آنا گزارش می‌دهد؛
حذف، ادغام یا اقرار بر اشتباه؛ داستان مشاوره و روانشناسی با تصمیم بحران‌آفرین وزارت علوم
رشته مشاوره بلاتکلیف مانده است، بین راه‌های غیرکارشناسانه که گاه تصمیم بر حذف این رشته می‌گیرند و گاه آن را به دانشگاه باز می‌گردانند و موجب شدت یافتن مناقشه‌ها و اختلافات استادان رشته مشاوره و روانشناسی شده‌اند.
مسعود کیخا-گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ بعد از تصویب برنامه درسی رشته روانشناسی توسط شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، این شورا در دی 94 تصمیم به ادغام گرایش راهنمایی و مشاوره در مقطع کارشناسی از شروع سال تحصیلی 95 گرفت و رئیس کارگروه روانشناسی شورای تحول از حذف رشته مشاوره در مقطع کارشناسی خبر داد. به دنبال این تصمیم اختلاف‌ها بالا گرفت و استادان مشاوره و روانشناسی استدلال‌های زیادی در موافقت یا مخالفت با این عمل ارائه کردند.
در طرف دیگر ماجرا دانشجویان و داوطلبان علاقه‌مند به این رشته دست به اعتراض‌های گسترده و حتی تشکیل کمپین مخالفت با این تصمیم زدند و کار تا آنجا پیش رفت که انجمن‌های علمی دانشجویی مشاوره ١۵ دانشگاه به دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی نامه نوشته و خواستار زنده‌کردن مقطع کارشناسی مشاوره شدند.
مشاوره گرایش نیست، رشته است
استادان مشاوره و کارشناسان این تصمیم را غلط و غیرکارشناسانه و به ضرر وضعیت علمی کشور می‌دانستند. مشکل ریشه‌ای و اساسی این تصمیم این بود که مشاوره اصلا "گرایش" رشته دیگری نیست که قابل ادغام شدن با دیگر گرایش‌ها باشد و خودش به عنوان "رشته" جداگانه محسوب می‌شود. در حالی که تصمیم ادغام با این استدلال که مشاوره گرایشی از روانشناسی است، گرفته شد.
در همین راستا دکتر مجتبی شریعتی نیاسر معاون آموزشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم در جلسه شورای تحول در مرداد 95 گفت: «با توجه به تصمیم اتخاذ شده مبنی بر به حداقل رساندن گرایش در مقطع کارشناسی، حذف گرایش مشاوره از رشته روانشناسی یک اقدام مفید است.»
همچنین دکتر حداد عادل در همان زمان در جلسه شورا با اشاره به اختلاف ایجاد شده درباره حذف گرایش مشاوره از مقطع کارشناسی رشته روانشناسی، گفت: «در هنگام تصویب حذف گرایش مشاوره در مقطع کارشناسی رشته روانشناسی که با پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صورت گرفت، شورای تحول و ارتقای علوم انسانی از اختلاف بین استادان روانشناسی و استادان مشاوره اطلاعی نداشت.»
بحث‌های مطرح شده در آن زمان نشان‌دهنده این است که اولا این پیشنهاد از طرف وزارت علوم به شورای تحول داده شده است و دوما وزارت علوم به این موضوع که مشاوره یک رشته مستقل است و گرایش روانشناسی نیست، اشراف نداشته و با اطلاعات اشتباه موجب تصمیم‌گیری اشتباه و ایجاد مناقشه در جامعه علمی کشور شد.
اعتراض انجمن علمی مشاوره ایران به حذف رشته مشاوره
بعد از بحث‌ها و استدلال‌ها، معصومه اسماعیلی، رئیس انجمن مشاوره ایران به نمایندگی از انجمن علمی مشاوره در اعتراض به حذف رشته مشاوره اطلاعیه‌ای خطاب به رئیس شورای تحول علوم انسانی صادر کرد که در یکی از بندهای این اطلاعیه به اشتباه گرفتن مشاوره به عنوان یک گرایش اشاره کرده بود. او در این اطلاعیه نوشت: "اصولا مشاوره یک گرایش از روانشناسی نیست که قابل ادغام در آن باشد. مشاوره یک رشته تحصیلی است که در مقطع ارشد و دکتری به چند گرایش تبدیل می‌شود. استدلال این مطلب کاملا روشن است. درحال حاظر با تجمیع غیر‌منطقی صورت گرفته در واقع یک رشته حذف شده است نه ادغام. زیرا در دروس پایه ۲۴ واحد درسی و در دروس اختصاسی ۳۰ واحد درسی از رشته مشاوره حذف شده است که این کاملا غیر‌منطقی است."
