مذهبی بودن و مردمی بودن دو ویژگی مهم انقلاب اسلامی ایران است

به گزارش خبرنگار حوزه سیاست گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دومین نشست از سلسله نشست‌های انتخابات در جمهوری اسلامی ایران با موضوع جمهوری اسلامی ایران و توسعه سیاسی با تاکید بر انتخابات با سخنرانی جلال درخشه، استاد دانشگاه امام صادق(ع) و عضو هیئت مدیره انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران به همت مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در روز سه شنبه ۲۶ اسفند ماه ۱۳۹۲ از ساعت ۱۰ صبح برگزار و حضور بیش از ۹۰ نفر از اساتید درس اندیشه‌ها و وصایای امام خمینی(ره) علیه برگزار گردید.

در این نشست درخشه در ابتدا به تعریف توسعه سیاسی سپس به ترجمه حقوقی انقلاب اسلامی ایران و در پایان مسئله انتخابات پرداخت و گفت: مسئله توسعه سیاسی از مباحث مهم در جهان مدرن است و در ایران نیز در یکصد سال گذشته مورد توجه بوده است. ایران در ۱۰۰ سال گذشته با دو انقلاب تحول‌آفرین داشته است. انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی ایران و در مابین این دو انقلاب با چندین نهضت از جمله نهضت ملی شدن صنعت نفت نهضت ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و نهضت‌های متعدد روبه‌رو بوده است.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: این امر نشان از دغدغه های سیاسی و مطالبه‌گری مردم ایران در موضوعات استقلال و آزادی‌های سیاسی دارد. دو انقلاب و نهضت‌های متعدد نشان از تفاوت کشور ایران با بسیاری از کشورهای دیگر دارد. ارتباط انقلاب با توسعه سیاسی از مسائل بسیار مهم مورد مطالعه است. 

عضو هیئت مدیره انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران گفت: سنتی توسعه سیاسی را گذار از اقتدار سنتی به اقتدار قانونی می‌گویند. گذر از بحران هویت، مشروعیت، مشارکت، گسترش نفوذ دولت و بحران مدیریت از دیگر تعاریف توسعه سیاسی است.

وی گفت: پرسش اصلی این است که چگونه چنین مرحله‌ای می‌تواند در جامعه محقق شود و راه وصول به توسعه سیاسی در جوامع چیست؟ تامل بر این پرسش پژوهشگران علوم سیاسی و اجتماعی را به سمت پاسخ‌های متفاوتی سوق داده است. برخی در پاسخ مهندسی تدریجی و اصلاح و برخی دیگر  مهندسی انقلابی را راه وصول به چنین توسعه‌ای می‌دانند. باید دانست که هرگونه تحول انقلابی به توسعه سیاسی نمی‌انجامد اما بین مقوله انقلابی و پیشرفت سیاسی و توسعه سیاسی رابطه وجود دارد.

درخشه گفت: انقلاب ایران با توجه به ویژگی‌های ذاتی خود تاثیرات زیادی در بعد داخلی و خارجی به وجود آورد. در مطالعات انقلاب اسلامی ایران ضروری است به میزان گشودگی سیاسی متعاقب انقلاب اسلامی پرداخت نه به عنوان یک مسئله پژوهشی بلکه به عنوان یک مسئله کاربردی. پرسش اساسی این است که آیا انقلاب اسلامی ایران زمینه‌های لازم برای توسعه سیاسی را فراهم کرده است؟ آیا حکومت جمهوری اسلامی ایران توانسته است زمینه‌ها را آماده کند و مطالبات تاریخی مردم را محقق سازد؟

استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: در میان انواع توسعه، توسعه سیاسی به دلیل ارتباط مستقیم با قدرت سیاسی و چند لایه بودن، پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به سایر توسعه‌ها دارد. دنیای غرب اولین تجربه جدید توسعه در مفهوم جدید را داشته است. از همین روی برخی توسعه را به مفهوم غربی شدن تقلیل دادند. اما مطالعات بعدی به ویژه مطالعات  نحله‌های چپ و جهان سومی‌ها پس از جنگ جهانی دوم نشان می‌دهد که ورود برخی عناصر غیرغربی در مفهوم توسعه سیاسی در شکل‌های متنوع ضروری است.

 عضو هیئت مدیره انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران گفت: بررسی مفهوم توسعه سیاسی در تاریخ سیاسی غرب نشان داد توسعه مدنظر غرب بیشتر به مفهوم اجتماعی و اقتصادی بوده است. در قرون ۱۸ و ۱۹ جنبه‌های اقتصادی توسعه مورد توجه قرار گرفت اما بعد از جنگ جهانی دوم همزمان با اوج‌گیری نهضت‌های استقلال‌طلبانه، معنای توسعه در عرصه سیاسی مورد توجه و واکاوی گسترده قرار گرفت، به ویژه در فاصله سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۰.

وی ادامه داد: اما در یک جمع‌بندی اولیه توسعه سیاسی را می‌توان به مفهوم دگرگونی در دو مقوله تعریف کرد، مشروعیت سیاسی و مشارکت سیاسی. مشروعیت در تبعیت بدون هزینه شهروندان است و موضوع بسیار پیچیده‌ای است. یکی از این مکانیسم‌ها، مکانیسم زور و اجبار است و نوع دیگر نوعی حکمرانی است که اعتماد بین ساختار اجتماعی و طبقه حکمران را به وجود می‌آورد.

