«رهسپار» به سوی شهری بدون تک سرنشین؛ دانشجویان دانشگاه آزاد نخستین گام را برمی‌دارند

نسترن صائبی، گروه علم و فناوری آنا- در خارج از ایران راهکاری با عنوان «Ridesharing» یا «Carpooling» مطرح شده است که در ایران آن را «هم‌پیمایی» یا «به اشتراک‌گذاری خودرو» معنی کرده‌اند. هم‌پیمایی به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن مالکان خودرو، صندلی‌های خالی خودروی خود را با مسافران هم‌مسیر خود به اشتراک می‌گذارند تا از حجم ترافیک، آلودگی هوا و هزینه‌ها بکاهند. این فرآیند، یک عمل اجتماعی محسوب می‌شود و افرادی که اقدام به استفاده از سامانه‌های هم‌پیمایی می‌کنند بیش از آنکه هدف مالی‌ای را دنبال کنند به دنبال کاهش ترافیک و آلودگی هوا هستند.

یک استارتاپ ایرانی در این زمینه دست به ابتکار جالبی زده است و پلات‌فرمی را ارائه کرده است که با آن، هم تک‌سرنشینان دیگر تنها تردد نمی‌کنند و باری در کاهش این ترافیک سنگین را به دوش می‌کشند و هم مسافران با هزینه‌ کمتری خود را به مقصد می‌رسانند. این استارتاپ «رهسپار» نام دارد و به همت هفت نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد واحد قزوین که اعضای تیم MRL (رباتیک دانشگاه قزوین) هستند، تاسیس شده است. این گروه در لیگ ربات‌های انسان‌نمای NAO پنج سال پیش هم‌تیمی بودند و همین امر، پیش‌درآمدی برای ایجاد یک کسب‌وکار شد.

محمدرضا قازلی، یکی از اعضای تیم، مدیرعامل شرکت رهسپار است. او که ساکن کرج بود و دانشجوی غیربومی به حساب می‌آمد، از همان روزها درگیر این مساله می‌شود که چرا در حالی‌که او هر روز از کرج تا قزوین را به سختی طی می‌کند، بسیاری از هم‌دانشگاهی‌هایش با خودروهای خالی به دانشگاه می‌آیند؟ او حتی سال 89 که هنوز بازار تلفن هوشمند و اپلیکیشن‌های آن داغ نبود، یک سایت برای اجرایی کردن ایده هم‌پیمایی راه‌اندازی کرد اما چون هنوز دانشجو بود و درگیر تحصیل، نیمه‌کاره رها شد تا اینکه سال 93 برای یک مسابقه به آلمان اعزام و در آنجا با این سیستم بیشتر آشنا می‌شود و این بار تصمیم راسخ‌تری برای عملی کردن این ایده می‌گیرد. او پس از بازگشت از سفر، همراه دوستانش که سال‌هاست کنار هم کار می‌کنند، برای اجرایی کردن ایده، دست به کار می‌شود.

ایده‌های اولیه و دستاوردها

قازلی در مورد ایده‌های اولیه این کار می‌‌گوید:‌ «بحران انرژی در جنگ جهانی دوم با کمبود سوخت شروع شد. بنابراین دولت‌ها مردم را تشویق می‌کردند که سفر مشترک داشته باشند و تک‌سرنشین سفر نکنند. حتی پوستری در آن زمان طراحی کرده بودند که در آن، تک‌سرنشینی را داخل خودرو نشان می‌داد که کنارش هیتلر نشسته بود. پیام این پوستر این بود که کسی که تنها در خودرواش تردد می‌کند، انگار با هیتلر سفر می‌کند. از همان زمان بود که این ایده استارت خورد. مردم تراکت می‌زدند که من قصد رفتن به فلان جا را دارم و مثلا چهار صندلی خالی دارم. چه مسافری وجود داشت چه نداشت، این فرد به سفر می‌رفت، اما صرف با این بود که هم‌مسیرانی هم داشته باشد».

از سوی دیگر، در معاهده UNFCCC «چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم» پاریس، بر اساس گازهای گلخانه‌ای که هر کشور تولید می‌کند، هزینه‌ای برایش تعیین می‌شود. ایران نیز جزو کشورهایی است که تولید گازهای گلخانه‌ای بسیاری دارد و باید این هزینه پرداخت کند. اما با راهکارهای عملی همانند رهسپار می‌توان از خروج ارز از کشور حتی برای بنزین جلوگیری کرد.

قازلی می‌گوید: «روزانه 200 هزار تردد خودرو بین آزادراه تهران کرج داریم که 64 درصد آنها تک‌سرنشین هستند. یعنی تعداد آنها 120 هزار خودروست. ما به این فکر کردیم که می‌توانیم از این ظرفیت استفاده کنیم و با این کار، هم هزینه‌ سوخت راننده تامین می‌شود و هم مسافران با هزینه کمتری سفر شهری خود را انجام می‌دهند».

مدیرعامل رهسپار، دستاوردهای این اپلیکیشن را کاهش آلودگی هوا، کاهش ترافیک، کاهش خودروهای تک سرنشین، کاهش فضاهای پارکینگ و برطرف کردن مشکل پارکینگ و بهره‌وری اجتماعی برشمرد.

