از کشور کودتاها چه می دانید؟

به گزارش خبرنگار گروه بین الملل خبرگزاری آنا، کودتای نظامی در ترکیه از ساعات اولیه شب گذشته، این کشور را درگیر بحران جدیدی کرده است. کودتا موضوع جدیدی در ترکیه به شمار نمی آید و تاریخ این کشور، مملو از شورش نظامیان علیه دولت های مرکزی است.

در بین سال های 1960 تا کنون، دولت ترکیه چهار بار با کودتای ارتش مواجه شده است که البته ارتش این کشور تنها سه کودتا را قبول کرده است.

کودتای اول

در ۲۷ ماه مه سال ۱۹۶۰ ( 7 خرداد 1339) نیروهای مسلح ترکیه، دولت منتخب این کشور را برکنار و کودتا کردند. کودتا به وسیله افسران عمدتاً میان‌رتبه انجام شد؛ آن هم پس از آنکه تنش بین حزب حاکم دموکرات و حزب جمهوری خلق که در جبهه مخالف قرار داشت، بالا گرفت. رهبر کودتا، ژنرال جمال گورسل بود. به دنبال این کودتا در کشور، بیش از ۶۰۰ نفر از وزیران و مقامات دولتی محاکمه شدند. در پایان محاکمه‌ها، با وجود درخواست فرجام رهبرانی همچون جان اف کندی رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، الیزابت دوم ملکه بریتانیا و شارل دوگل رئیس‌جمهوری آن زمان فرانسه، ۱۵ نفر از متهمان به جرم جنایت علیه قانون اساسی با مجازات مرگ روبه‌رو شدند.

کودتای دوم

دومین کودتا در ترکیه در تاریخ 12 مارس 1971 (21 اسفند 1349) به وقوع پیوست. در زمان اوج تنش سیاسی بین ترکیه و یونان بر سر جزیره قبرس ارتش ترکیه علیه دولت راستگرای سلیمان دمیرل دست به کودتا زد. بهانه این اقدام ارتش ترکیه بی‌توجهی دولت به هشدارها و دستورهای ارتش ترکیه درباره نقض اصول کمالیستی، تضعیف نهاد دولت، افزایش اعتراضات دانشجویی و مدنی، ضعف بوروکراسی دولتی و نیز واردات مواد غذایی مورد نیاز مردم ازجمله شکر و گندم بود. این کودتا برخلاف کودتای اول هیچ تلفاتی نداشت و فقط چند تن از رهبران جنبش دانشجویی به اتهام نقض اصول قانون اساسی دستگیر شدند.

کودتای سوم

سومین کودتای نظامیان در ترکیه که به شکلی آخرین کودتای کلاسیک نامیده می شود در تاریخ 12 سپتامبر 1980 (21 شهریور 1359) رخ داده است.

این کودتای شبانه نیز از ساعت سه و نیم بعد از نیمه شب آغاز شد. این کودتا به دلیل بهانه‌هایی چون ضعف‌های «سیاسی و اقتصادی» دولت ترکیه و نیز نقض اصول سکولار قانون اساسی انجام شد اما این کودتا در حالی صورت گرفت که اوضاع منطقه‌ای و بین‌المللی نیز دگرگون شده بود.
ساعت 5 و 30 دقیقه بامداد ابلاغیه‌ای از طرف کنعان اورن به سلیمان دمیرل (نخست‌وزیر وقت)، بولنت اجویت (رهبر وقت حزب جمهوریخواه) و نجم‌الدین اربکان (رهبر حزب سلامت ملی) فرستاده شد که متن آن از قرار زیر بود: «حکومت‌تان فسخ شد. عضویت پارلمانی‌تان از بین رفت. دستورهای آورنده ابلاغ‌نامه را اجرا کنید.»
پس از آن سلیمان دمیرل و بولنت اجویت به مکانی در استانبول و نجم‌الدین اربکان نیز به مکانی در ازمیر فرستاده شدند.
بولنت اجویت و سلیمان دمیرل به همراه همسران‌شان به استانبول فرستاده شدند و حدود یک ماه در آنجا ماندند. نجم‌الدین اربکان هم به یکی از جزایر ازمیر فرستاده شد و از آنجا که آلپ ارسلان تورکش (رهبر حزب حرکت ملی‌گرا با گرگ‌های خاکستری) روز کودتا در خانه‌اش نبود در 13 سپتامبر طی اخطاریه‌ای اعلام شد در صورتی که وی تسلیم نشود به وسیله شورای امنیت ملی مجرم شناخته خواهد شد. در پی این اخطاریه او سه روز بعد خود را به یکی از مراکز فرماندهی در آنکارا تسلیم کرد و بلافاصله به ازمیر فرستاده شد.

کودتای پست مدرن

چهارمین کودتای ترکیه به کودتای پست مدرن مشهور است. این کودتا در 28 فوریه 1997 (جمعه 10 اسفند 1375) به وقوع پیوست.

در این کودتا دولت اسلام‌گرای نجم الدین اربکان نخستین نخست‌وزیر اسلام‌گرای ترکیه بر اثر فشار و تهدیدات نظامیان لائیک این کشور وادار به استعفا شد، علیه بسیاری از اقشار مسلمان در ترکیه پرونده‌سازی شد و تعداد زیادی از نظامیان مسلمان از ارتش اخراج شدند.

یکی از ژنرال های کودتاگر در آن سال گفته بود که تاثیرات این کودتای بدون خونریزی تا هزار سال در ترکیه ادامه می‌یابد.

در سال‌های گذشته دولت اردوغان پرونده‌ای تحت عنوان پیگیری و محاکمه کودتاکنندگان 28 فوریه در دست بررسی دارد.