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۸ اسفند ۹۵ اقدام به بازنگری و تصویب برنامه درسی دوره کارشناسی مشاوره در کمیسیون برنامهریزی آموزش عالی کرد. به دنبال این اقدام وزارت علوم، دکتر فتحی آشتیانی رئیس کارگروه روانشناسی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی که همواره موافق حذف رشته مشاوره بود از سمت خود استعفا داد.
او در نامه‌ای به رئیس شورای تحول، دلایل استعفای خود را "بی‌توجهی وزارت علوم به ابلاغ شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، طی نامه شماره ۱۱۷۱۹/۹۲/ش در ۷دی۱۳۹۲ درباره برنامه جدید دوره کارشناسی روانشناسی" اعلام کرد. او در ادامه نوشت: "براساس ابلاغ شورای عالی انقلاب فرهنگی، کارشناسی مشاوره در برنامه جدید کارشناسی روانشناسی ادغام شده است. این یعنی بعد از ابلاغ، برنامه‌ای تحت عنوان کارشناسی مشاوره وجود ندارد که بازنگری شود و اگر هم به عنوان یک رشته مستقل و جدید قرار باشد تعریف شود باید مسیر قانونی خود را از طریق شورای تحول طی کند".
حداد عادل در جلسه شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در اردیبهشت 96 درباره لزوم حل اختلافات موجود گفت: «بعد از تصویب برنامه درسی رشته روانشناسی توسط شورای تحول و حذف گرایش‌ها، این موضوع مورد اعتراض استادان گرایش مشاوره قرار گرفت و تا‌کنون نیز این موضوع و اعتراض ادامه دارد.» او با اشاره به اعمال نظر استادان مشاوره توسط معاون آموزشی وزیر علوم ادامه داد: «این راه‌حل موقت نیز نتوانست مشکل را حل کند و با توجه به ادامه اعتراض‌ها در جلسه امروز نسبت به این موضوع با حضور طرفین، تصمیم اتخاذ خواهد شد.»
همچنین سید حمید طالب‌زاده دبیر این شورا گفت: «بعد از بروز اختلاف میان اساتید روانشناسی و مشاوره در جلسه‌ای با استادان رشته مشاوره مقرر شد تا ضمن بررسی نحوه ارائه این دو رشته در دانشگاه‌های معتبر جهان، موضوع بررسی شود. مقرر شد تا کارگروه روانشناسی سهم بیشتری برای گرایش مشاوره در نظر بگیرد، اما این موضوع باز هم حل نشد. با تداوم اختلافات، مهر ۹۵ با تصمیم وزارت علوم گرایش‌های رشته روانشناسی معلق شد و در دی‌ماه سال گذشته برنامه درسی رشته مشاوره، توسط کمیته زیرمجموعه کمیسیون توسط وزارت علوم منتشر شد.»
تشکیل کارگروه مستقل رشته مشاوره و راهنمایی
اختلاف‌ها همچنان ادامه داشت تا در جلسه 140 شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی در 10 مهر 96 دکتر محمدرضا مخبر‌دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: «این شورا مدت‌هاست که نسبت به رفع اختلاف میان استادان رشته روانشناسی و مشاوره تلاش کرده است. این مشکل اگر حل نشود ممکن است حاشیه‌های متعددی پیدا کند. نباید بدنه کارشناسی کشور در دو رشته مهم و حساس بر اثر اصطکاکات دچار فرسایش شود.»
در ادامه جلسه با رأی مثبت اعضای شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی، تشکیل کارگروه مستقل "رشته مشاوره و راهنمایی" ذیل شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی تصویب و مقرر شد تا اعضای این کارگروه در جلسه آینده معرفی شوند.