چگونه هم‌سفر شویم و چقدر کرایه دهیم؟

در سامانه رهسپار، افرادی که با یکدیگر هم‌مسیر هستند و مبدا و مقصد مشترکی دارند از طریق این نرم‌افزار به همدیگر معرفی می‌شوند و می‌توانند با هم سفر کنند. قازلی می‌گوید:‌ «اگر راننده‌ای ظرفیت خالی در خودروی خود داشته باشد آن را به اشتراک می‌گذارد و دیگر مسافرانی که با او هم‌مقصد باشند، می‌توانند آن صندلی خالی را رزرو کنند».

در این سیستم رانندگان برای مسیری که مشخص می‌کنند مبلغ ناچیزی دریافت می‌کنند که به ‌صورت متوسط 50 تا 70 درصد کمتر از کرایه تاکسی‌های خطی است. به همین دلیل این طرح هم برای مسافر توجیه اقتصادی دارد و هم راننده می‌تواند بخشی از هزینه‌های جاری خودروی خود مثل هزینه سوخت و استهلاک را تا حدودی تامین کند. از همه مهم‌تر اینکه از تعداد خودروهای تک‌سرنشین کم و به کاهش آلودگی هوا و ترافیک نیز کمک می‌شود.

استفاده از نرم‌افزار کاملا رایگان است و مسافران و رانندگان براى استفاده از نرم‌افزار رهسپار هزینه‌اى پرداخت نمی‌کنند و مسافران کرایه‌اى که رانندگان تعیین کرده‌اند را به آنها پرداخت می‌کنند. با این حال، فرمول خاصی برای محاسبه کرایه مسافران در رهسپار وجود دارد که بر اساس مسافت، سرعت متوسط، شیب جاده و ترافیک، دامنه قیمت مشخص می‌شود. در کل، این مبالغ 70 درصد کمتر از کرایه تاکسی‌های خطی است و به قول قازلی، با دخل و خرج دانشجویان بیشتر می‌خواند.

او می‌گوید: «این پلات‌فرم اکنون برای دانشجویان دانشگاه آزاد در دسترس است اما در آینده‌ای نزدیک کارمندان و پرسنل سازمان‌های دولتی و خصوصی و مردم عادی نیز می‌توانند از آن استفاده کنند».

تفاوت با اسنپ و تپ‌سی

قازلی در مورد تفاوت رهسپار با اسنپ و تپ‌سی می‌گوید: «کلا مکانیسم این اپلیکیشن‌ها با رهسپار متفاوت است. تپ‌سی و اسنپ در واقع آژانس اینترنتی هستند و در آنها تا حدودی مساله تک‌سرنشینی وجود دارد اما در رهسپار مساله اصلی این است که از تک‌سرنشینی جلوگیری شود، رانندگان تنها سفر نکنند و صندلی‌های خالی خود را با هم‌مسیران خود به اشتراک بگذارند».

همچنین هزینه مسافران در رهسپار خیلی ارزان‌تر از تپ‌سی و اسنپ تمام می‌شود. مثلا مسیر ونک تا نمایشگاه بین‌المللی (حدود 3 کیلومتر) در این دو اپلیکیشن حدود 7500 تومان می‌شود اما در رهسپار، مسیر از تهران‌پارس تا دانشگاه قزوین حدود 7000 تومان می‌شود.

دانشگاه آزاد اولین سازمان رهسپاری شد

به گفته قازلی، اکنون پلات‌فرم رهسپار به صورت انحصاری برای دانشگاه قزوین پایلوت شده است و با بخشنامه‌ای که به تازگی دکتر میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی صادر کرده است، کل واحد‌ها تا دهم اردیبهشت به شبکه رهسپار وصل خواهند شد.

دانشجویانی که می‌خواهند در این شبکه عضو شوند، ابتدا احراز هویت می‌شوند و به محض ثبت‌نام، کد ملی و شماره دانشجویی آنها به سازمان برای استعلام ارسال می‌شود. بنابراین، دانشجویان همه‌ واحدهای دانشگاه می‌توانند از این اپلیکیشن استفاده کنند.

قازلی می‌گوید:‌ «در توسعه و راه‌اندازی این اپلیکیشن با معاونت علمی ریاست جمهوری همکار کردیم و از حمایت تسهیلاتی و معنوی آن بهره بردیم تا بتوانیم این طرح را ملی کنیم».

رقیبانی که عقب ماندند

در ایران چند استارتاپ دیگر مانند «کاروان‌رو» یا «می‌بریم» نیز این کار را شروع کرده‌اند اما قازلی معتقد است تفاوتی وجود دارد که آنها را از این استارتاپ‌ها متمایز می‌کند و باعث می‌شود مردم به این سرویس اعتماد کنند.

او می‌گوید: «در چنین سیستم‌هایی اعتماد به شخص مقابل بسیار پایین است و این باعث می‌شود مسافر و راننده سفر را رزرو نکنند اما ما در سیستم خود احراز هویت را قرار داده‌ایم تا هویت افراد مشخص باشد. هر کسی که می‌خواهد در سیستم ما به ‌عنوان راننده یا مسافر ثبت‌نام کند، باید کد ملی، شماره دانشجویی و مشخصات دیگری را ثبت کند و ما استعلام هویتی او را از سازمان مورد نظر می‌گیریم».

و در آخر

به گفته قازلی هزینه توسعه و راه‌اندازی اپلیکیشن رهسپار حدود 120 میلیون تومان بوده است.

این اپلیکیشن از اول اردیبهشت در کافه‌بازار یا App Store و هم‌اکنون نیز از طریق سایت رهسپار قابل دسترس است.