روز شمار پرونده هسته‌ای ایران در دولت روحانی؛ گره 8 ساله هسته‌ای چگونه در دو سال گشوده شد؟

سمیرا امیرچخماقی، گروه بین‌الملل- پایان پرونده هسته‌ای ایران یکی از وعده‌هایی بود که حسن روحانی در کارزار انتخاباتی ریاست جمهوری سال 92 به مردم داده بود. او گفته بود اگر در این انتخابات پیروز شود، برنامه مدونی برای مذاکرات جامع با دولت‌های عضو بلوک 1+5 که می‌تواند به مختومه شدن پرونده هسته‌ای ایران بیانجامد، تهیه خواهد کرد.

روحانی خیلی زود به وعده‌اش عمل کرد و با انتقال پرونده هسته‌ای ایران از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه، جان تازه‌ای به هیات ایرانی مذاکره کننده هسته‌ای داد.

نگاهی به رویدادهایی که در دو سال گذشته درباره پرونده هسته‌ای ایران رخ داد، می‌تواند نشان دهد که چگونه مذاکرات هسته‌ای در این مدت به جلو رفت تا به نتیجه برسد.

13 مرداد 1392: برگزاری مراسم تحلیف حسن روحانی. روحانی در مراسم تحلیف خود گفت: «در تعاملات بین‌المللی، دولت تلاش خواهد کرد تا با ایجاد اعتماد متقابلِ بهتر و بیشتر بین ایران و کشورهای منطقه و جهان، امنیت ملی و پیرامونی خود را گسترش دهد.» در کمتر از یک ماه بعد در حالی که محمدجواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه انتخاب شد، پرونده هسته‌ای به این وزارتخانه واگذار شد.

1 مهر ماه 1392: در حاشیه شصت‌و‌یکمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد اولین دیدار رسمی وزیر امور خارجه ایران با کاترین اشتون، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا انجام شد؛ در این دیدار توافق شد اولین دور گفتگوهای ایران و کشورهای 1+5 در همان هفته در نیویورک و دور بعدی مذاکرات در آبان ماه همان سال در ژنو برگزار شود.

5 مهر ماه 1392: اولین دور مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 1+5 با حضور وزیران امور خارجه کشورها در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد. این نشست علاوه بر آنکه اولین حضور وزیران امور خارجه ایران و آمریکا پس از انقلاب اسلامی پشت یک میز بود، زمینه ساز اولین دیدار دو جانبه آن دو نیز به شمار می‌آمد.

23 مهر ماه 1392: در نشست افتتاحیه دومین دور مذاکرات هسته‌ای در ژنو، ظریف طرح ایران را با عنوان «پایانی بر یک بحران غیرضروری؛ آغازی برای افق‌های جدید» ارائه کرد. در بیانیه پایانی این نشست تأکید شد که طرح مذکور توسط اعضای گروه 1+5 به عنوان مشارکتی مهم در فرآیند مذاکرات به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد و کاترین اشتون در پایان این دور، مذاکرات هسته‌ای در شکل جدید را «واقعی» توصیف کرد.

8 و 9 آبان 1392: بر اساس توافقات نشست ژنو 1، مذاکرات کارشناسی ایران و کشورهای 1+5 در تاریخ 8 و 9 آبان ماه 1392 در وین برگزار شد.

6 آبان ماه 1392: دو روز پیش از آغاز مذاکرات وین، سید عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای اولین دور مذاکرات خود با یوکیا آمانو،‌ مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برگزار و طرح پیشنهادی ایران به آژانس را ارائه کرد و در نهایت نیز توافق شد یوکیو آمانو 20 آبان ماه در سفر به تهران مذاکرات ایران و آژانس را ادامه دهد.

13 آبان ماه 1392: اولین اظهارات مقام معظم رهبری درباره شکل جدید مذاکرات در دولت یازدهم. ایشان به مناسبت مراسم 13 آبان فرمودند: «ما از مسئولین خودمان که دارند در جبهه‌ى دیپلماسى فعالیت می‌کنند، کار می‌کنند، قرص و محکم حمایت می‌کنیم.»

