سعدی و هوگو در تهران همنشین شدند
اولین روز از همایش «سعدی و ویکتور هوگو» در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزارشد؛ سخنرانان این رویداد بر ویژگی‌های مشترک دو بزرگ ادبیات فارسی و فرانسه و تاثیری که بر اجتماع خودشان گذاشتند، اشاره کردند.
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر از ایسنا، این همایش دوروزه در آستانه اول اردیبهشت‌ماه، یادروز سعدی و به همت مرکز فرهنگی شهر کتاب، مرکز سعدی‌شناسی، رایزن فرهنگی ایران در فرانسه و مرکز مطالعات هوگو برگزار می‌شود.
«گلستان»؛ کتاب درسی بی‌رقیب
در این همایش غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گفت: از سال ۶۵۵ که «گلستان» تالیف شده، کتاب درسی زبان‌آموزی و فارسی‌آموزی در سراسر قلمرو فارسی‌زبانان بوده و به اندازه‌ای در جای خودش خوش نشسته که بی‌رقیب و بی‌بدیل بوده است؛ «گلستان» از مکتب‌خانه‌های ایران تا شبه قاره هند، آسیای میانه، آسیای صغیر و شمال آفریقا، کتاب درسی بوده است.
او افزود: «گلستان» از زمان تدوینش باقی کتاب‌های ادبی درسی را کنار زد و آن‌ها را منسوخ کرد. این کتاب حتی توانست جا را برای رقیبی چون «کلیله و دمنه» تنگ کند.
حداد عادل ادامه داد: در همه این دوره‌ها، سنت گلستان‌خوانی منسوخ نشد، گرچه ضعیف شده است.
کسی که «گلستان» نخوانده، مثل کودکی است که شیر مادر نخورده است
او تاکید کرد: همه بزرگان فرهنگ ما، نویسندگان و ادیبان ما، سر سفره سعدی نشسته و از «گلستان» بهره گرفته‌اند. نقش «گلستان» در قوت بخشیدن به زبان و ادب فارسی در ذهن و روح فارسی‌زبانان و ایرانیان شبیه نقش شیر مادر در استحکام بخشیدن به استخوان های بدن است یعنی کسی که در ادبیات فارسی، «گلستان» نخوانده باشد مانند کودکی است که شیر مادر نخورده باشد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: متاسفانه امروز «گلستان» نقش محوری خود را در زبان و ادب فارسی از دست داده است.
حداد عادل در ادامه به ذکر خاطره‌ای از دوران تحصیل خود پرداخت و گفت: ۶۰ سال پیش که من در مدرسه ابتدایی در جنوب شهر تحصیل می‌کردم به عنوان تکلیف تعطیلات نوروز به ما گفتند باید یک نسخه از «گلستان» سعدی با تصحیح محمدعلی فروغی را بخرید و یک بار از ابتدا تا انتها آن را بنویسید. این تکلیف توسط یک مدرسه معمولی دولتی به ما محول شد و به یاد دارم که کل تعطیلات مشغول رونویسی از «گلستان» بودم.
خصوصیات «گلستان» به عنوان یک کتاب درسی
او با اشاره به خصوصیات ویژه «گلستان» و اهمیت آن به عنوان یک کتاب درسی، این خصوصیات را در دو دسته صوری و محتوایی تقسیم‌بندی کرد.
حداد عادل توضیح داد: در ویژگی‌های صوری می توان به فصاحت سخن و از سوی دیگر داستانی بودن کتاب اشاره کرد. حکایت‌های کوتاه نشان می‌دهد مهندسی و طراحی پشت این کتاب است و شاهد داستان‌هایی غیرتکراری و بدیع هستیم.
تنوع از دیگر ویژگی‌های صوری «گلستان» به اعتقاد حداد عادل است که در تقسیم کتاب به باب‌های مختلف همه حکمت‌های عملی هم دربرگرفته شده است.
آمیختگی به شعر، آمیختگی به طنز و زبان عفیف از نکات دیگری بود که رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی درباره خصوصیات صوری «گلستان» به عنوان کتاب درسی به آن‌ها اشاره کرد.
او نگاه واقع‌بینانه و واقع‌گرایی را از ویژگی های محتوایی گلستان خواند و افزود: در بیان «گلستان» توسل به سحر و جادو جایی ندارد.
حداد عادل ادامه داد: سعدی در «گلستان» به اختلافات مذهبی ورود نمی‌کند و این از دیگر ویژگی‌های محتوایی «گلستان» است.
او افزود: سعدی خوانندگان «گلستان» را تربیت کرده و ما همچنان بر سر سفره سعدی نشسته‌ایم.
