شورای حکام در نیمه دسامبرتنها یک انتخاب دارد؛ چند قدم تا «روز اجرا»

«آژانس نشانه‌های معتبری از انحراف مواد هسته‌ای در ارتباط با ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران نیافته است.» این جمله آخرین بند از گزارش یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. آخرین بندی که 10 سال ادعا درباره ابعاد نظامی پرونده هسته‌ای ایران موسوم به «پی‌ام دی » را خاتمه می‌دهد و به عبارتی ایران و غرب را وارد مرحله تازه‌ای خواهد کرد.

مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 از حدود دو سال پیش آغاز شد، مذاکرات سخت و طولانی که سرانجام آن تفاهم بر روی برنامه جامع اقدام مشترک بود. برجام اما در ایران و خارج از ایران مخالفان زیادی داشت. کنگره آمریکا پس از ساعت‌ها مذاکره و حضور تیم مذاکره‌کننده آمریکا در کنگره و توضیحات بسیار نهایت تلاش خود را انجام داد تا بارأی مخالف به برجام مانع از اجرای آن شود که رأی‌گیری در سنا و حق وتوی رئیس‌جمهوری اجرای برجام را در آمریکا تضمین کرد.

از سوی دیگر نیز نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ایران با تشکیل کمیسیون ویژه بررسی برجام، ساعت‌ها با حضور اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و حتی برخی از مخالفان سرسخت مذاکرات موسوم به دلواپسان به بررسی بند به بند برجام پرداختند. حتی تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی باعث نشد که اعتراض مخالفان پایان یابد.

به‌هرحال در پی تصویب برجام، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران و «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه مشترکی اعلام کردند که هر دو طرف به تعهدات خود در راستای اجرای «برنامه جامع اقدام مشترک» ـ برجام ـ پایبند خواهند بود. باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا نیز دستور اجرای برجام را به 5 وزیر خود اعلام کرد و اتحادیه اروپا نیز لغو تحریم‌های ایران را مورد تصویب قرارداد.

به‌ این‌ ترتیب، طرف‌ها در اولین مرحله پس از توافق از «روز پذیرش» عبور کردند و به دنبال آمادگی برای «روز اجرا» شدند. روزی که خود نیازمند اقدامات و اجرای شروط از پیش تعیین‌شده‌ای است.

رهبری نیز در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور یکی از شروط اصلی اجرای برجام را برای ایران را پایان پرونده‌ی موضوعات حال و گذشته اعلام کردند. مسئله‌ای که در متن برجام نیز به‌وضوح بر آن تأکید شد و واکنش مقامات جمهوری اسلامی ایران که آژانس باید در گزارش نهایی بین اجرای برجام و پایان موضوعات حال و آینده انتخاب کند.

ایران و آژانس از همان دو سال پیش در نوامبر 2013 و همزمان با آغاز مذاکرات هسته‌ای با حضور یوکیا آمانو در تهران و در بیانیه مشترکی که آمانو با علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان به امضا رساندند برای حل موضوعات حال و گذشته پرونده هسته‌ای ایران در مسیری گام‌به‌گام به تفاهم رسیدند. ایران و آژانس در اجرای 18 اقدام از سوی ایران برای پاسخگویی به سؤالات به تفاهم رسیدند. باقی ماندن دو مورد از این اقدامات در سال 2015 و همزمان با نزدیک شدن به پایان مذاکرات هسته‌ای، ایران و آژانس را وارد مرحله جدید برای حل موضوعات کرد که بر این اساس نقشه راه جدیدی میان صالحی و آمانو در جولای 2015 به امضا رسید.

این نقشه راه تعیین‌کننده مسیر پایانی برای حل‌وفصل همه موضوعاتی بود که در گزارش روز چهارشنبه دوم دسامبر 2015 به‌صورت رسمی از سوی مدیرکل آژانس اعلام شد.

سید عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، در اولین واکنش ایران به گزارش آژانس با بیان اینکه آژانس در گزارش خود ضمن اشاره به همکاری‌های کامل ایران با آژانس بر طبق نقشه راه اذعان کرده است که این همکاری‌ها آژانس را قادر ساخته است تا ارزیابی نهایی خود از موضوع پی‌.ام.دی (ابعاد احتمالی نظامی) را ارائه کند، بیان کرد: بدین ترتیب این گزارش بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران صحه گذارده و راه را برای بسته شدن موضوع در شورای حکام همواره می‌کند. بنابراین کشورهای عضو گروه 1+5 اکنون می‌بایست طبق بند 14 برجام قطعنامه‌ای را باهدف بستن موضوع به شورای حکام ارائه کنند و شورای حکام نیز نسبت به تصویب این قطعنامه و بستن پرونده مبادرت کند. این گزارش بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران صحه گذاشته است و راه را برای بسته شدن موضوع در شورای حکام همواره می‌کند.