16 تا 18 آبان 1392 : طرح پیشنهادی ایران که در نشست ژنو1 مطرح شده بود مورد تفاهم قرار گرفت. ایران در این طرح، بر پذیرش حق غنی‌سازی خود و برداشته شدن کامل تحریم‌ها تأکید داشت. بر این اساس، طرف‌ها در نشست ژنو 2 به حصول توافق نزدیک شدند که کارشکنی‌های فرانسه در آخرین لحظات مانع از آن شد.

29 آبان تا 3 آذر 1392: این دور از مذاکرات فشرده ایران و کشورهای 1+5 با حضور وزیران امور خارجه این کشورها به حصول توافقی با عنوان «برنامه اقدام مشترک» منجر شد که از آن با عنوان «توافق ژنو» نیز یاد می‌شود که پس از آن تا پایان مذاکرات هسته‌ای و حصول توافق نهایی دو بار تمدید شد. این توافق، حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخت و در قبال محدودسازی برنامه‌های هسته‌ای ایران،‌بخشی از تحریم‌ها را برای مدت زمان مشخص لغو کرد.

3 آذر 1392: در پی دست یافتن به توافق ژنو، رییس‌جمهوری با ارسال نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب، دستاوردهای قطعی توافق اولیه ایران با گروه 1+5 را به محضر ایشان و ملت شریف ایران تبریک گفت. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در پاسخ به نامه روحانی درباره روند مذاکرات هسته‌ای بیان کردند: «دستیابی به آنچه مرقوم داشته‌اید، در خور تقدیر و تشکر از هیأت مذاکرات هسته‌‌ای و دیگر دست‌اندر‌کاران است و می‌تواند پایه اقدامات هوشمندانه بعدی قرار گیرد.»

18 تا 21 آذر 1392: در پی حصول توافق ژنو و آغاز اجرای برنامه مشترک اقدام از 30 دی ماه 1392، مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 وارد مرحله دوم شد. اولین دور مذاکرات در این مرحله در سطح معاونان وزرای امور خارجه در وین برگزار شد که پس از سه روز به دلیل افزایش تحریم آمریکا، ‌مذاکرات از سوی هیأت ایرانی متوقف شد.

28 آذر تا پایان سال 92: مذاکرات در پی در خواست کاترین اشتون از ایران در 28 آذر ماه در سطح کارشناسان کشورها در ژنو از سر گرفته شد. مذاکرات سه روزه به دلیل تعطیلات کریسمس متوقف شد . گفتگوها 9 و 10 دی ماه در همان سطح ادامه پیدا کرد و به این ترتیب ادامه این گفتگوها تا پایان سال 92 در سطح معاونان و کارشناسان در دو دور در تاریخ‌های 19 و 20 دی ماه و 14 تا 16 بهمن ماه و همچنین یک دور با حضور محمد جواد ظریف و کاترین اشتون در تاریخ 28 بهمن تا 1 اسفند برگزار شد. به این ترتیب ایران و 1+5 وارد گام نهایی توافق ژنو یعنی نگارش توافق نهایی شدند.

18 تا 20 فروردین ماه 1393: این دور از مذاکرات که به وین 3 مشهور است، به ریاست محمد جواد ظریف و کاترین اشتون برگزار شد. گروهی از کارشناسان حقوقی به ریاست جمشید ممتاز در این دور به تیم مذاکره‌کننده افزوده شدند.

23 تا 27 اردیبهشت 1393: در این دور از مذاکرات طرح موضوعاتی همچون بحث موشکی ایران مانع از آغاز نگارش متن توافق نهایی شد. با وجود این، گفتگوها در روزهای بعد از این مذاکرات به شکل دو جانبه و چند جانبه در سطوح مختلف بین ایران و کشورهای 1+5 به ویژه ایران و آمریکا ادامه یافت.

