سیاست خارجی دولت پس از توافق هسته‌ای بر منطقه متمرکز خواهد شد؟
هفته گذشته محمد جواد ظریف برای نخستین‌بار پس از بازگشت از وین و مذاکرات هسته‌ای راهی سه کشور کویت، قطر و عراق در منطقه شد. عربستان، همچنان مانند دو سال گذشته غایب تور منطقه‌ای وزیر امور خارجه ایران بود.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، ظریف 22 ماه از دوران 24 ماهه حضور در راس دستگاه دیپلماسی کشور را به حل و فصل پرونده هسته‌ای کشور اختصاص داده بود، برای آغاز فصلی جدید پس از توافق نهایی هسته‌ای ایران و 5، تور منطقه‌ای و سفر به سه کشور منطقه را در دستور کار خود قرار داد.
محمدجواد ظریف، چندین بار در فواصل زمانی کوتاه‌مدت به کشورهای عرب منطقه و حاشیه خلیج فارس سفر کرده و تلاش کرده بود در کنار اطمینان دادن به آنها در خصوص مذاکرات هسته‌ای ایران با ١+٥، از فصل جدیدی در رابطه با همسایگان سخن بگوید اما پس از مخالفت‌های آشکار برخی کشورهای منطقه با توافق هسته‌ای، وقت آن رسیده بود که وزیر امور خارجه ایران، با فراغت از مذاکرات هسته‌ای کشورهای همسایه را با خود هم‌مسیر کند.
اولین اقدام، سفر به 3 کشور منطقه بود. وزیر امور خارجه در اقدام بعدی، در روزنامه‌هایی عربی السفیر لبنان، الشرق قطر، الرای کویت مقاله نوشت تا پیام ویژه خود را به کشورهای عربی برساند.
در دو سال گذشته از اسرائیل و عربستان سعودی با عنوان بازیگران اصلی خارج از گود مذاکرات اما تاثیرگذار بر این روند نام برده شده است. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم صهیونیستی از همان ابتدا این توافق را توافقی بد و اشتباهی تاریخی خواند. برای عربستانی‌ها هم این توافق به معنای عادی‌سازی رابطه ایران و آمریکایی بود که در ٣٥ سال گذشته هیچ گونه رابطه مستقیمی با هم نداشته‌اند. یک بار در جریان مذاکرات ایران و ١+٥، هواپیمای اختصاصی آل سعود در فرودگاه وین مستقر شد و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا هم به فرودگاه رفت تا در دیداری خصوصی با همتای سعودی خود در خصوص این مذاکرات رایزنی و تمدید توافقنامه به جای رسیدن به توافق را رقم بزند.
با وجود تمام مخالفت‌ها و تهدیدها به آغاز رقابت تسلیحات هسته‌ای در منطقه، توافق هسته‌ای میان ایران و ١+٥ در ماه جولای رقم خورد و ظریف برای پیش‌برد اهداف خود، سفر به 3 کشور کویت، قطر و عراق را در هفته گذشته انجام داد.
هرچند وزارت امور خارجه ایران تنها درباره انجام گرفتن این سفر خبررسانی کرد اما در رسانه‌های بین‌المللی، این سفر این‌گونه منعکس شد که رئیس دستگاه دیپلماسی ایران برای ارائه گزارشی درباره مذاکرات هسته‌ای و توافق نهایی به دست آمده به سه کشور فوق سفر کرده است.
سفر دوروزه «ظریف» به کشورهای منطقه را از چند جهت، می‌توان مورد بررسی قرار داد. نخست اینکه هر زمان مذاکرات هسته‌ای به ظریف، مجال می‌داد، همواره از آمادگی ایران برای مبارزه با افراطی‌گری و تروریسم در منطقه سخن می‌گفت. او در جریان آخرین دور مذاکرات هسته‌ای در «وین» نیز در پیامی که در شبکه «یوتیوب» منتشر کرد، از تهدید مشترک در منطقه سخن گفته بود: «امروز تهدید مشترک ما رشد سریع افراط‌‌گرایی خشن و بربریت افسارگسیخته است. ایران اولین کشوری بود که در مقابل این چالش ایستاد.ایران همواره در خط مقدم مبارزه با افراط حاضر بوده است».