درخشه گفت: سلطه قانونی بهترین نوع سلطه است که با نظر مردم صورت می‌گیرد. حضور و مشارکت مردم در فعالیت‌های سیاسی نشانه‌ای از اعتماد آنان به حکمرانان و حکومت است. بنابراین توسعه سیاسی از این حیث گسترش مشارکت و رقابت گروه‌های اجتماعی است و این امر مستلزم تحقق لوازمی است که اجزای توسعه سیاسی را تشکیل می‌دهند.

وی گفت: برخی افراد تحول در ارتباطات سیاسی، برخی دیگر توان نهادسازی سیاسی حکومت، دیگران تخصصی شدن ساختارها و در تعاریف دیگری از جمله تفکیک نهادهای عمومی جامعه، مشارکت سیاسی به ویژه انتخابات، برخی دیگر تمرکززدایی قدرت به وسیله احزاب را از ویژگی‌های دیگر توسعه سیاسی برمی‌شمارند.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: وجود سازوکار حل منازعات سیاسی، کارآمدی  دستگاه‌های دولتی، نهادینه شدن دولت به عنوان سازمان آشتی از دیگر ویژگی‌های توسعه سیاسی است. نظریه‌پردازان توسعه سیاسی به رغم اختلافات نظر ویژگی‌های کلی و مشترکی را می‌پذیرند. بنابراین اصل بحث توسعه سیاسی یک بحث مبنایی و مهم در دانش سیاست است.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران گفت: بحث دوم جلسه انقلاب اسلامی ایران و توسعه سیاسی است. همان طور که می‌دانید انقلاب اسلامی ایران تحولی بسیار بزرگ در عرصه سیاسی و اجتماعی ایران به وجود آورد. این انقلاب به مانند سایر انقلاب‌ها در برخی ویژگی‌ها مشترک است اما در جهان زیسته خود واجد ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی است که مورد توجه سایرپژوهشگران غربی نیز قرار گرفته است.

وی گفت: مذهبی بودن و مردمی بودن دو ویژگی مهم انقلاب  اسلامی ایران است. مذهب نقش بی‌بدیلی در ایران بازی می‌کند و اگر در ایران مذهب وجود نداشت هیچ جریان فکری نمی‌توانست چنین بسیجی را ایجاد کند.

درخشه گفت: فوکو از اندیشمندان علوم اجتماعی غربی که قبل از انقلاب به ایران سفر کرد مطالعه مفصلی درباره انقلاب اسلامی ایران انجام داد. او ازعان می‌کند اراده جمعی مانند خدایا روح به چشم دیده نمی‌شود اما در تهران و در تمام ایران چنین اراده‌ای مشاهده شد و عینیت و واقعیت یافت. همکاری و همراهی مردم عامل مهم پیروزی ایران بود.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: ترجمه انقلاب ایران از منظر حقوقی و شکل‌دهی چارچوب حقوقی برای مطالبات تاریخی و حقوقی مردم از ویژگی‌های انقلاب اسلامی ایران است. قانون اساسی یکی از منابع اصلی و اساسی مهم و حاکم بر همه فرآیندهای حقوقی در کشور است. نظریه حاکمیت مردم به طور مطلق در هیچ جای جهان محقق نشده است اما موضوع اساسی در حقوق اساسی کشورهاست.

وی گفت: پرسش دیگر جلسه این است که حاکمیت مردم در نظام حقوقی ایران چگونه است؟ دکترین حاکمیت الهی و دکترین حاکمیت مردم در اصل ۵۶ قانون اساسی به خوبی ترکیب شده و از شاهکارهای قانون اساسی است. بر اساس  اصل ۵۶ حاکمیت مطلق را از آن خدا است و خداوند انسان را مختار و مسئول و حاکم بر سرنوشت خود می‌داند.

درخشه در ادامه تاکید کرد: این حق سلب شدنی نیست و فقط خدا می‌تواند سلب کند و نمی‌تواند در اختیار منافع افراد و گروه‌های خاصی باشد و این حق برای تک تک افراد و همه شهروندان است و به تعبیر دیگر در مفهوم اجتماعی این حق از آن ملت است. اصل ۵۶ قانون اساسی وجه ممیزه قانون اساسی ما از سایر قوانین اساسی کشورهاست.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران گفت: بر اساس اصل ششم قانون اساسی انتخابات یکی از سازوکارهای اعمال حاکمیت اصل ۵۶ است. امام در همه پرسی سوم که در تاریخ ۴ اردیبهشت ۱۳۶۸ صورت گرفت پیش بینی لازم را برای تغییر در قانون اساسی را فراهم ساخت. این در حالی بود که قبل از آن برای تغییر در قانون اساسی اصلی وجود نداشت. بنابراین اصل ۱۷۷ قانون اساسی به قانون اضافه شد.

وی گفت: در بسیاری از انقلاب‌ها مدت‌های زیادی می‌گذرد تا قانون اساسی نوشته شود اما انقلاب اسلامی ایران به سرعت فرآیند حقوقی شدن را به همت و ابتکار امام در پی گرفت.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی جامعه شناسی سیاسی ایران در پایان گفت: امام سنت بسیار صحیح و حسنه‌ای در پیش گرفت و آن سنت عمل در چارچوب قانون اساسی و اتکا به رای مردم برای اداره کشور بود. این سنت بسیار ضروری است و باید تقویت شود و تداوم یابد.

انتهای پیام/4107/