5 تا 20 خرداد ماه 1393: ظریف و اشتون در تاریخ 5 خرداد ماه به استانبول رفته و مذاکرات دوجانبه‌ای داشتند، از سوی دیگر اولین گفت‌وگوهای دوجانبه ایران و آمریکا در سطح معاونان وزیر امور خارجه و با حضور هلگا اشمید، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تاریخ 19 و 20 خرداد ماه در ژنو برگزار شد.

26 تا 30 خرداد 1393: آغاز نگارش متن پیش‌نویس توافق نهایی مهم‌ترین خبر این دور از مذاکرات بود. با وجود این، محمدجواد ظریف در نشست پایانی، همچنان معتقد بود هنوز نمی‌توان گفت متنی وجود دارد.

11 تا 23 تیر ماه 1393: در ششمین دور مذاکرات در وین، پس از دو هفته با حضور همه وزرای خارجه کشورهای 1+5 و ایران توافق ژنو در تاریخ 26 تیر ماه برای مدت 7 ماه با تعیین شرایط جدید برای لغو تحریم ها تمدید شد. حسین فریدون، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری برای نخستین بار در مذاکرات هسته‌ای حاضر شد.

25 شهریور تا 5 مهر: اولین دور مذاکرات هسته‌ای در دوره تمدید هفت ماهه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزارشد.

22 تا 24 مهر1393: مذاکرات از هشتمین دور در وین بیشتر به گفتگوهای فشرده ایران و آمریکا تبدیل شد. در این دور از مذاکرات نیز از بین وزرای خارجه 1+5 تنها جان کری در وین حاضر شد و مذاکرات سه جانبه با حضور کری و اشتون برگزار شد. این گفتگوها در حالی که به نتیجه ویژه‌ای نرسید در هفته‌های بعد در سطح کارشناسی ادامه یافت.

10 آبان 1393: انتخاب فدریکو موگرینی به عنوان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا.

27 آبان 1393: آغاز دور جدیدی از مذاکرات هسته‌ای. در حالی که در این دور ازمذاکرات شایعاتی از پیشنهاد جدید آمریکا و بازگشت ظریف به تهران مطرح بود، رئیس دستگاه دیپلماسی اعلام کرد که هیچ پیشنهاد جدید و قابل توجهی که بخواهم با خود به تهران ببرم، مطرح نشد.

6 آذر 1393: حضرت آیت الله خامنه‌ای در دیدار اعضای مجمع عالی بسیج فرمودند: «به همان دلیلی که با اصل مذاکرات مخالف نبودیم با تمدید مذاکرات هم مخالف نیستیم البته هر قرار عادلانه و عاقلانه را قبول می‌کنیم اما می‌دانیم که این دولت آمریکا است که نیازمند توافق است.»

24 تا 27 دی ماه 1393: رئیس تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان در سفری اروپایی در شهر ژنو با وزیر امور خارجه آمریکا و در پاریس با لوران فابیوس،‌ وزیر امور خارجه فرانسه دیدار کرد. پیاده روی ظریف و کری در کنار رودخانه ژنو در این گفتگوها به مدت 10 دقیقه تبدیل به یکی از جنجال‌برانگیزترین اخبار مذاکرات شد. سفر ظریف به فرانسه نیز به دلیل ماجرای شارلی ابدو اعتراض‌هایی در داخل ایران همراه داشت.

1تا 4 اسفند 1393: مذاکرات 4 روزه در ژنو سوئیس با حضور علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا حاکی از پیچیدگی‌ها در امور فنی داشت. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز همچنان تنها وزیر امور خارجه حاضر در این مذاکرات بود. مسئله تعداد سانتریفیوژهای ایران، میزان ذخایر اورانیوم، تحقیق و توسعه و وضعیت رآکتور آب سنگین اراک از موضوعات اصلی اختلافی مطرح بود.

5 اسفند ماه 1393: سید عباس عراقچی در وین با یوکیو آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره موارد اختلافی فنی دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

11 تا 14 اسفند 1393: آغاز دور تازه مذاکرات ایران و 1+5 در مونترو سوئیس همزمان با سخنرانی بنیامین نتانیاهو درکنگره آمریکا علیه مذاکرات هسته‌ای که با واکنش جدی رئیس‌جمهوری، وزیرامورخارجه و نمایندگان دموکرات آمریکا همراه بود.