به گفته مقامات وزارت امور خارجه و کارشناسان، ظریف با پیام تعمیق دوستی ها و و تقویت همه جانبه همکاری‌ها به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده است؛ پیامی احتمالا برای رفع نگرانی‌های هسته‌ای و اطمینان دهی در خصوص خط و مشی صلح و دوستی تهران در قبال کشورهای خلیج فارس.
همچنین قطر و ایران، حوزه‌های گازی مشترک با یکدیگر دارند و به نظر می‌رسد با برداشته شدن تحریم‌های ایران، اکنون دو طرف می‌توانند در زمینه استخراج از این منابع گازی راحت‌تر عمل کنند |
همچنین ظریف در پایتخت سه کشور میزبان خود به همتاهای خود درباره توافق به دست آمده میان ایران و ١+٥ اطمینان داده و همچنین به آنها یادآوری کرد که اکنون دروازه‌ها برای همکاری‌های سیاسی و اقتصادی ایران با همسایگان هم گشوده شده است.
ورود ترکیه به خاک سوریه، شکل گیری همکاری منطقه‌ای میان ایران و برخی از کشورهای منطقه و تلاش برای آتش‌بس در یمن از دیگر محورهای سفر وزیر امور خارجه ایران به سه کشور منطقه بود.
احیای مناسبات میان ایران و کویت
نخستین مقصد تور منطقه‌ای ظریف در هفته گذشته، کویت بود. کشوری که با ایران از سال‌های پیش دارای روابط خوبی بوده که وزیر امور خارجه تلاش کرد در این سفر مجددا مناسبات میان این دو کشور را احیا کند. ظریف در این سفر چند ساعته علاوه بر دیدار با وزیر امور خارجه کویت با شیخ صباح احمد جابر الصباح، امیر کویت نیز دیدار کرد. امیر کویت سال گذشته برای نخستین‌بار به تهران سفر کرده بود.
قطر و همکاری‌های مشترک با ایران
قطر، دومین ضلع از سه ضلعی تور دیپلماتیک ظریف بود. هرچند محمدجواد ظریف اصلی‌ترین هدف خود از این سفر را ارتقای روابط دوجانبه اعلام کرد اما بر هیچ کس پوشیده نیست که حجم تحریم‌های اعمال‌شده بر ایران در چند سال گذشته عملا امکان گشایش‌های سیاسی میان تهران و همسایگان را هم کاهش داده بود.
همچنین قطری‌ها در خصوص بحران سوریه به نسبت کشورهای دیگر منطقه موضع منطقی‌تری دارد. دو سال قبل نیز که جمهوری اسلامی ایران طرح چهار ماده‌ای‌‌اش را در خصوص سوریه به کشورهای عضو سازمان ملل ارائه کرد، ابتدا با سه کشور مصر، ترکیه و قطر مشورت و پس از این مشورت‌ها طرح چهار ماده‌ای بهصورت عمومی ارائه شد.
همچنین قطر و ایران، حوزه‌های گازی مشترک با یکدیگر دارند و به نظر می‌رسد با برداشته شدن تحریم‌های ایران، اکنون دو طرف می‌توانند در زمینه استخراج از این منابع گازی راحت‌تر عمل کنند.
روابط حسنه تهران و بغداد
عراق مدت‌ها است که با ایران دارای روابط نزدیکی است. بخش اعظم گفت‌وگوهای ظریف در عراق، بر گسترش همکاری‌های امنیتی و سیاسی استوار بود، چرا‌که در یک سال گذشته تهران نقش چشمگیری در مهار پیشروی‌های جریان داعش در عراق بر عهده داشته است.
بسیاری از کارشناسان مسائل منطقه‌ای بر این باور هستند که عراق می‌تواند نخستین حوزه همکاری‌های میان ایران و آمریکا پس از اجرای توافق هسته‌ای باشد. فعالیت جریان‌های تروریستی در عراق عملا این کشور را به گردابی امنیتی برای کاخ سفید تبدیل کرده است و به نظر می‌رسد که واشنگتن بی‌میل به کمک خواستن از ایران در این حوزه نباشد.
انتهای پیام/
