موشکافی یک ادعای جنجالی: ایجاد 200 هزار شغل با یک میلیون تن محصول پتروشیمی واقعیت دارد؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی آنا، رضا محتشمی پور، رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی درباره امکان ایجاد اشتغال 200 هزار نفر به ازای تولید یک میلیون تن محصولات پلیمری توضیحات دقیقی ارائه کرد. یکی از تاکیدات او، تفاوت ایجاد اشتغال تولید پتروشیمی با مصرف پتروشیمی است که اولی اشتغال بسیار کمی تولید می‌کند و دومی (یعنی تولید محصولات از مواد پتروشیمی) به دلیل درگیر کردن افراد زیاد، اشتغالزایی بسیار بالاتری دارد.

وی گفت: اساسا در صنعت پتروشیمی 8 تا 11 صنعت مختلف وجود دارد و ضریب اشتغال در این زمینه بسیار متفاوت است.

محتشمی‌پور ادامه داد: در یک سمت این بازه صنایع تزریقی پلاستیک قرار دارد که به ازای هر یک تُن تولید و مصرف یک شغل ایجاد می‌شود؛ اما در بخش‌های دیگر وضعیت این‌گونه نیست.

وی با اشاره به صحبت یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری درخصوص ایجاد 200 هزار شغل به ازای تولید یک‌میلیون تن محصول پتروشیمی ادامه داد: آن اعداد در بخش پلمیری قابل قبول است که شامل پلی‌کربنات‌ها، پلی‌استایرن، پلی‌اتیلن، پلاستیک مصنوعی و غیره می‌شود و باید تاکید کرد که این عدد تنها مربوط به بخش پلیمری است.

وی ادامه داد: البته این اعداد با بازنگری‌های صورت گرفته کاهش پیدا کرد و برآورد 200 هزار شغل مربوط به سال 87 است.

محتشمی‌پور افزود: با کمک کارشناسان مرکز پژوهش‌ها ارقام را به روز کردیم و در کل صنعت نمی‌توانیم بگوییم به ازای هریک میلیون تن مصرف محصولات پتروشیمی این میزان اشتغال ایجاد شود.

به گفته رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی، با برآوردی که در سال 93 صورت گرفت، این عدد به 125 هزار نفر اشتغال به ازای مصرف یک‌میلیون تن محصول پلیمری کاهش پیدا کرده است.

وی سند این حرف را گزارش شماره 1366 مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان کرد.

محتشمی‌پور با بیان اینکه شکل صنعت پتروشیمی در جهان به سرعت در حال تغییر است، افزود: با ورود تکنولوژی‌های جدید، اشتغالزایی در این صنعت کاهش پیدا می‌کند و به همین دلیل عدد اشتغالزایی برای صنعت پلیمری امسال زیر 100هزار نفر خواهد بود.

وی به تولید 51 میلیون تن محصول پتروشیمی در سال 95 اشاره کرد و افزود: نیمی از این تولیدات در داخل صنعت پتروشیمی به عنوان خوراک‌های درون‌مجتمعی و بین‌مجتمعی مصرف شده است. به طور مثال پتروشیمی مارون حدود 1.3 میلیون تن اتیلن تولید کرده که آن را در اختیار سایر بخش‌ها قرار داده و محصول نهایی نبوده است.

رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی ادامه داد: با این حال می‌توان گفت در صنعت پتروشیمی و در واحدهای بالادستی این صنعت، عدد اشتغال با توجه به تکنولوژی‌های قدیم حدود 500 نفر به ازای یک میلیون تن محصول بوده و با تکنولوژی‌های جدید این میزان به 300 تا 350 نفر رسیده است.

به گفته وی، در مجموع ایجاد اشتغال در واحدهای مادر کمتر از 500 نفر است و با نزدیک شدن به واحدهای نهایی این رقم به 2000 تا 2200 نفر رسید.

محتشمی‌پور افزود: به طور مثال در واحد اوره و آمونیاک عدد ایجاد اشتغال پایین است، اما در صنایعی مانند تولید پلاستیک مصنوعی به ازای تولید 40هزار تن محصول 250 هزار نفر اشتغال ایجاد می‌شود. اما در مواردی مانند تولید کود هیچ‌ اشتغالی به ازای مصرف وجود ندارد و در بخش شیمیایی نیز این درصد به شدت پایین است.

وی تاکید کرد: اگر فرض کنیم که به ازای یک میلیون ظرفیت جدید در صنعت پتروشیمی، میانگین وزنی محصولات را لحاظ کنیم، عدد به دست آمده در زمینه اشتغالزایی حدود 16هزار نفر است.