در حالی که علی اکبر صالحی در پایان این مذاکرات از رفع بن‌بست‌های فنی خبر داد، 47 سناتور جمهوری‌خواه آمریکا در نامه‌ای به مقامات ایران هشدار دادند که هرگونه توافق هسته‌ای میان آمریکا و ایران تنها تا پایان دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما دوام خواهد داشت.

محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نامه 47 سناتور آمریکایی را فاقد ارزش حقوقی دانست و آن را یک ترفند تبلیغاتی خواند

24 تا 29 اسفند ماه 1393: آخرین دور مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 در سال 93 در لوزان سوئیس با حضور همه وزرای امور خارجه برگزار شد. مذاکرات ظریف- کری و صالحی - مونیز در لوزان ساعت‌ها و در بعضی از شب‌ها تا نزدیک صبح ادامه داشت. عربستان در اولین روز این مذاکرات به یمن حمله کرد.

5تا 13 فرودین 1394: اولین دور مذاکرات هسته‌ای در سال جدید در وین در روزهای پایانی ضرب‌الاجل تعیین‌شده 7 ماهه توافق برگزار شد. در پایان این مذاکرات، ظریف و فدریکا موگرینی، بیانیه مشترکی را قرائت کردند که این بیانیه مبنای نگارش متن برنامه جامع اقدام مشترک شد. این بیانیه هیچ الزام حقوقی نداشت.

13 فروردین 1394: حسن روحانی، رئیس جمهوری پس از صدور بیانیه تفاهم هسته‌ای سوئیس در صفحه توئیتر خود نوشت: «اکنون پای تلفن هستم و از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و همه مذاکره‌کنندگانمان به خاطر تلاش‌های خستگی ناپذیرشان تشکر کردم».

6 تا 24 تیر ماه 1394: آخرین دور مذاکرات هسته ای پس از 28 روز گفتگوهای فشرده کارشناسان، معاونان و وزرای امور خارجه ایران و کشورهای 1+5 پایان یافت. در پایان این دور از مذاکرات سند «برنامه جامع اقدام مشترک» در 159 صفحه منتشر شد.

ظریف و موگرینی در بیانیه مشترک پایانی تأکید کردند: «این پایان مذاکرات ماست، اما پایان کار مشترک ما نیست. آنچه ما امروز اعلام می‌کنیم تنها یک توافق نیست، بلکه یک توافق خوب است؛ توافقی خوب برای همه طرف‌ها و برای کل جامعه بین‌الملل.»

29 تیر ماه 1394: شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه 2231 هر شش قطعنامه قبلی بر علیه ایران را از روز اجرای برجام لغو کرد.

27 شهریور ماه 1394:برنامه جامع اقدام مشترک در کنگره آمریکا تصویب شد.

21 مهر 1394: برنامه جامع اقدام مشترک در مجلس شورای اسلامی تصویب شد.

26 مهر ماه 1394: اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای همه تحریم‌های اقتصادی مالی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را ار روز اجرا لغو کرد.

در همین تاریخ بیانیه مشترک ظریف و موگرینی به منظور تصویب برجام نیز منتشر شد.

29 مهر 1394: رهبر انقلاب الزامات 9 گانه اجرای برجام را به رئیس جمهور ابلاغ فرمودند.

24 آذر 1394: در پی انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شورای حکام آژانس پرونده موضوعات حال و گذشته برنامه هسته‌ای ایران ( پی. ام. دی) را مختومه کرد.

8 دی 1394: ایران 11 تن اورانیوم غنی شده به روسیه ارسال و 200 تن کیک زرد دریافت کرد.

27 دی 1394: روز اجرای برجام. در این روز در پی انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که اجرای تعهد ایران را تضمین کرد،‌ کلیه تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران بلااثر شد.