان هم ارائه شود، رغبتی برای استفاده از آن نشان نمی‌دهند. این موارد باعث شده تا شرکت‌های قطعه‌سازی کشور رشد کافی را نداشته باشند و از آنجایی که مشکلات مالی این شرکت‌ها نیز افزایش یافته است، اکنون، حتی اگر تصمیم به تغییر و رشد و پیشرفت داشته باشند، امکان مالی ندارند.»
اخراج دانشگاه از چرخه تولید
در میان این جنجال‌ها بارها مطرح شده که چرا به‌رغم پیشرفت‌های علمی در صنایع و حوزه‌هایی مانند هوافضا، دارو، نانو، آی‌تی و موارد دیگر، صنعت خودرو همچنان درگیر چالش‌های پیچیده است؟ آیا می‌توان پذیرفت که دانش و سواد علمی کشور به حدی بوده که موجب توسعه و پیشرفت صنایع مهمی مانند هوافضا شده اما نتوانسته در مورد صنعت خودرو به دستاورد جدیدی دست پیدا کند؟
دانشگاه به عنوان مرکز ثقل علمی کشور همواره محل تحقیق و پژوهش و ارائه طرح‌ها و ایده‌های نو بوده و هست و به‌ویژه در دهه‌های اخیر که شبکه‌های اینترنتی رشد پیدا کرده، امکان دسترسی دانشگاهیان به علوم روز دنیا نیز تسهیل شده است. در نتیجه نمی‌توان ضعف موجود در صنایع و به‌ویژه صنعت خودرو را ناشی از نبود دانش در این حوزه دانست چراکه علاوه‌بر وجود زیرساخت‌های پژوهشی درکشور، دانشگاه و قشر دانشگاهی همیشه آماده کمک به صنعت بوده است. نمی‌توان ضعف موجود در صنایع و به‌ویژه صنعت خودرو را ناشی از نبود دانش در این حوزه دانست
صنعت خودروسازی کشورمان در انتهای دهه ۷۰ و زمانی‌که در حال توسعه محصول سمند بود فاصله جدی با کشوری نظیر کره‌جنوبی نداشت و چه بسا اگر همان زمان مسیر توسعه سمند را ادامه می‌دادیم، امروز حتی از این کشور جلوتر بودیم. در پایان این دهه، سیاستگذاران صنعت کشور که عناصر اصلی‌شان با روی کار آمدن جریان کارگزاران سازندگی شکل گرفته بودند، فرآیند توسعه محصولات بومی بر پایه دانش داخلی را متوقف کردند و به‌جای آن، مونتاژ محصولات باکیفیت خارجی را در پیش گرفتند.
خلخالی، کارشناس صنعت خودرو در رابطه با علت بومی نشدن صنعت خودرو در کشورمان می‌گوید «از ابتدای دهه ۸۰ تاکنون، نظر غالب در صنعت خودروسازی این بوده که ما توان طراحی و توسعه محصولات بومی را نداریم و باید به زنجیره جهانی وصل شویم که این دیدگاه وابستگی زیادی به سیاست خارجی کشور داشته و از تحریم‌ها به شدت تاثیر می‌پذیرد.»
وی اینطور ادامه می‌دهد که «متاسفانه در حال حاضر نیز شاهد حرکت صنعت خودروسازی بر همان ریل اشتباه قبلی هستیم و به افرادی تکیه می‌شود که طرز فکرشان همان مسببان وضع موجود هستند و این دلیل ریشه‌ای، پایین بودن کیفیت تولیدات داخلی است.»
بیشتر بخوانید:
تعمیق و تعریف ارتباط صنعت خودرو با مراکز علمی و دانشگاهی
برقراری ارتباط نظام‌مند بین صنعت و دانشگاه و ایجاد رشته‌های تخصصی خودرو در دانشگاه‌های تخصصی کشور، یکی دیگر از راهبردهایی است که بهبود این صنعت را در پی خواهد داشت. پویش ملی داخلی‌سازی از اقدامات شایسته‌ای است که به تازگی در این زمینه صورت گرفته است.
