با پدیده "بازنشسته نیازمند" در کشور مواجهیم/ صندوق بازنشستگی تنها مسئول رسیدگی به امور بازنشستگان نیست

مجید ابهری، پژوهشگر علوم اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا در مورد دوره بازنشستگی اظهار کرد: بازنشستگان از نظر مدیریت منابع انسانی سرمایه‌های گران‌بهای هر کشوری هستند که باید از آن ها به عنوان گنجینه‌های تجربی و علمی استفاده کرد، برهمین اساس باید طی هر هفته به مدت چند ساعت یا یک روز از بازنشستگان در شغل های قبلی خود بهره برد و به عنوان مشاور یا ناظر از تمامی اندوخته‌های آنان طی مدت 30 سال استفاده کرد، این موضوع نه تنها باعث زدودن احساس پوچی و عدم کارایی این قشر می‌شود بلکه به سود سازمان‌ها و نهادهای متبوع نیز بوده تا با برنامه ریزی درست از دانش آن ها به نحو مطلوب استفاده کنند.

وی همچنین به بانوان بازنشسته و سالمند به عنوان بخش دیگری از جامعه بازنشستگی کشور اشاره کرد و گفت: بانوان بخش دیگری از جامعه بازنشسته کشور هستند، بانویی که به مدت 30 سال در محل کار خود حاضر شده و تعامل روزانه‌ای را با پیرامون خود داشته به یک باره باید از محیط اجتماعی کنار گذاشته شود و این مساله قطعا پیامدهای مختلفی دارد. حضور مقطعی بانوان پس از دوران بازنشستگی در مراکزی که به مدت 30 سال در آن ها اشتغال داشته اند می تواند به آن ها احساس مفید بودن و عدم ترد شدگی را هدیه کند.

این آسیب شناس اجتماعی با اشاره به اینکه در کشور ما تنها یک نهاد به عنوان صندوق بازنشستگی کشوری مسئول رسیدگی به جمعیت انبوه بازنشستگان است، تصریح کرد: از نظر اداری و اجرایی درست نیست که تنها صندوق بازنشستگی کشوری مسئولیت رسیدگی به جمعیت انبوه بازنشستگان را داشته باشد. برای رسیدگی به این قشر جامعه باید سازمان ها هرکدام مرکز جداگانه‌ای را برای رسیدگی ویژه به امور بازنشستگان خود اختصاص دهند تا با حمایت دولت و سایر نهادها از جمله نهادهای فرهنگی، خدمتگزاری به بازنشستگان در دستور کار قرار گیرد و گام‌های موثری برای خدمت به این جمعیت برداشته شود.

توجه به بازنشستگان وظیفه صدا و سیما

این پژوهشگر علوم اجتماعی در زمینه توجه به امور بازنشستگان به مساله فرهنگ‌سازی اشاره کرد و گفت: رسانه ملی یکی از عوامل اثر گذار در این خصوص است که به مردم این حقیقت را القا می‌کند که بازنشستگی پایان یک راه نیست؛ بلکه آغاز مسیری است برای یک زندگی جدید که باید به صورت ویژه و برنامه ریزی شده به آن پرداخت و مشکلات مختلف آن را پوشش داد.

وی با قیاس شرایط بازنشستگان در ایران و سایر کشورها از جمله کشورهای توسعه یافته، عنوان کرد: در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای توسعه یافته بازنشستگان به عنوان شهروندان ممتاز مورد تقدیر و تشکر قرار می‌گیرند و در اماکن عمومی، وسایل حمل و نقل شهری و مکان‌هایی که افراد به صورت روزمره در آن تردد دارند، صندلی‌ها و یا مساحتی به آن‌ها اختصاص می‌یابد تا به بهترین شکل شرایط برای افرادی که توانایی ایستادن ندارند فراهم شود. چرا که این قشر تحمل فشارهای غیرمتعارف را در اماکن عمومی ندارند. از نظر روان شناختی نیز بازنشستگان با توجه به اینکه در دوره زمانی حساس سنی قرار می گیرند و با حساسیت های روحی و روانی روبه رو می‌شوند، باید با گفتاری بسیار مناسب با آن‌ها برخورد کرد. در برخوردهای اجتماعی نیز بدون اهانت و خدشه دار کردن غرور این جمعیت، کرامت ویژه آن‌ها را حفظ کرد.

