محقق ایرانی دانشگاه پلی‌تکنیک برانشوایگ آلمان در گفتگو با آنا:
برنامه آموزش عالی ایران مبتنی بر تقاضا برای ادامه تحصیل است؛ نه نیاز صنایع
گشتاسب چراغیان محقق ایرانی که دستاوردهای بزرگی از جمله برترین پژوهشگر وزارت نفت و کسب مدال نقره مسابقات جهانی اختراعات در سوئیس را در پرونده تحقیقاتی خود دارد معتقد است نیاز صنایع کشور در توسعه آموزش عالی دیده نشده‌است.
به گزارش گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، گشتاسب چراغیان متولد 1366 در اهواز است و از 9 سالگی به همراه خانواده در اصفهان ساکن شد. کارشناسی و کارشناسی ارشدش را به ترتیب از دانشگاه آزاد اسلامی واحد امیدیه و علوم و تحقیقات تهران گرفت و بعداً برای ادامه تحصیل به آلمان رفت و در دانشگاه فرایبورگ و سپس در دانشگاه پلی‌تکنیک برانشوایگ به عنوان پژوهشگر مشغول گذراندن دوره دکتری است. او در خارج از کشور رشته مهندسی نفت و مهندسی عمران را ادامه داده است و هم‌اکنون به عنوان پژوهشگر در تحقیقات ساخت نانومواد کاربردی در بخش نفت سنگین مورد استفاده در روسازی آسفالت فعالیت می‌کند.
در ادامه قسمت دوم مصاحبه ما را با این محقق ایرانی می‌خوانید:
* از نظر شما، محققان ایرانی تا چه اندازه در زمینه فناوری نانو پیشرفت داشته‌اند و چقدر از دانش و علوم دنیا فاصله دارند؟
من در زمینه سنتز و اصلاح نانوکامپوزیت‌‌های پلیمری کاربردی طی این سال‌‌ها مشغول به فعالیت بوده‌ام که خوشبختانه با بررسی آماری مستند می‌توان گفت محققان ایرانی توانستند در طی دو دهه اخیر با ورود و سرمایه‌گذاری کشور در عرصه فناوری نانو پیشگام شود و در جایگاه چهارم در لیست کشورهای برتر در نانوتکنولوژی قرار گیرند. قرار گرفتن در جایگاهی بالاتر از آلمان، انگلیس، فرانسه، کره جنوبی، روسیه و ایتالیا و همچنین صعود 56 پله‌ای طی 18 سال اهمیت این جایگاه را بیش از پیش نمایان می‌کند. هر چند حفظ این جایگاه بسیار ارزشمند در عرصه علوم نوین سخت‌تر از رسیدن به آن است.
در مورد بخش دوم سؤال شما باید بگویم خوشبختانه امروزه با وجود دسترسی به اینترنت و در معرض عموم قرار دادن آخرین دستاوردهای علمی توسط دانشمندان، دیگر دلیلی برای فاصله داشتن از علوم روز جهان برای مهندسان و محققان ایرانی وجود ندارد. پس می‌توان گفت از لحاظ مباحث تئوری، مهندسان ایرانی فاصله معناداری با همتایان جهانی خود ندارند و بعضاً طبق توضیحات بالا در برخی از شاخه‌‌های علوم نوین پیشگام نیز هستند؛ ولی نکته حائز اهمیت در این میان کاربردی کردن این علوم است.
کاربردی کردن علوم به ویژه در علوم مهندسی نیازمند سه شرط لازم (و نه الزاماً کافی) است؛ امکانات پژوهشی، تأمین نیازهای پژوهشگر و مهم‌تر از دو گزینه ابتدایی، ورود بخش‌‌های خصوصی و دولتی در همکاری و سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه (R&D) و البته نه به شکلی که در حال حاضر در ایران موجود است. دلیل اهمیت آخرین گزینه در اصل جامع بودن آن است؛ به عبارت دیگر اجرای صحیح آن می‌تواند ناگزیر است دو شرط پیش از خود را پوشش دهد.
* به نظر شما نظام آموزش عالی ایران در مقایسه با آلمان چه مزایا یا معایب و نقص‌هایی دارد؟
این سوال از آن دست سوالات تخصصی است که دانش محدود من نمی‌تواند پاسخگوی آن باشد. صرفاً به عنوان یک محقق می‌توانم بگویم که آموزش عالی در ایران مبتنی بر مباحث تئوری و محفوظات است و بدون در نظر گرفتن نیاز صنایع کشور به صورت مستقل و تنها در جهت پاسخ به تقاضای بسیار بالای جوانان به ادامه تحصیل در حال ادامه مسیر است.
