حق‌الناسی به نام طبیعت پاک

عصر حاضر که دغدغه‌های اصلی بسیاری از افراد، مسائلی مثل سیاست و اقتصاد است، دانشگاه آزاد اسلامی به طور حرفه‌ای و علمی به مقوله محیط زیست و طبیعت ورود کرده است. طبیعت و محیط زیست سالم، یکی از وجوه تم زندگی است که در این دوره و زمانه تا اندازه زیادی مغفول مانده و اقدام و عمل دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک کار بزرگ و سترگ در اخلاق، معنویت و حفظ محیط زیست برای نسل حاضر و آیندگان این مرز و بوم، فراموش نشدنی است.

دانشگاه آزاد اسلامی به دور از مسائل خاص و منافعی که معمولا مدیران در عرصه مدیریت در نظر می‌گیرند در سطح کلان و به طور علمی و عملی به یک موضوع اساسی و زیربنایی پرداخته است. موضوع طبیعت پاک، نه فقط دغدغه ایرانیان، بلکه جهانیان است و باید اولویت آحاد مختلف، مسئولان سازمانها و نهادهای مختلف قرار گیرد.

انتخاب عنوان «آشتی ملی با طبیعت» با این شعار که «حال طبیعت ایران خوب نیست» بسیار بجا بوده و حق مطلب را به خوبی ادا می‌کند. در پاسخ به اینکه چرا حال طبیعت‌مان خوب نیست، می توان گفت خودکرده را تدبیر نیست. همه اینها برگرفته از اتفاق‌های ناگواری است که طی دهه‌های اخیر در این مرز و بوم رقم خورده است. در حق جنگل، دریا، دریاچه، رودخانه، هوا و آب و خاک جفا شده و خیلی‌ها نمی‌دانند حال بدشان به خاطر بد شدن حال محیط زیست است. بنابراین پرداختن به این مقوله، از نیازها و ضرورت‌های عصر حاضر است.

اگر بخواهیم نگاهی واقع‌بینانه به این موضوع داشته باشیم با پدیده‌ای چندعاملی روبه‌رو می‌شویم و چنانچه فقط یک بعد قضیه مد نظر قرار گیرد و از سایر مسائل مغفول بمانیم، جفا کرده‌ایم. واقعیت این است که خود ما هم در این مسائل دخیل هستیم. البته نمی‌توانیم مسائل جغرافیایی و طبیعی و زیست محیطی که برای کل کره زمین اتفاق می‌افتد را نادیده بگیریم.

بخشی از این اتفاق‌ها به تغییر فرهنگ خودمان برمی‌گردد، یعنی فرهنگ استفاده از طبیعت و منابع انرژی. در نگاهی استراتژیک باید بدانیم که 50 سال آینده چه اتفاقی در منابع ملی ما می‌افتد.

چندی پیش به اصفهان سفر کردم اما با دیدن زاینده رود کم آب، دلم گرفت و بی اختیار به یاد خشک شدن بخش بزرگی از دریاچه ارومیه افتادم. زاینده رود، شناسنامه اصفهان و دریاچه ارومیه، بخش مهمی از هویت این شهر است. حل مشکل خشکسالی در کشور تا اندازه زیادی از دست انسان خارج است اما برخی از اتفاق‌های ناخوشایند که در محیط زیست شاهدیم، خودساخته بشر است.

در تئوری فرهنگ اسلامی و ایرانی بر حفظ محیط زیست و احترام به حقوق همنوعان تاکید شده است: «من از بازوی خود دارم بسی شکر - که زور مردم آزاری ندارم.» طبیعت، دقیقا یک موضوع حق‌الناس است: «در پی آزار و هر چه خواهی کن - که در طریقت یا شریعت ما غیر از این گناهی نیست.»

برای آشتی ملی با طبیعت، عوامل متعددی باید دست به دست هم بدهند و شاه بیت این غزل را رسانه‌ها بسرایند. حفظ محیط زیست و ارتقای فرهنگ آن، اگر اولویت رسانه‌ها قرار بگیرد آثار شگرفی به همراه خواهد داشت. در این وادی باید فرهیختگان، سینماگران، هنرمندان و افراد مذهبی تاثیرگذار پا به میدان بگذارند و از هر تریبونی که در اختیار دارند، پیام آشتی ملی با طبیعت را منتشر کنند.

به عنوان یک روزنامه‌نگار و حافظ‌پژوه، پیشنهاد می‌‌کنم، جشنواره شعر محیط زیست برگزار شود. از تاثیرگذاری شعر در مقوله طبیعت نباید غافل شد. ما شاعران بزرگی داریم که طبیعت‌گرا بودند از جمله منوچهری دامغانی که خیلی به طبیعت علاقه داشت. به هر حال کلام بزرگان شعر و ادب فارسی نظیر حافظ و سعدی توصیه‌هایی دارد که برای زندگی امروزه راهگشاست و توصیه‌هایی که حاکی از اخلاق و معنویت و انسانیت است و سرچشمه آشتی با طبیعت. اگر آدمی در درون خودش تحول ایجاد کند به حتم طبیعت متحول می‌شود در نتیجه حال طبیعت هم بهتر خواهد شد.
* روزنامه‌نگار، مدرس دانشگاه و حافظ‌پژوه - دکتری علوم ارتباطات اجتماعی