تولید آنتی‌بادی انسانی با کمک علم ژنتیک/ موش‌های تراریخته جنبه تحقیقاتی دارند

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، امروزه موش‌های تراریخته به منظور ایجاد مدل بیماری‌های ژنتیکی انسان در موش، بررسی عملکرد ژن‌ها از طریق حذف و اضافه کردن ژن، مطالعات ژنتیک تکوینی و بررسی تاثیر داروها به منظور یافتن درمان‌های جدید کاربرد فراوانی پیدا کرده‌اند؛ موش‌هایی که ژنوم آنها از طریق اضافه یا حذف کردن ژن دچار تغییر شده و صفات جدیدی یافته‌اند.

بیشتر بخوانید:

ایجاد موش تراریخته با استعداد ابتلا به کرونا/ انواع سرطان‌ خون با محصول ایرانی درمان می‌شود

اهمیت این موضوع باعث شده تا هم‌اکنون پژوهشگران دنیا تحقیقات گسترده‌ای در زمینه تولید انواع موش‌های تراریخته انجام دهند. پژوهشگران ایرانی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری نیز اکنون همگام با محققان دنیا در این زمینه دستاوردهای ارزنده‌ای کسب کرده‌اند؛ تولید موش تراریخته از طریق ریز تزریقی به پیش هسته، تولید موش ژن سرکوب‌شده، مشاوره در طراحی و ساخت سازه‌های ژنی، کشت و دستکاری ژنتیکی سلول‌ها بنیادی جنینی از جمله این دستاوردهاست.

کاربردهای موش‌ تراریخته چیست؟

به گفته فرید حیدری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری «موش تراریخته کاربردهای مختلف تحقیقاتی و تولیدی دارد. در حوزه تحقیقاتی این موش برای مطالعه تاثیر ژن‌ها، نقش ژن‌ها در ایجاد بیماری‌ها، الگوهای بیماری، داروها، روش‌های تشخیصی و درمانی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. در حوزه تولیدی نیز گاهی با استفاده از موش‌های تراریخته می‌توان پروتئین‌های مهم را تولید کرد که معروف‌ترین آنها آنتی‌بادی‌ها هستند که در بدن موش تولید می‌شود؛ موش‌های تراریخته می‌توانند آنتی‌بادی‌های مشابه آنتی‌بادی‌های انسان تولید کنند.»

موش‌های تراریخته یا ترانس‌ژنیک (Transgenic) به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته نخست موش‌هایی هستند که ژنی به آنها اضافه شده و دسته دوم نیز موش‌هایی که ژنی از آنها حذف شده است. اصطلاحا به این دسته از موش‌ها، «موش‌های ژن سرکوب شده» می‌گویند. هر نوع دستکاری در ژنوم موش‌ها، چه ژنی اضافه شود یا ژنی خودی یا غریبه‌ را حذف کنیم، تراریخته قلمداد می‌شود. به عبارت دیگر، به هر موجودی که ژنی به ژنومش اضافه شود یا ژن غریبه‌ای از مجموعه ژن‌هایش حذف شود تراریخته گفته می‌شود.

موش‌های تراریخته چگونه ایجاد می‌شوند؟

وی در خصوص چگونگی ایجاد موش‌های تراریخته می‌گوید «ابتدا ژن مورد نظر شناسایی و توالی‌اش مشخص می‌شود، پس از آن با استفاده از وکتورهای مخصوص این ژن را به سلول تخم تزریق می‌کنیم؛ این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دو هسته نر و ماده با یکدیگر امتزاج پیدا نکرده باشند. زمانی که آمیختگی یا امتزاج صورت بگیرد، ژن‌ها باز می‌شود که بهترین زمان برای وارد کردن ژن است. ژن به طور کاملا شانسی و تصادفی در ژنوم قرار می‌گیرد. ممکن است در جایی جایگزین شود که مطلوب ما باشد یا نباشد. اگر ژن در جای مطلوبی قرار نگیرد این آزمایش به‌کرات تکرار می‌شود تا نهایتا ژن در مکان مورد نظر و مطلوب قرار بگیرد و بیان ژن مناسبی داشته باشد یا هر توقعی که از آن ژن داریم را برآورده کند.»

به گفته عضو هیئت علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیست فناوری «ممکن است ژن در جایی جایگزین شود که اصلا کاربردی نداشته باشد. مثلا توقع داریم یک ژن در دوره جنینی بیان شود اما امکان دارد در این دوره بیان نشود و در جای دیگری از ژنوم جایگزین شود که اصلا برای ما کاربردی ندارد. یا توقع داریم ژنی در جایی جایگزین شود که پروتئین خاصی در شیر تولید کند اما امکان دارد در جایی بنشیند که آن پروتئین در روده تولید شود. در این صورت این محصول به درد ما نمی‌خورد و ما باید تا رسیدن به نتیجه مطلوب این آزمایش را چندین بار تکرار کنیم. در نهایت زمانی که بتوانیم به هدف و مقصود اصلی‌مان دست پیدا کنیم، آن ژن را تکثیر می‌دهیم.»

موش‎های تراریخته در تمام دنیا جنبه تحقیقاتی دارند

چندین پروتکل پیچیده برای حذف یک ژن وجود دارد. یکی از قدیمی‌ترین پروتکل‌ها استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی است. در این روش با استفاده از مهندسی ژنتیک ژن مورد نظر را حذف می‌شود، سپس با استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی که ژن از آنها حذف شده، موشی جدید تولید می‌شود. در نهایت با بررسی و آنالیز این فرایند پیچیده، می‌توان به خلوص مناسبی از ژن در بدن دست یافت.

حیدری با اشاره به تفاوت حذف و اضافه کردن ژنوم می‌گوید «هم اکنون برای اینکه یک ژن را به ژنومی اضافه کنیم و عملکرد آن را بسنجیم، اضافه شدن یک نسخه از آن ژن، هتروزیگوت، در جای مناسب کفایت می‌کند اما برای اینکه بتوانیم یک ژن را حذف کنیم و عملکرد آن را بسنجیم لازم است تا هر دو نسخه آن، هموزیگوت،حذف شود و این کار را پیچیده‌تر می‌کند.»

بیشتر بخوانید:

کاشت ایمپلنت ریز باعث درمان دیابت در موش می‌شود

در حال حاضر هنوز موش‌های تراریخته نه تنها در ایران بلکه در دنیا جنبه تحقیقاتی دارند و تجاری‌سازی نشده‌اند؛ این موش‌ها مورد مصرف پژوهشگران، نه عموم مردم، هستند بنابراین هم‌اکنون هیچ نگرانی‌ای بابت استفاده از این نوع محصولات وجود ندارد. در حال حاضر از این محصول در حوزه‌هایی تحقیقاتی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد لذا ضرورت دارد دولت با تامین بودجه‌های پژوهشی مورد نیاز از محققانی که نیازمند به استفاده از این محصولات هستند، حمایت کند. در نتیجه دولت با انجام این کار به طور غیرمستقیم از پژوهشگران نیز حمایت می‌کند.

انتهای پیام/پ