صنعت خودروسازی در ایران صنعتی با مسائل پیچیده و وابسته به یکدیگر است که ارائه‌ی نسخه‌ی شفابخش برای هرکدام از این مسائل بدون در نظر گرفتن شبکه ارتباطی میان آنها، جامع و مانع نخواهد بود، اما با نگاهی گذرا به ریشه‌های بی‌انگیزه بودن و عدم تحرک رضایت‌بخش خودروسازان به سوی طراحی و توسعه محصول بومی، می‌توان راهکارهایی برای ایجاد انگیزه و محرک برای تشویق خودروسازان در این مسیر پیشنهاد کرد. اگرچه وظیفه دانشگاه ارتباط با صنعت نیست اما قشر دانشگاهی همواره آمادگی کمک برای رفع مشکلات صنعت به‌ویژه صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی را دارد
تنها از ۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها در صنعت خودرو استفاده می‌شود
موضوع مهم دیگری که مرزیان‌راد، استاد دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار آنا به آن اشاره می‌کند، پیوند صنعت و دانشگاه است، او اینطور ادامه می‌دهد که «همیشه این سوال مطرح بوده که چرا برای حل چالش‌های صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی کشور، از ظرفیت‌های بالقوه دانشگاه استفاده نمی‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که ظرفیت علمی دانشگاه‌های کشور صددرصد است اما متاسفانه تنها از ۵ درصد این ظرفیت استفاده می‌شود. اگرچه وظیفه دانشگاه ارتباط با صنعت نیست اما قشر دانشگاهی کشور همواره آمادگی کمک و ارائه راه‌حل برای رفع مشکلات صنعت به‌ویژه صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی را دارد.»
وی ادامه می‌دهد «در واقع توان علمی کشور به خوبی جواب‌گوی نیازهای این دو صنعت است اما با این وجود یا تقاضایی از سوی صنعت به دانشگاه ارائه نمی‌شود یا توقعات صنعت از دانشگاه به حدی غیرمنطقی است که عملاً امکان انجام آن وجود ندارد. جالب است که در مواردی نیز توقعات صنعت قطعه‌سازی و خودروسازی به حدی پیش‌پا افتاده و غیرکابردی است که انجام آن از عهده یک تکنیسین ساده نیز بر می‌آید. لذا به‌نظر می‌رسد صنعت قطعه‌سازی و خودروسازی کشور هنوز به بالندگی کافی نرسیده تا بتواند نیاز خود را در قالب یک نیاز منطقی به دانشگاه ارائه دهد.»
جواد مرزیان‌راد، استاد دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران
خودروسازان کشور در فعالیت‌های پژوهشی صبوری لازم را ندارند
مرزیان‌راد در رابطه با ضعف صنعت قطعه‌سازی و خودروسازی به آنا می‌گوید «متاسفانه یکی از توقعات صنعت از دانشگاه دستیابی به یک نوآوری و دستاورد جدید در یک بازه زمانی بسیار کوتاه است در حالی‌که در کشورهای صاحب‌نام صنعت خودروسازی، پژوهشگران سال‌ها زمان خود را صرف تحقیق و پژوهش برای رسیدن به یک دستاورد جدید می‌کنند تا برای مثال یک قطعه‌ای مانند برف‌پاکن را طراحی و تولید کنند. شاید در نگاه اول تولید و طراحی برف‌پاکن ساده و آسان باشد، اما طراح همین قطعه در یک کشور صاحب صنعت، ممکن است در عرض ۶ ماه تا یک سال میلیون‌ها دلار برای طراحی برف‌پاکن، از خودروساز دریافت کند در حالی‌که صنعت خودروسازی در ایران انتظار دارد که یک یا دو دانشجو با حداقل هزینه و در مدت زمان کوتاهی بتوانند یک برف‌پاکن طراحی و تولید کنند. معتقدم شرکت‌های قطعه‌سازی و خودروسازی ایران صبوری لازم را برای انجام فعالیت‌های علمی و پژوهشی ندارند. همین امر موجب قطع ارتباط صنعت و دانشگاه و تضعیف یک صنعتی مانند قطعه‌سازی و خودروسازی می‌شود.»