در حالی که در آلمان نظام آموزشی به موازات صنایع و نیاز جامعه تعریف شده است. به عنوان مثال در مقطع تحصیلات تکمیلی در بخش مهندسی هر دانشکده تقسیم به ده‌‌ها مؤسسه و گروه علمی-پژوهشی با ساختار و امکانات منسجم جهت تولید فناوری می‌شود و گاهی یک دانشگاه صنعتی دارای بیش از 100 گروه و مؤسسه پژوهشی جهت تحصیل و پژوهش دانشجویان و محققان است. پس به‌وضوح مشخص است در این نظام آموزشی اولویت تولید فناوری و به کارگیری و یا فروش آن است و نه صرفاً آموزش.
* وضعیت دانشجویانی که از ایران به کشورهای دیگر برای تحصیل یا کار مهاجرت می‌کنند، چگونه است و در مقایسه با افراد بومی آنجا از نظر علمی در چه سطحی هستند؟
به جز نخبگان که همیشه در دسته استثنائات جامعه آماری قرار می‌گیرند، به صورت متوسط سطح دانشجویان ایرانی معمولاً هم‌تراز سایر دانشجویان خارجی است.
از نظر من، در کشورهای غربی و پیشرفته، سبک زندگی و همچنین شرایط کاری مناسب، باعث می‌شود اکثر افراد پس از اخذ دیپلم و یا نهایتاً مدرک لیسانس جذب محیط کار دلخواه خود شوند و تعداد بسیار کمی که در واقع عاشق علم‌اندوزی و ورود به عرصه پژوهش هستند قید کسب سابقه و درآمد شغلی را می‌زنند و وارد این مرحله می‌شوند. در واقع داشتن حق انتخاب بین کار و یا ادامه تحصیل یکی از تفاوت‌‌های مشهود میان دانشجویان در کشورهای غربی با دانشجویان ایرانی است و به جرأت می‌توان گفت بیش از 90 درصد دانشجویان در ایران در صورت وجود بازار کار مناسب، هیچ‌گاه راضی به ادامه تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی نمی‌شدند و نمی‌شوند.
* نقطه ضعف دانشجوهای ما در خارج از کشور چیست؟
کار تیمی را مهم‌ترین نقطه ضعف دانشجویان ایرانی می‌دانم.
* چه توصیه‌ای به جوانان ایرانی دارید؟
من کوچک‌تر از آنم که بخواهم جوانان هموطن خودم را نصیحت کنم؛ ولی به عنوان یک دوست دهه شصتی پیشنهادم این است که به قدرت خود ایمان داشته باشید و تحت هیچ شرایطی آرمان‌‌های خود را دست کم نگیرید و به امید فردایی بهتر همواره به تلاش خود ادامه دهید؛ آینده متعلق به کسانی است که رویاهای خود را باور دارند.
محبوب‌ترین ابزار الکترونیکی که از آن استفاده می‌کنید چیست و برای چه کاری؟
کامپیوتر شخصی برای تحقیقات و تلفن همراه جهت انجام کارهای روزانه.
* شما از پیامرسانها مثل تلگرام و ایمو و واتس‌آپ استفاده می‌کنید؟ به نظر شما این پیامرسانها چه تأثیری روی ما گذاشته‌اند؟ آیا در دنیای تحقیقات و پژوهشی شما تأثیری داشته‌اند؟
از هر سه پیام‌رسانی که در بالا اشاره شد به علاوه اسکایپ جهت ارتباط با خانواده، دوستان و سایر پژوهشگران استفاده می‌کنم. این پیامرسانها تأثیرات بسیاری روی فرهنگ و سبک زندگی ما گذاشته‌اند. از جمله آن می‌توانم به تماس آسان و ارزان، رصد آخرین اخبار و همچنین کمک به تغییر کسبوکار اشاره کنم. همه این موارد در نهایت منجر به هر چه آسان‌تر شدن زندگی انسان و افزایش کیفیت آن می‌شود؛ همان چیزی که تکنولوژی برای بشر می‌خواهد.
* زمان‌هایی که اوقات فراغت دارید، چه می‌کنید؟
از زمان بچگی تا به امروز از ورزش دور نشدم و در حال حاضر هم دومیدانی و پیاده‌روی را مرتب دنبال می‌کنم. تماشای مسابقات فوتبال و پیگیری اخبار مربوط به آن، کار داوطلبانه برای سازمان‌‌های خیریه، آشپزی، باغبانی، عکاسی و مطالعه تاریخ ایران باستان از دیگر موارد مورد علاقه من هستند که در اوقات فراغت به آنها می‌پردازم.