به گفته محتشمی‌پور با توجه به اینکه پلیمر بیشترین نقش را در اشتغالزایی در بین محصولات پتروشیمی دارد، میزان مصرف این محصول در سال 95 در داخل کشور حدود 3 میلیون تن بوده است و همین میزان نیز صادرات محصولات پلیمری در کشور صورت گرفته است.

وی ادامه داد: براساس آمار وزارت صنایع، ظرفیت پروانه‌های بهره‌وری در صنایع پلیمری حدود 17 میلیون تن بوده، در صورتی‌که کل فروش پلیمر کشور از محصولات داخلی 3 میلیون تن و پلیمرهای وارداتی نیز 400 هزار تن است که به معنای اختلاف بین مصرف واقعی و ظرفیت بهره‌برداری در کشور است.

رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی گفت: بین رقم 17میلیون تن تا 3.4 میلیون تن ظرفیت غیرواقعی است و در واقع اینها مجوزهایی است که صادر شده تا بتوان خرید مواد پتروشیمی داشت. براساس برآوردهای ما، عدد واقعی ظرفیت کارخانه‌های پلیمری کشور زیر 10 میلیون تن است و اگر ظریف بهره‌برداری را حدود 30 درصد در نظر بگیریم این حرف اثبات می‌شود.

وی افزود: این ارقام نشان می‌دهد که در این صنعت حدود 6.5 میلیون تن ظرفیت نصب شده بلااستفاده قرار دارد که بخشی از این ظرفیت خالی به دلیل کشش بازار است و بخشی نیز به تکنولوژی‌های مورداستفاده بازمی‌گردد.

به گفته رئیس دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی، میزان مصرف گاز در صنایع پتروشیمی کشور حدود 9‌درصد گاز تولیدی است و با فرض اینکه در تولید گاز هیچ تغییری ایجاد نشود، با افزایش ظرفیت‌ پتروشیمی به 120میلیون تن در سال، مصرف گاز حدود 18درصد خواهد بود.

محتشمی‌پور با اشاره به اینکه در سال گذشته در برخی واحدها توقف تولید را شاهد بودیم، افزود: در یک سال گذشته فروش افزایش پیدا کرده که به معنای آن است که واحدهای کوچک متوقف شده و واحدهای بزرگ ظرفیت را پر کرده‌اند. محتشمی‌پور به بازار عراق به عنوان بازاری رو به رشد اشاره کرد و ادامه داد: رقیب ما در این بازار فروشی 2 برابر ایران دارد. بنابراین هرچقدر که ما بتوانیم سهم خود را از بازار افزایش دهیم، صادرات افزایش پیدا کرده و ظرفیت تولید نیز بالا خواهد رفت، اما اگر در این زمینه غفلت صورت گیرد، میزان تولید محصول و صادرات افت پیدا می‌کند.

وی یکی از عوامل از دست دادن بخشی از بازار عراق را دادن کریدور صادراتی به ترکیه عنوان کرد.

به گفته محتشمی‌پور، صنعت پتروشیمی حوزه مناسبی برای اشتغالزایی است، اما در این زمینه باید از اغراق پرهیز کرد.

وی عددهای اعلام شده را عدد مربوط به مصرف محصولات دانست و افزود: با افزایش تولید پتانسیل تامین نیاز بالا می‌رود.

محتشمی‌پور ادامه داد: براساس آمارهای سال 87 به ازای تولید یک‌میلیون تن در صنعت پلاستیک، سرمایه‌گذاری 4 میلیارد دلاری نیاز بود که این عدد اکنون بیشتر شده است.

وی اشتغالزایی در صنایع پتروشیمی را در دو بخش عنوان کرد و افزود: در زمان احداث طرح یک اشتغال موقت ایجاد می‌شود، اما آمارهای اعلام شده برای اشتغالزایی در واقع زمان بهره‌برداری پروژه است.

وی وجود هیدروکربور در یک کشور را شرط تامه ظرفیت‌سازی برای پتروشیمی ندانست و گفت: توجه به بازار اهمیت بیشتری دارد و مقایسه ایران با آلمان به عنوان دو کشور در زمینه تولید محصولات پتروشیمی درست نیست، زیرا آلمان هیچ منبع هیدروکربنی ندارد و تمام خوراک خود را وارد می‌کند.

محتشمی‌پور راه‌حل افزایش اشتغالزایی در تولید محصولات پتروشیمی را تکمیل کردن زنجیره ارزش و چند مرحله کردن فراورش محصولات پتروشیمی دانست و افزود: به طور مثال در چرخه تولید اتان تا پی‌وی‌سی 5 بار ظرفیت یک‌میلیون تنی تکرار می‌شود که می‌تواند برای ایجاد اشتغال موثر باشد.