وی به تاثیر سعدی بر حافظ هم تاکید کرد و گفت: اگر سعدی نبود، حافظ درخشندگی پیدا نمی کرد. می‌گویند اگر همه متون کهن و منابع ادبیات فارسی نابود شود و فقط اشعار حافظ و سعدی باقی بماند می‌توان با کتاب‌های این دو زبان فارسی را دوباره بازسازی کرد.
رئیس بنیاد سعدی توضیح داد: زبان امروز ما زبان سعدی و در واقع تلفیق سعدی از فارسی و عربی است چون سعدی به میزان استفاده از لغات عربی در زبان فارسی اعتدال برقرار کرد. همچنین هیچ‌کس به اندازه او در گسترش زبان فارسی در جهان نقش نداشته و این‌چنین بود که ما وقتی می‌خواستیم بنیادی برای آموزش زبان فارسی تاسیس کنیم دیدیم نام سعدی برازنده آن است.
سعدی؛ سخنگوی مردم
کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی‌شناسی، هم در این مراسم گفت: گستردگی و تنوع آثار سعدی او را به سخنوری توانا و اندیشه‌ورزی نامی تبدیل کرده و سلیقه‌های مختلف را به سوی خود جلب کرده است. حضور همیشگی سعدی در میان مردم و آمیزش او با گروه‌های مختلف اجتماع، کلام او را مورد اقبال همگان قرار داده، چنانکه او را سخنگوی مردم می‌دانند. این حضور پیوسته تنها در محدوده جغرافیایی زبان پارسی نمانده و مرزهای بسیاری را درنوردیده است. چنانکه بیرون از مرزهای زبان فارسی و در آن سوی فرهنگ ایرانی نیز، بسیاری از اندیشمندان و سخن‌سرایان دنیا را به شگفتی و ستایش برانگیخته است. فطرت مداراپسند، فکر مثبت، طبیعت آرام، طبع معتدل و سازشگر ، خوی نرم و صلح‌جو، اندیشه مسالمت‌جو و خیراندیش و روح منصف سعدی، حکمت معتدلی را پی ریخت که در شرق و غرب ستایشگر و دوستدار یافت. در واقع، آن‌چه بیش از همه غربیان را مجذوب سعدی ساخته، تعالیم اخلاقی اوست که انگیزه‌ای جز بشردوستی ندارد.
او تاکید کرد: سعدی شاعری جهانی است و جهان شاعر نیز در آثارش اقصای عالم را در برمی‌گیرد و به شهرها و کشورها و قبیله‌ها و اندیشه‌ها و دین‌های مختلف می‌پردازد.
کمالی سروستانی توضیح داد: فرانسویان از سال ۱۶۳۴ با سخنان دلنشین سعدی به یمن ترجمه «گلستان»، آشنا شدند و به روایت زنده‌یاد جواد حدیدی در کتاب ارزشمند «از سعدی تا آراگون» مورد توجه و اقبال شاعران و نویسندگان و روشنفکران فرانسه قرار گرفت و به پیروی از او داستان‌ها پرداختند، به گونه‌ای که بسیاری از روشنفکران تجددطلب فرانسه او را هم‌کیش و هم‌مسلک خود می‌پنداشتند و از هوگو گرفته تا دیدرو، نه تنها از او متاثر شدند که هر کدام در ستایشش مقاله‌ای نگاشتند. برخلاف نسل اول تجددخواهان ایرانی که مقهور لعاب غربی تجدد بودند و گاه بر سعدی می‌تاختند.
او ادامه داد: به عنوان نمونه احمد کسروی که در اندیشه‌های نابخردانه‌اش شکی نمانده است، در مقایسه سعدی و ویکتور هوگو می‌نویسد: "سعدی اندیشه‌های پست و بی‌خردانه زمان خود را به رویه پند یا حکمت انداخته و به قالب‌های سخن ریخته است" و در مقابل در ستایش هوگو می‌نویسد: "هوس سخن‌بازی گریبانگیر او نبوده که بنشیند و شعر بگوید تنها برای این‌که می‌خواهد شعر بگوید.... و یاوه‌گو نبوده است.... در حالی‌که همه شاعران ایران بافنده و یاوه‌سرا بوده‌اند و اضافه می‌کند: اگر مردم فرانسه به هوگو ارج می‌گذارند، بجاست، ولی او کجا و سعدی و حافظ کجا؟!" طرفه آن‌که کسروی جزم‌اندیش و سطحی‌نگر، هیچ‌گاه از نظر شاعران و روشنفکران فرانسوی از جمله ویکتور هوگو در مورد سعدی و شاعران ایرانی خبر نداشته است.