او تأکید کرد که این اقدام ظرف دو هفته آینده صورت خواهد گرفت.

بر این اساس مهم‌ترین اتفاق در مسیر اقدامات گره‌خورده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اجرای برجام در تاریخ 24 آذرماه در نشست شورای حکام رقم خواهد خورد.

رضا نجفی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز در واکنشی که به گزارس آژانش داشت با اشاره به نکات فنی گزارش، مهم‌ترین نکته گزارش را اعلام عدم انحراف مواد هسته‌ای به سوی فعالیت های نظامی دانست. وی تأکید کرد: اکنون نوبت گروه 1+5 است که به تعهد خود طبق بند 14 برجام عمل کرده و موضوع را با ارائه قطعنامه‌ای به شورای حکام ببندند. تنها با بستن این موضوع در شورای حکام، راه اجرای برجام هموار می‌شود.

حمید بعیدی نژاد، عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، نیز ضمن تأکید بر اینکه آژانس هیچ نشانه‌ای از انحراف مواد هسته‌ای در ارتباط با پی‌.ام.دی. در برنامه هسته‌ای ایران نیافته است، خاطرنشان کرد: این گزارش فقط یک انتخاب جلوی پای شورای حکام می‌گذارد و آن‌هم مختومه کردن پرونده پی‌.ام.دی. است. بحث پی.ام.دی. دیگر به تاریخ پیوسته و ما این مرحله بسیار سخت در کار با آژانس را پشت سر گذاشته‌ایم. این گزارش نتیجه یکی از پیچیده‌ترین مذاکرات دیپلماتیک بین‌المللی بود.

شورای حکام از سال ١٩٩۶ میلادی به‌صورت رسمی کار خود را آغاز کرده است، این شورا سالانه پنج جلسه رسمی تشکیل می‌دهد و وظایفی از قبیل بررسی گزارش‌های ارائه‌شده درباره موضوعات گوناگون مربوط به وظایف شورا، تصویب توافق‌نامه‌ها و پادمان را بر عهده دارد. این شورا علاوه بر تشکیل این جلسات، در صورت نیاز جلسات فوق‌العاده نیز برگزار می‌کند. جلسات عمومی و خصوصی شورای حکام با حضور دوسوم اعضا به حدنصاب می‌رسد و هر یک از اعضا دارای یک حق رأی هستند.

شورای حکام با ٣۵ عضو که از میان کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتخاب‌شده‌اند 10 روز دیگر باید آخرین انتخاب خود را انجام دهد و با مختومه کردن پرونده هسته‌ای ایران شروع جدیدی را رقم بزند.

حمید بعیدی نژاد که ریاست تیم کارشناسی ایران در مذاکرات هسته‌ای را بر عهده دارد در وین به گفت‌وگوهای کارشناسی ادامه می‌دهد. این گفت‌وگوها از رو پنجشنبه در وین از سر گرفته شد، گفت‌وگوهایی که در هفته گذشته با حضور سید عباس عراقچی و دیدار با یوکیا آمانو به آخرین تصمیم‌گیری‌ها برای ارائه گزارش نهایی آژانس کمک کرد و این هفته نیز با حضور عراقچی برای برگزاری دومین جلسه کمیسیون اجرای در وین در روز دوشنبه ادامه خواهد داشت .

عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای چهارشنبه شب در برنامه تلویزیونی «تیتر شب» با تأکید بر اینکه اگر شورای حکام پنجره کوچکی را برای پی‌ام دی باز بگذارد برجام متوقف خواهد شد، اعلام کرد: ان‌شاءالله حدود یک ماه دیگر به اواسط دی‌ماه برسیم یعنی روز اجرایی شدن برجام.

به‌ این‌ ترتیب شورای حکام ظرف 10 روز آینده می‌تواند تکلیف روز اجرای برجام را که اقدامات اولیه آن از چندی پیش آغازشده است، تعیین کند. ایران پیش‌ از این با جمع‌آوری تعدادی از سانتریفیوژها و همچنین امضای سند بازطراحی رآکتور اراک برخی از اقدامات آماده‌سازی را انجام داده است. جلسات گروه مشترک در وین نیز به‌منظور بررسی سایر اقدامات موردنیاز برای اجرا قبل از رسیدن به «روز اجرا »ست و در صورتی‌ که همه اقدامات مدنظر طبق روال پیش برود تعیین این تاریخ تا کمتر از دو هفته آینده امکان‌پذیر خواهد بود.