* فضای پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاهی آلمان چگونه است؟ سیستم پژوهشی آنجا چطور دانشجویان و دانشمندان را به تحقیق و پژوهش تشویق می‌کند؟
در اینجا در مقاطع مختلفی از سال دانشگاه‌‌ها برای دانش‌آموزان و سایر افراد شرایط بازدید را فراهم می‌کنند تا از نزدیک با شرایط تحقیق و پژوهش آشنا شوند. همچنین با توجه به این که تولیدات صنعتی در آلمان دانش‌بنیان است، بنابراین تمامی شرکت‌‌ها برای رقابت در بازار جهانی و افزایش کیفیت محصولات خود ناگزیر به هزینه (در اصل، سرمایه‌گذاری و نه هزینه) در بخش پژوهش و توسعه هستند.
برخی شرکت‌‌ها بخش تحقیق و توسعه مربوط به خود را دارند و برخی دیگر با برون‌سپاری، کار را به گروه‌‌های تحقیقاتی دانشگاهی می‌سپارند که در هر دو حالت نقش کلیدی را در این میان دانشمندان، محققان و دانشجویان برای پیشبرد اهدافشان برعهده دارند. طبیعتاً برای رقابت و دوام آوردن در بازار روز جهان مجبور به سرمایه‌گذاری هنگفتی در این بخش هستند.
* آیا هم‌اکنون با مراکز تحقیقاتی یا دانشگاه‌های ایران ارتباطی دارید؟
بله، در حال حاضر با ستاد ویژه توسعه فناوری نانو کم‌وبیش در برخی از پروژه‌‌های تحقیقاتی‌ام در ارتباط هستم. همچنین به عنوان مؤسس و مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان با شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان چند سالی است همکاری می‌کنم. هر دوی آنها جزو معدود سازمان‌‌های بسیار موفق کشور به شمار می‌روند که تا حدودی الگوبرداری‌شده از مدل‌‌های مشابه کشورهای آلمان، آمریکا و کره جنوبی هستند. هر چند که میزان حمایت‌‌های در آنها بسیار کم است؛ ولی هدفمند بودن این حمایت‌‌ها باعث پیشرفت بسیار سریع آنها شده است.
* آیا دوست دارید برای زندگی به ایران برگردید؟ فکر می‌کنید چه امکاناتی باید در ایران وجود داشته باشد تا دوست داشته باشید در ایران زندگی کنید؟
تصمیم برای ماندن و یا برگشتن، تصمیم دشواری است؛ چرا که عوامل متعددی در این تصمیم‌گیری نقش دارند. عوامل به دو گروه موانع و انگیزه‌‌ها تقسیم‌بندی می‌شود. این موانع از نظر من شامل موارد زیر می‌شوند:
اقتصادی (شرایط مالی هنگام برگشت)، شغلی (عدم قطعیت در پیدا کردن شغل، عدم تناسب دانش و تجربه فرد با امکانات ایران، نداشتن شبکه ارتباطی با صاحبان حرفه، مشکلات محیط‌های کاری و بی‌ثباتی در قوانین برای کسبوکار)، فضای آکادمیک (ضعف امکانات تحقیقاتی، فرآیند جذب دانشگاه، عدم ارتباط صنعت با دانشگاه و مشکل ارتباط با محافل علمی خارج از ایران)، و برخی مشکلات شخصی.
انگیزه‌‌ها هم شامل موارد زیر هستند:
شغلی (احساس مفید بودن بیشتر در ایران)، احساس وظیفه نسبت به کشور (احساس تعهد اخلاقی)، دلایل فرهنگی و اجتماعی (احساس غربت) و زندگی شخصی (جبران زحمات پدر و مادرو مسائل احساسی) می‌شوند.
هرگاه قسمت اول بهبود یابد و قسمت دوم تقویت شود، دلایل بسیار کمی برای عدم بازگشت متخصصان به ایران باقی می‌ماند. در غیر این صورت مادامی که هیچ گونه اراده‌ای برای یافتن و حل دلایل مذکور در دستور کار نباشد، پاسخ سؤال شما در واقع همان جمله کلیشه‌ای «بله در صورت فراهم شدن امکانات دوست دارم در کشور خودم و به مردم خودم خدمت کنم» است.
* بزرگ‌ترین آرزویتان برای خودتان و دنیا چیست؟
بزرگ‌ترین آرزوی من رسیدن همه انسان‌‌ها به آرزوهایشان و صرف حداکثر انرژی و زمان در تمام جهان برای کمک به پیشرفت علم و تکنولوژی است. برای خودم نیز آرزوی تأسیس یک شرکت بزرگ تحقیقاتی را دارم که تمامی سود حاصل از آن برای پیشبرد اهداف انسانی و خیریه هزینه شود.
* حرف آخر؟
سپاس از خانواده عزیزم، به ویژه از مهم‌ترین مشوقم در این مسیر؛ یعنی پدرم که به تازگی از میان ما پر کشیده است.
انتهای پیام/4056
انتهای پیام/