این سعدی‌پژوه افزود: ویکتور هوگو شاعر و نویسنده رمانتیک فرانسوی، فارسی نمی‌دانست، اما به کمک ژول مول و ارنست فوِئینه ایرانشناسان برجسته فرانسه در ۲۵ سالگی با شاعران مشرق‌زمین و ایران آشنا و دلباخته اندیشه و نگاه سعدی می‌شود. هوگو ۲۷ ساله است که دین خود را به عشق خود به ادبیات ایران و مشرق‌زمین با انتشار «شرقیات» خود ادا می‌کند و با بهره‌گیری از مضامین سعدی در «گلستان» می‌نویسد: " همه چیز گذران است، شرق عظمت خود را از دست داده است. غرب نیز به زودی از دست خواهد داد. پس چه باید کرد؟ همان کاری که سعدی شیراز کرده است: باید گلستانی ساخت که " باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد و گردش زمان، عیش ربیعش را به طیش خریف مبدل نکند".
کمالی سروستانی ادامه داد: آن‌چه در این میان می‌توان به عنوان نمودهای مشترک اندیشگانی سعدی و هوگو برشمرد، انسان و همه آمال و آرزوها و مطلوب‌هایش است؛ این دو چونان حکیمانی خردورز و دردآشنا، در آثارشان به بیان آسیب‌های جوامع انسانی و راهکارهای آن می‌پردازند و برآنند تا به قدر همت خویش در این عرصه دستاوردهای نوینی را به جامعه بشری ارائه کنند. از این‌رو شناخت آن‌ها و آثارشان و کشف نقاط مشترک اندیشگانی و ادبی آن‌ها راهی است به سوی نزدیک شدن فرهنگ‌ها، چرا که اصولا ادبیات به مثابه عامل پیونددهنده ملت‌ها عمل می‌کند و عامل اصلی ارتباط و جریان سیّال فرهنگی است، حفظ آن و پرداختن به آن ضرورتی انکارناپذیر است؛ چرا که بی‌شک ادبیات هر سرزمین در راستای پیوند و تفاهم فرهنگ‌ها، بزرگترین سرمایه فرهنگی و مهم‌ترین عامل حفظ، استمرار و استقلال آن است. امروزه نیز نقش و جایگاه ادبیات در روابط فرهنگی و جهانی اهمیت فزاینده‌ای یافته است؛ چرا که در برهوت بحران‌های موجود در جهان کنونی ادبیات و گفتمان ادبی می‌تواند پلی باشد برای برقراری روابط نیک انسانی میان ملل مختلف.
او تصریح کرد: از این‌رو بر ما وارثان این گنجینه‌های سترگ است که در راستای معرفی و شناخت آن به یکدیگر با قدم شوق بکوشیم؛ چرا که اینک زمان آن فرارسیده که واقع‌بینانه‌تر و دقیق‌تر و مطمئن‌تر از گذشته با سنت‌ها و ارزش‌ها و آثار ادبی و هنری خود روبه‌رو شویم. با شناخت اندیشه‌های اصیل تحولات اجتماعی در غرب و جهان و نیز تئوری‌های نوین نقد ادبی و جامعه‌شناسی به سعدی و دیگر مفاخر ادبی و هنری در جهان همچون ویکتور هوگو بپردازیم؛ دغدغه‌ها، آمال و آرزوهای مشترک‌مان را بشناسیم تا بدین وسیله بتوانیم میان مردمان جهان، زبان همدلی و همداستانی را تعریف کنیم و در مسیر درست نوع‌دوستی گام زنیم. برگزاری همایش سعدی و ویکتور هوگو کوششی در راستای دستیافت به این اهداف است.
کارنامه سعدی‌پژوهی در سال ۱۳۹۵
مدیرمرکز سعدی‌شناسی در ادامه گزارشی کوتاه از کارنامه سعدی‌پژوهی در سال ۱۳۹۵ ارائه داد.
او توضیح داد: کارنامه سعدی‌پژوهی در هر سال بخشی از مجموعه سعدی‌شناسی را به خود اختصاص می‌دهد و علاوه بر معرفی کتاب‌های منتشرشده درباره سعدی در هر سال، تعداد و شمارگان آن‌ها را نیز ارائه می‌کند. این کارنامه فهرست کتاب‌های منتشرشده با موضوع سعدی در بخش‌های کلیات، گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید و کتاب‌های درباره سعدی را معرفی کرده و در هر بخش دفعات چاپ را با ذکر شمارگان بر اساس فهرست موجود در خانه کتاب ارائه می‌کند. جدول مربوط به آمارهای ارائه‌شده از کتاب‌های منتشرشده نیز تعریف و تدوین شده است.