تمایلی به استفاده از توان دانشگاهیان برای طراحی قطعه وجود ندارد
استاد دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران در گفت‌وگو با آنا در رابطه با عوامل ضعف صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی می‌گوید «پیش از آسیب‌شناسی این دو صنعت، ذکر این نکته ضروری است که صنعت خودروسازی بر شانه‌های صنعت قطعه‌سازی سوار است، در نتیجه زمانی می‌توان شاهد رشد صنعت خودروسازی بود که صنعت قطعه‌سازی به رشد و بالندگی رسیده باشد. بنابراین دلیل عدم رشد صنعت خودروسازی را باید در صنعت قطعه‌سازی جست‌وجو کرد. یکی از دلایل مهم ضعف عملکرد قطعه‌سازی در کشور، مشکلات و چالش‌های مالی است. وجود مشکلات مالی، فعالیت شرکت را تضعیف می‌کند و طبیعتا تحقیق، توسعه و پژوهش نیز تحت‌الشعاع مسائل مالی قرار می‌گیرد به این معنا که وقتی یک شرکت قطعه‌سازی با کمبود نقدینگی و حتی برای پرداخت حقوق کارکنان خود با مشکل مواجه است، نمی‌تواند هزینه‌ای برای انجام تحقیقات پژوهشی اختصاص دهد.»
مرزیان‌راد ادامه می‌دهد «در دهه‌های گذشته، صنعت خودروسازی حامی صنعت قطعه‌سازی بود و همین امر موجب می‌شد تا تولید خودرو در ایران روند نسبتا رو به رشدی را طی کند اما در ۱۵-۱۰ سال اخیر به دلیل اینکه شرکت‌های قطعه‌سازی همواره از شرکت‌های خودروسازی طلبکار هستند لذا به شدت در مضیقه مالی قرار گرفته و نتوانسته‌اند پیشرفت کنند.»
بیشتر بخوانید:
دانشگاه‌های آلمان چه نقشی در صنعت خودرو ایفا می‌کنند؟
مرزیان‌راد به خبرنگار آنا می‌گوید «در ارتباطات میان صنعت و دانشگاه در سال‌های اخیر مشاهده می‌شود که دانشگاهیان معمولا به‌صورت فردی با صنعت همکاری می‌کنند به شکلی که گویا کارمند صنعت محسوب می‌شوند و نه یک جریان نظام‌یافته. به عنوان مثال در کشور آلمان ضمن اینکه دانشگاه‌ها بر روی یک نمونه موتور خودرو تحقیق و پژوهش می‌کنند، اما شرکت‌هایی وجود دارند که از دل دانشگاه برآمده و به عنوان یک مرکز دانشی فعالیت می‌کنند. درواقع تحقیقات دانشگاهیان و ایده‌های جدید از سوی دانشگاه به این مراکز ارائه می‌شود و این مراکز ایده ارائه شده را برای تجاری‌سازی و ارسال به بخش صنعت آماده می‌کنند. شرکت‌های صنعتی و تولیدکننده هم برای استفاده از ایده‌های جدید به این مراکز دانشی مراجعه می‌کنند.»
امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو نیز در رابطه با عدم اتصال حلقه دانشگاه و صنعت به این امر اشاره می‌کند که «اجزای مختلف پیوند صنعت و دانشگاه در کشور ما وجود دارد اما متاسفانه هرکدام به‌صورت پراکنده و طبق یک نظام‌بندی خاص فعالیت می‌کنند. درصورتی‌که این اجزا باید در کنار یکدیگر قرار گیرند تا محصول واقعی تولید شود. فرض کنید طراحی یک پروانه موتور توسط متخصص مکانیک سیالات و جامدات انجام می‌شود، اما کسی که قرار است این پروانه را طبق طراحی انجام شده تولید کند، باید یک متخصص ساخت و تولید باشد. نکته قابل توجه اینجا است که توان علمی تولید همه قطعات خودرو در کشور ما وجود دارد، اما حلقه اتصالی میان آنها وجود ندارد.»
ایده‌های ناب دانشگاهیان کشور پیش از مصرف داخلی در اختیار کشورهای دیگر گذاشته می‌شود
کاکایی به این موضوع معتقد است که «تا زمانی‌که شاخص ارزیابی یک استاد دانشگاه مقاله isi باشد، تمرکز دانشگاه پیش از آن‌که معطوف به حل مشکلات داخلی شود، صرف ارائه مقاله به ژورنال‌های خارجی می‌شود. درحالی‌که جالب است بدانید، هیچ یک از دانشگاه‌های بزرگ دنیا، مسائل جدی فناورانه و ایده‌های بکر خود را در مقالات بین‌المللی چاپ نمی‌کنند اما ایده‌های ناب و نوآوری‌های دانشگاهیان کشور ما پیش از آن‌که به مصرف داخلی برسد، از طریق چاپ در ژورنال‌های خارجی در اختیار کشورهای دیگر گذاشته می‌شود.»
امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو
مشکل اصلی طراحی روش‌ها و فرآیندهای تولید است
کاکایی می‌گوید «درحال حاضر مشکل اصلی ما در طراحی محصول نیست بلکه عمده‌ترین مشکل ما طراحی روش‌ها و فرآیندهای تولید است که هرگاه نیازی در این زمینه در کشور احساس شده، این نیاز از طریق واردات تأمین شده است. برای مثال در حوزه تولید رنگ بهترین محققان و پژوهشگران این حوزه در ایران حضور دارند، اما اصلی‌ترین ماده رنگ که همان دانه‌های رنگی است از کشورهای خارجی وارد و در ایران با ترکیبات دیگری تبدیل به رنگ می‌شود. درواقع بی‌توجهی به مبانی اصلی همکاری علمی که ابتدایی‌ترین موضوع آن به رسمیت شناختن حق مالکیت معنوی است، هیچ‌گاه جدی گرفته نمی‌شود.» ایده‌های ناب و نوآوری‌های دانشگاهیان کشور ما پیش از آن‌که به مصرف داخلی برسد، از طریق چاپ در ژورنال‌های خارجی در اختیار کشورهای دیگر گذاشته می‌شود
وی اینطور ادامه می‌دهد که «حق مالکیت معنوی این نیست که فقط در قانون وجود داشته باشد بلکه باید فرهنگ عمومی جامعه به این سمت سوق داده شود که حق مالکیت معنوی به‌رسمیت شناخته شود. به این معنا که هر فردی اجازه سرقت یک فکر یا ایده را به خود ندهد. بنابراین تا زمانی که ارزشی برای ایده و فکر شخص دیگری قائل نباشیم نمی‌توان امیدوار بود که حرکت ساختاری در دانشگاه اتفاق بیفتد و این ارزش‌گذاری باید ابتدا از بطن دانشگاه شروع شود. به عبارت دیگر تا زمانی‌که دانشجویان از نرم‌افزارهای قفل شکسته استفاده و عمل خود را توجیه می‌کنند، وضع بر همین منوال ادامه پیدا می‌کند. همواره تاکید کرده‌ام که در ایران بهترین ارتباط میان صنعت و دانشگاه برقرار است در عین حال که این دو بخش هیچ ارتباطی هم با یکدیگر ندارند.»
انتهای پیام/۱۰۴/
انتهای پیام/