در همین رابطه خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، گفت‌وگویی با دکتر کیومرث فرح‌بخش عضو هیات علمی و مدیر گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی و عضو کارگروه تخصصی مشاوره شورای تحول و ارتقای علوم انسانی انجام داده است.
فرح‌بخش درباره تصمیم ادغام رشته مشاوره گفت: «ادغامی وجود نداشت و عملا رشته مشاوره را حذف کرده بودند و دوباره به عنوان رشته برگردانده شده است. وزارت علوم تصمیم داشت رشته‌هایی که دارای چند گرایش در مقطع کارشناسی هستند را ادغام کند. اشتباه اینجا بود که وزارت علوم تصور می‌کرد، مشاوره هم گرایشی از روانشناسی است، در حالی که با توجه به مصوبه شورای عالی برنامهریزی درسی مشاوره رشته مستقل با دو گرایش (مشاوره و امور تربیتی) است.»
او افزود:«اگر قرار بر اجرای سیاست ادغام گرایش‌ها باشد، باید گرایش‌های مشاوره با یکدیگر و گرایش‌های روانشناسی نیز با هم ادغام شوند و ادغام دو رشته با یکدیگر هیچ معنایی ندارد.»
این استاد دانشگاه گفت: «با ادغام دو رشته وقتی درس‌های رشته مشاوره مشارکت داده نشده و کنار گذاشته می‌شوند، عملا به معنای حذف رشته مشاوره است. روانشناسی و مشاوره به عنوان دو رشته متفاوت هر دو مورد نیاز جامعه هستند و حذف یکی از این رشته‌ها در واقع محروم کردن مردم از خدمات یک رشته علمی است.»
منطقی نیست متخصصین یک رشته خواهان حذف رشته دیگری شوند. استادان مشاوره هم می‌توانند متقابلا این درخواست را داشته باشند که رشته روانشناسی منحل شود ولی این کار سودی ندارد. مشخص نیست وجود رشته مشاوره، چه آسیبی به تعدادی محدودی از روانشناسان که اصرار بر حذف مشاوره داشته و دارند، می‌زند؟ استدلال‌های این گروه قابل قبول نیست.
عضو کارگروه تخصصی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی درباره موضوع مورد اختلاف که حدادعادل در جلسه اخیر شورای تحول و ارتقای علوم انسانی مطرح کرد، گفت: «با تصمیمی که این شورا برای ایجاد کارگروه مستقل مشاوره و برگشت رشته مشاوره به دانشگاه‌ها گرفته است، عملا اختلافی باقی نخواهد ماند و مشکلات رفع می‌شود. شاید از طرف استادان روانشناسی همچنان تقاضا بر حذف رشته مشاوره از دانشگاه‌ها یا به قول خودشان ادغام این رشته باشد.»
تعداد محدودی روانشناس اصرار بر حذف مشاوره دارند
او ادامه داد: «این یک تقاضای صنفی است و منطقی نیست که متخصصان یک رشته خواهان حذف رشته دیگری شوند. استادان مشاوره هم می‌توانند متقابلا این درخواست را داشته باشند که رشته روانشناسی منحل شود ولی این کار سودی ندارد. مشخص نیست وجود رشته مشاوره، چه آسیبی به تعدادی محدودی از روانشناسان که اصرار بر حذف مشاوره داشته و دارند، می‌زند؟ استدلال‌های این گروه قابل قبول نیست.»
فرح‌بخش درباره اشتراک سر فصل‌های دو رشته که دکتر فتحی آشتیانی (رئیس سابق کارگروه روانشناسی شورای تحول) به عنوان استدلال برای حذف مشاوره مطرح کرده بود هم گفت: «سرفصل‌های قدیم در مقایسه با سرفصل‌های گذشته، و سرفصل‌های جدید در مقایسه با سر فصل‌های جدید با یکی از کارشناسان شورا مورد بررسی قرار گرفت. تقریبا درس‌ها به 3 دسته تقسیم می‌شد که کمتر از 20 درصد درس‌ها مطلقا مشترک بود، برخی درس‌ها هم بین روانشناسی، مشاوره و سایر رشته‌های دیگر مثل جامعه‌شناسی، علوم تربیتی و ... مشترک بود.»