کمالی گفت: بر اساس آمار ارائه‌شده در سال ۱۳۹۵، جمعاً ۱۲۶ عنوان کتاب در شمارگان ۱۶۱هزار و ۲۵۰ نسخه در رابطه با سعدی منتشر شده است. کل کتاب‌های چاپ اول ۶۴ عنوان در شمارگان ۸۱هزار و ۹۰۰ است که از این تعداد ۸ عنوان در شمارگان ۷۵۰۰ کلیات سعدی، ۱۶ عنوان در شمارگان ۲۱هزار و ۴۰۰ گلستان، ۶ عنوان در شمارگان ۷۵۰۰ بوستان، ۸ عنوان در شمارگان ۱۰هزار و ۸۰۰ غزلیات و ۲۶ عنوان در شمارگان ۳۴هزار و ۷۰۰ درباره سعدی است.
او افزود: کتاب‌های چاپ مجدد نیز ۶۲ عنوان در شمارگان ۷۹هزار و ۳۵۰ است که از این تعداد ۹ عنوان در شمارگان ۹۶۰۰ کلیات سعدی، ۱۸ عنوان در شمارگان ۱۹هزار و ۵۰ گلستان، ۱۰ عنوان در شمارگان ۱۰هزار و ۵۰۰ بوستان، ۳ عنوان در شمارگان ۳۰۰۰ غزلیات و ۲۲ عنوان در شمارگان ۳۷هزار و ۲۰۰ درباره سعدی است.
چرا سعدی و ویکتور هوگو؟
همچنین علی‌اصغر محمدخانی،معاون فرهنگی شهر کتاب در این همایش گفت: شهر کتاب از سال ۱۳۹۱ با همکاری مرکز سعدی‌شناسی برنامه مشترکی را برای بزرگداشت سعدی و یکی از شاعران یا نویسندگان بزرگ جهان برگزار کرده است. پیش از این همایش‌های سعدی و پوشکین، سعدی و یونس امره، سعدی و سروانتس، سعدی و متنبی، سعدی و کنفوسیوس در روز بزرگداشت سعدی برگزار شد و امسال همایش سعدی و ویکتور هوگو در تهران و سپس در پاریس برگزار می‌شود.
او با طرح این پرسش که "چرا سعدی و ویکتور هوگو؟" به ویژگی‌های مشترک هر دو پرداخت و گفت: سعدی و هوگو مصلح اجتماعی هستند و از سوی دیگر در زبان تحول ایجاد کرده‌اند. هم هوگو و هم سعدی در زبان فرانسه و فارسی به فصاحت شناخته شده‌اند و در شعر غنایی هم شاهکارهایی آفریده‌اند. هر دو در شهر ادب و هنر زندگی کرده‌اند؛ شیراز و پاریس.
معاون فرهنگی شهر کتاب تاکید کرد: مردم‌گرایی سعدی و ویکتور هوگو خیلی قابل توجه است.
او در ادامه به ارائه آماری از ترجمه آثار ویکتور هوگو به فارسی پرداخت.
ویکتور هوگو؛ سعدی فرانسه
میرجلال الدین کزازی سخنران دیگر این نشست بود که با موضوع «دو بزرگمرد مردم‌دوست» سخنرانی کرد.
این نویسنده برجسته‌ترین و بنیادی‌ترین رشته پیوند در سعدی و هوگو را نگاهی خواند که آنان به انسان دارند و گفت: در همه سروده‌ها و نوشته‌های سعدی و هوگو همواره با چهره انسان روبه‌رو هستیم. شما در سروده‌ها و نوشته‌های اندرزین سعدی همواره می‌بینید که به انسان می‌اندیشد؛ گر به بخش‌های هشت‌گانه گلستان یا ده‌گانه بوستان نگاهی بیافکنید و نام آن‌ها را بخوانید نمود آشکار و چشم‌گیر مردم‌دوستی را خواهید دید.
او افزود: ویژگی دیگر هر دو زیباپرستی و هنرمندی است. آثار سعدی از درون ساده و بی‌پیرایه‌اند. نگاه هوگو هم، هنر به پاس هنر و هنر به پاس انسانیت است.
کزازی به تمایز چهره‌های داستانی سعدی از هوگو پرداخت و گفت: چهره‌های سعدی از فرهنگ و تاریخ ایران می‌آیند اما چهره‌های هوگو در فرهنگ این کشور چنین نمودی ندارند.
او هوگو را سعدی فرانسه خواند و افزود: نثر هوگو به سعدی می‌ماند اما ساده‌تر و روشن‌تر از نثر سعدی برای خواننده فرانسوی.
سخنران بعدی این مراسم طهمورث ساجدی، با موضوع «ویکتور هوگو در عصر رنسانس شرقی و ادبیات فارسی» به ایراد سخن پرداخت.
فریدون مجلسی سخنران دیگر این رویداد بود که درباره «بازتاب‌های فتوگرافیک سیاسی و اجتماعی سعدی و ویکتور هوگو از جامعه و دوران خودشان» سخن گفت.
دومین روز از همایش سعدی و ویکتور هوگو امروز از ساعت ۱۶ در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار می‌شود.
انتهای پیام/
با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
