تلاش روسیه برای دستیابی به انرژی فناناپذیر/ از پتر کبیر تا پوتین به دنبال افزایش منابع طبیعی

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، مریم اویسی- از زمان عصر روشنگری(از قرن هفدهم و هجدهم)، زمانی که پتر کبیر آکادمی علوم روسیه و دانشگاه ایالتی سن‌پترزبورگ را تأسیس کرد و میخائیل لومونوسف(Mikhail Lomonosov)، دانشمند شهیر، دانشگاه دولتی مسکو را ساخت، یک فرهنگ قوی بومی در حوزه علم و نوآوری در روسیه شکل گرفت و از آنجا، پیشرفت علم و فناوری در کشور روسیه آغاز شد.

در قرون نوزدهم و بیستم، روسیه دانشمندان برجسته‌ای را به خود دید که در فیزیک، نجوم، ریاضیات، کامپیوتر، شیمی، زیست‌شناسی، زمین‌شناسی و جغرافیا سهم مهمی داشتند. مخترعان و مهندسان روسی در زمینه‌هایی مانند مهندسی برق، کشتی‌سازی، هوافضا، تسلیحات، ارتباطات، فناوری هسته‌ای و فناوری فضایی تبحر داشتند. هر چند بحران دهه ۱۹۹۰ منجر به کاهش شدید حمایت دولتی از علم و فناوری شد و باعث شد بسیاری از دانشمندان روسی و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به اروپا غربی یا ایالات متحده مهاجرت کنند. اما از دهه ۲۰۰۰ به بعد، بر اثر موج رونق اقتصادی جدید، اوضاع بهتر شده است. روسیه برخلاف چین نقش بنیادی‌تری در حوزه علوم دارد و منشأ بسیاری از پیشرفت‌های مبنایی است. در این گزارش مروری بر منابع انرژی کشور روسیه خواهیم داشت.

روسیه از نظر منابع انرژی کشوری غنی محسوب می‌شود. این کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر شناخته‌شده گاز طبیعی روی زمین، به همراه دومین ذخایر زغال سنگ و هشتمین ذخایر بزرگ نفت است. روسیه دارای ۳۲٪ از ذخایر کشف‌شده گاز طبیعی جهان، ۱۲٪ از ذخایر کشف‌شده نفت، ۱۰٪ از ذخایر زغال سنگ و ۸٪ از ذخایر اورانیوم است.

گاز طبیعی

روسیه اهمیت کلیدی و راهبردی گاز را شناسایی کرده است. سهم گاز طبیعی این کشور به‌عنوان یک منبع اصلی انرژی، در مقایسه با سایر نقاط جهان به طرز چشمگیری زیاد است. روسیه بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد که عمدتاً تحت مالکیت و اداره انحصار شرکت «گازپروم» (Gazprom) است که ۹۴٪ از تولید گاز طبیعی روسیه را در اختیار دارد. گازپروم در حال حاضر، صرف نظر از ذخایرش، ۱۶٪ از تولید جهانی گاز را برعهده دارد. در سال ۲۰۱۱، روسیه با ۶۷۷ میلیارد متر مکعب، بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی جهان بود.

نفت

روسیه بیش از ۷۹۰ هزار متر مکعب در روز نفت صادرات می‌کند و با ارتقای فناوری‌های خود، تقریباً ۳۲۰ هزار متر مکعب در روز از این محصولات تصفیه‌شده است که عمدتاً به بازار اروپا می‌روند. روسیه همچنین کشور اصلی انتقال نفت از قزاقستان است.

روسیه بزرگترین تولیدکننده نفت در کشورهای غیر اوپک در جهان است. در سال ۲۰۰۶، روسیه ۱۲.۱٪ از تولید جهانی نفت و ۱۱.۶٪ از صادرات جهانی نفت را به خود اختصاص داد. از ژوئن ۲۰۰۶، تولید نفت خام و میعانات گازی روسیه به ۹/۷ میلیون بشکه در روز رسیده است.

نیروگاه آبی

نیروی برق آبی حدود ۲۱ درصد از کل تولید برق روسیه را تشکیل می‌دهد. روسیه اکنون ۱۰۲ نیروگاه برق آبی با ظرفیت بیش از ۳۵ گیگاوات داراست. شرکت «روس‌هیدرو» (RusHydro) دومین تولیدکننده برق آبی در جهان است.

پتانسیل ناخالص پایه منابع آبی روسیه ۲۲۹۵ تراوات در ساعت است که ۸۵۲ تراوات آن صرفه اقتصادی دارد. بیشتر این پتانسیل در سیبری و خاور دور واقع شده است. تولید برق آبی روسیه در سال ۲۰۰۵، ۱۷۵ تراوات بود اما پس از این سال توانست با افزایش زیرساخت‌ها توان تولیدی خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.  

انرژی هسته‌ای

در سال ۲۰۰۵ میزان تولید انرژی هسته‌ای در روسیه ۱۴۹ تراوات در ساعت بوده است که ۱۵.۷٪ از کل برق تولیدی روسیه و ۵.۴٪ از تولید جهانی انرژی هسته‌ای را داراست. مجموع ظرفیت راکتورهای هسته‌ای این کشور ۲۱۲۴۴ مگاوات است. برنامه‌هایی برای افزایش تعداد راکتورهای تجاری از ۳۱ راکتور به ۵۹ راکتور در نظر گرفته شده است.