تفاوت‌های اساسی روانشناسی و مشاوره
او افزود: «مشکل دکتر فتحی آشتیانی این بود که تشابه اسمی را با اشتراک درس یکی می‌گرفتند. به عنوان مثال درس‌های مشاوره خانواده، روانشناسی خانواده، حقوق خانواده، جامعه‌شناسی خانواده را نمی‌توان گفت چون کلمه خانواده در همه این‌ها که مشترک است، یکی هستند. متاسفانه اشتباه به این دلیل رخ داده که کسانی که این موضوع را مطرح می‌کنند آشنایی به رشته مشاوره ندارند.»
به گفته فرح‌بخش روانشناسی علم بنیادین و محض است، علم مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهن انسان است در حالی که مشاوره یک رشته کاربردی عام است، رویکرد سلامت محور دارد، مجموعه‌ای از فنون باورانه است.
مدیر گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی درباره اهمیت مقطع کارشناسی مشاوره نیز گفت: «بنیاد یک رشته در کارشناسی است نه در ارشد و دکتری. کسی که کارشناسی را نگذرانده در مقطع ارشد و دکتری پایه قوی ندارد. تقریبا 100 واحد دروس تخصصی در کارشناسی وجود دارد در حالی‌که در کارشناسی‌ارشد نهایتا 32 واحد درسی می‌گذرانند که تمام آنها هم تخصصی نیست و در دکتری هم مجموعه 18 واحد تخصصی و 18 واحد نیز پایان‌نامه است. پایه و بنیاد ذهنی و دیدگاه فرد در کارشناسی بنا می‌شود و حذف کارشناسی عملا به معنای تضعیف جدی رشته مشاوره در کشور است.»
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره نحوه ارائه این دو رشته در دانشگاه‌های معتبر جهان گفت: «در بسیاری از دانشگاه‌های پیشرفته رشته کارشناسی مشاوره وجود دارد و گزارشی هم در همین زمینه به شورای تحول ارائه شد. استدلال مخالفان این بود که مشاوره در دانشگاهی معتبر وجود ندارد، در حالی که چنین نیست و آمار آن را هم به شورا ارائه داده‌ایم.»
او افزود: «انجمن علمی مشاوره آمریکا با چندین شاخه، مستقل از انجمن روانشناسی است. این منطق و استدلالی که چون در کشورهای دیگر وجود ندارد در ایران هم نباشد، اشتباه است. ما قرار نیست در ایجاد رشته مقلد کشورهای دیگر باشیم و اگر این کار را بکنیم تکلیف بومی سازی چیست؟»
طبق اسناد قانونی مشاوره رشته مستقل است
فرح‌بخش با استناد به سندی که مشاوره به عنوان رشته مستقل تصویب شده است گفت: «طبق متن مصوبه شورای عالی برنامهریزی "در جلسه 123 در تاریخ 31 اردیبهشت 67 شورای عالی برنامهریزی درسی رشته مشاوره به عنوان رشته مستقل با دو گرایش تصویب شد." همچنین در بازنگری این شورا درباره رشته مشاوره در سال 77 آمده است "رای صادره جلسه 362 شورای عالی برنامهریزی مورخ 29 اردیبهشت 77 درخصوص برنامه آموزشی کارشناسی راهنمایی و مشاوره با دو گرایش مشاوره، فعالیت‌های پرورشی تصویب شده است." پس طبق قانون این رشته مستقل است و به عنوان گرایش روانشناسی نیست.»
او افزود: «همه استادان مشاوره منتظر هستند کارگروهی که شورای تحول و ارتقای علوم انسانی گفته است، ایجاد شود و فعالیت خود را برای بازنگری دروس دوره‌های مختلف مشاوره آغاز کند تا تحول خوبی در این رشته ایجاد شود.»
فرح‌بخش در پایان گفت: «مبنای مشاوره بومی‌تر از روانشناسی است. حضرت علی (ع) می‌فرماید: "هر کس خود را از مشاوره بی‌نیاز بداند هلاک می‌شود." روانشناسی رشته‌ای است که تازه به‌وجود آمده در حالی که مشاوره علمی است که از قدیم وجود داشته است و بیش از 300 حدیث درباره اهمیت و ضرورت مشاوره و کاربرد آن در زندگی وجود دارد.»
انتهای پیام/