بازنشستگی آغاز دوره افسردگی

وی با اشاره به اینکه در جامعه کنونی ایران بازنشسته کسی است که فرزندانش به سن ازدواج رسیده و مشغول به تحصیل در دانشگاه هستند، بیان کرد: این یعنی خانواده تحت تکفل وی در موقعیت هزینه‌بری قرار دارند و نیازمند تامین مسائل مالی متعددی هستند. علاوه بر این با توجه به جایگاه بازنشستگان به عنوان بزرگ خانواده از وی توقعات مختلفی وجود دارد که در کشورهای سنتی از جمله ایران رایج است و این ساختار به‌ویژه در خانواده‌های ایرانی زیبایی‌های خاص خود را نیز به همراه دارد.

این پژوهشگر علوم اجتماعی ادامه داد: این مسئله بدین معناست که به بازنشستگان به عنوان بزرگ خانواده، پدربزرگ یا مادربزرگی قابل اتکا نگاه می‌شود و فرزندان و نوه‌ها حساب ویژه‌ای را در مورد آن‌ها بازکرده‌اند. اما نکته قابل تامل این است که با قرار گرفتن در سن بازنشستگی به جای اینکه حقوق بازنشستگان افزایش یابد، با کاهش مبالغ دریافتی این قشر از جامعه همراه هستیم که قطعا نیازمند بازنگری است و این مساله برای این جمعیت انبوه در کشور با تبعات مختلفی همراه است.

ابهری از نظر رفتارشناسی بازنشستگی را سرآغاز دوره افسردگی می‌داند و در این مورد توضیح داد: مرد یا زن به مدت زمان 30 سال عادت کرده‌اند صبح زود از خواب بیدار شوند و به محل کار خود بروند و غروب به خانه بازگردند که با آغاز دوران بازنشستگی به فرد احساس عدم کارایی و پایان دوران بهره وری دست داده و این افراد را دچار افسردگی می‌کند. همین مساله موجب می‌شود تا آن ها یا وقت خود را در پارک ها با همسالان شان سپری کنند یا اینکه در خانه بمانند و شرایط بعضا نامساعد و کسالت باری را که در خانه ایجاد می‌شود تحمل کنند چراکه متاسفانه در کشور ما هیچ مرکزی وجود ندارد که برای اوقات فراغت و ساعات بیکاری بازنشستگان برنامه ریزی مدونی را انجام دهد.

کمک‌های مستقیم و غیرمستقیم سازمان های اجرایی به بازنشستگان

این آسیب شناس اجتماعی ادامه داد: آغاز بازنشستگی با ابتلا به بیماری‌های جسمی، روحی، روانی و ظهور عوارض مختلفی همراه است که نیازمند هزینه‌های درمان و مراقبت های ویژه هرچه بیشتر بوده تا این افراد شریف و زحمتکش که به مدت 30 سال برای کشور خدمت کرده اند دچار مشکلات مختلف نشوند. در این زمینه بیماری‌های قندی، کلیوی، اوره، اسید اوریک، رماتیسم و انواع سکته‌ها از جمله بیماری‌هایی است که در دوران بازنشستگی با آن روبه رو می شوند.