از سال ۲۰۰۱ تمام راکتورهای روسیه توسط شرکت «انرژواتم» (Energoatom) اداره می‌شدند. در ۱۹ ژانویه ۲۰۰۷، پارلمان روسیه قوانینی را تصویب کرد که طی آن یک شرکت هلدینگ به نام «اتم‌انرژوپروم» (Atomenergoprom) تمام صنایع هسته‌ای روسیه، از جمله شرکت  انرژواتم، تولیدکننده سوخت هسته‌ای یعنی «تیول» (TVEL)، شرکت عرضه‌کننده اورانیوم «تینکس» (Tenex) و سازنده تأسیسات هسته‌ای «اتم‌استروی‌اکسپورت» (Atomstroyexport) را تحت پوشش خود قرار داد.

فعالیت‌های اکتشاف و توسعه اورانیوم عمدتاً در سه منطقه (ترانس‌اورال، سیبری غربی و ویتیم) متمرکز شده است. از سال ۲۰۰۵، فدراسیون روسیه چهارمین تولیدکننده اورانیوم در جهان بود که ۸.۲ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص می‌داد.

انرژی تجدیدپذیر

برخی کارشناسان معتقدند قیمت پایین انرژی و به‌ویژه یارانه‌های گاز طبیعی مانع توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در روسیه شده است. ازاین‌رو روسیه با توجه به جایگاهش در میان کشورهای بزرگ جهان، کمابیش در ایجاد چارچوبی مناسب برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از کشورهای دیگر عقب است. انرژی تجدیدپذیر غیر برق آبی در روسیه تا حد زیادی توسعه نیافته است اگرچه روسیه دارای منابع بالقوه انرژی تجدیدپذیر است.

انرژی زمین‌گرمایی

انرژی زمین‌گرمایی که برای گرمایش و تولید برق در برخی از مناطق قفقاز شمالی و خاور دور مورد استفاده قرار می‌گیرد، پس از انرژی برق آبی، پیشرفته‌ترین منبع انرژی تجدیدپذیر در روسیه است. منابع زمین‌گرمایی در قفقاز شمالی، سیبری غربی، دریاچه بایکال و در کامچاتکا و جزایر کوریل شناسایی شده‌اند. در سال ۱۹۶۶ یک نیروگاه بخار آنی زمین‌گرمایی(Single Flash Geothermal Power Plant) ۴ مگاواتی در  پائوژتکا ساخته شد(در حال حاضر ۱۱ مگاوات شده است) و به دنبال آن نیروگاه زمین گرمایی ۱۲ مگاواتی در ورکوهن و نیروگاهی ۵۰ مگاواتی نیروگاه زمین گرمایی موتنوسکی به بهره‌برداری رسید. در پایان سال ۲۰۰۵ ظرفیت این نیروگاه‌ها در مجموع بیش از ۳۰۷ مگاوات بود.

انرژی خورشیدی

تخمین زده شده است که پتانسیل ناخالص روسیه برای انرژی خورشیدی معادل انرژی ۲.۳ تریلیون تن زغال سنگ است. مناطقی که بهترین پتانسیل تابش خورشید را دارند شامل قفقاز شمالی، دریای سیاه و دریای مازندران و مناطق جنوبی سیبری و خاور دور است. با این وجود این پتانسیل تا حد زیادی بی‌استفاده مانده است. اگرچه به کارگیری انرژی خورشیدی خارج از شبکه یا کاربردهای ترکیبی در مناطق دورافتاده زیاد اتفاق می‌افتد اما اراده‌ای برای در دستور کار قرار دادن استفاده از این انرژی‌ها وجود ندارد. همچنین ساخت یک نیروگاه خورشیدی ۱.۵ مگاواتی در کیسلوودسکایا به تأخیر افتاده است.

انرژی بادی

سیستم‌های انرژی بادی در مقیاس بزرگ در سیبری و خاور دور(شرق جزیره ساخالین، جنوب کامچاتکا، شبه جزیره چوکوتکا، ولادیوستوک) مناسب هستند اما توسعه چندانی پیدا نکرده‌اند. مطالعات امکان‌سنجی احداث نیروگاه‌های بادی کالینینگرادسکایا(۵۰ مگاوات) و لنینگرادسکایا (۷۵ مگاوات) در حال انجام است. حدود ۱۰۰ مگاوات پروژه بادی در کالمیکیا و کراسنودار نیز وجود دارد.

انرژی جزرومدی

یک نیروگاه کوچک جزر و مدی آزمایشی با ظرفیت ۴۰۰ کیلووات در مورمانسک در سال ۱۹۶۸ ساخته شد. در سال ۲۰۰۷، شرکت گیدرو اوجی‌کا(Gidro OGK) نصب توربین متعامد آزمایشی ۱.۵ مگاواتی را در کیسلایا آغاز کرده است تا انرژی مورد نیاز بومیان را تأمین کند.

انتهای پیام/۴۱۶۰/پ