این استاد دانشگاه موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت را هزینه‌های زندگی سالمندان دانست و گفت:این هزینه‌ها مشمول موارد مختلفی است، از هزینه‌ای روزانه گرفته تا تامین هزینه فرزندان دانشجو و یا پسر و دختری که در سن ازدواج قرار دارند. کاهش چشمگیر حقوق و درآمد بازنشستگان با قرار گرفتن در این دوره زمانی فشار مضاعفی را به آن ها وارد می‌کند، بنابراین نه تنها صندوق‌های بازنشستگی بلکه سازمان‌های متبوع بازنشستگان و نیز سازمان‌های رفاهی و خدماتی باید علاوه بر در نظر گرفتن شرایط مالی این قشر و بالابردن حقوق آن‌ها، در خصوص کمک‌های غیر نقدی نیز برنامه ریزی کنند تا ضمن حفظ کرامت انسانی و تکریم و تقدیس جایگاه بازنشستگان بدون خدشه وارد شدن به عزت نفس این افراد کمک های مستقیم و غیرمستقیم در دستور کار قرار گیرد.

سفرهای گروهی، کاهش دهنده آلام بازنشستگان

وی افزود: از سفرهای گروهی و دسته جمعی سالانه و ماهانه تا گردهمایی‌های تفریحی روزانه گرفته تا بسته‌های دارویی و بهداشتی، سرکشی‌های متناوب و تقدیر و ارزش گذاری به جایگاه بازنشستگان در سازمان‌های متبوع از جمله اقداماتی است که می‌توان برای قشر بازنشسته کشور لحاظ کرد و این حداقل اقدامی است که باید برای آن‌ها مدنظر قرار گیرد چرا که قطعا در کاهش آلام این جمعیت گران مایه اثر گذار است.

ابهری با تاکید بر اینکه متاسفانه ما در جامعه خود با پدیده "بازنشستگان نیازمند" مواجهیم، تصریح کرد: بازنشستگانی که باید پس از 30 سال اشتغال مداوم در آسایش و رفاه قرار بگیرند و با آسودگی خاطر زمان باقی مانده از عمر خود را سپری کنند با توجه به نیازشان در تامین هزینه‌های جاری به اشتغال کاذب و حتی مشاغل دوم و سوم روی می‌آورند. قطعا روی آوری مجدد بازنشستگان به مشاغل سخت پس از طی دوره 30 ساله اشتغال تنها یک دلیل دارد و آن مشکلات مالی است. حال سوال مطرح شده این است که اگر این افراد توان کار داشتند پس به چه علت بازنشسته شده‌اند؟ آن هم مشاغلی که به هیچ وجه برازنده شرایط سنی و توانایی جسمی و روحی آن ها نیست. این اتفاق نه تنها موجب آزار آن‌ها شده بلکه عادلانه نیست فردی که 30 سال مشغول به کار بوده مجددا مجبور به فعالیت شود تا بخشی از هزینه های خود را تامین کند.

احساس رهاشدگی سالمندان در جامعه

ابهری با بیان اینکه نباید بعد از اتمام دوره اشتغال، زندگی در مسیر سراشیبی قرار گیرد، افزود: باید با تمهیدات ویژه مسیر حرکت جمعیت سالمند و بازنشسته کشور در ریلی قرار گیرد که به عنوان یک زندگی جدید شاهد گذر عمر آن‌ها به گونه‌ای پویا باشیم. در حال حاضر بین واقعیت و وضعیت ایده ال زندگی بازنشستگان فاصله بسیار زیادی وجود دارد و برخی بازنشستگان در کشور حتی توان مراجعه به مراکز مشاوره، مراکز تغذیه ویژه سالمندی و... را ندارند چرا که هزینه‌های اضافی به آن ها تحمیل می شود.

وی تصریح کرد: یکی از دیگر مسائلی که باید به آن توجه ویژه داشت این است که نباید به بازنشسته احساس سربار بودن دست دهد و خود را در جامعه و خانواده به عنوان موجودی اضافی تلقی کند. احساس رها شدگی در جامعه بازنشسته یکی از آفت‌هایی است که می‌تواند اثرات منفی روحی و روانی بسیاری را برای این افراد به همراه داشته باشد. قطعا بازنشستگان در هر کشوری سرمایه و گنجینه هر حکومتی هستند.