سمفونی جنگ در خاورمیانه با جنگ‌افزارهای غربی

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا-محمدرضا پارسا؛ میزان هزینه‌های نظامی کشورهای جهان پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تا سال 1998 میلادی، عموما روندی کاهشی داشت. از سال 1999 تا سال 2011، میزان هزینه‌های نظامی جهانی، هر ساله نسبت به سال قبل، افزایش پیدا کرد.

از سال 2012 تا 2014 از میزان مخارج نظامی جهانی اندکی کاسته شد اما از سال 2015 دوباره روند صعودی پیدا کرد. یکی از دلایل بیشتر شدن مخارج نظامی در دوره جدید، گسترش دامنه فعالیت‌های تروریستی از سال 2015 به این سو و فزونی کانون های بحران جهانی در مناطق مختلف بوده است.

نوشتار پیش رو، به بررسی هزینه‌های نظامی کشورهای خاورمیانه در دوره جدید یعنی از سال 2015 به این سو، که میزان هزینه های نظامی بسیاری از کشورهای جهان سیری صعودی پیدا کرده است، اختصاص دارد. در دو گزارش قبلی با عنوان پیش به سوی جنگ جهانی سوم و جنگ سرد جدید در قاره کهن هزینه‌های نظامی کشورهای مختلف به ترتیب در آمریکا-اروپا و آسیا مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

بخش عمده‌ای از خاورمیانه در آسیا واقع شده اما اهمیت این منطقه باعث شده است به طور جداگانه به آن پرداخته شود. در بخش خاورمیانه، کشورهایی که بیشترین هزینه‌های نظامی را دارند، مورد توجه قرار گرفته‌اند.

خاورمیانه

در سال‌های اخیر، خاورمیانه دچار یک آشوب‌زدگی کم سابقه شده و میزان هزینه‌های نظامی کشورهای منطقه رو به افزایش گذاشته است.

شماری از کشورهای خاورمیانه مانند: سوریه، عراق و یمن دچار معضل تروریسم و تنش‌های گسترده داخلی هستند. البته مشکلات این سه کشور تنها متاثر از مسائل داخلی نیست. برخی دولت‌های منطقه مانند: بحرین و لبنان هم ثبات داخلی چندانی ندارند.

هم اکنون رقابت‌های منطقه‌ای میان قدرت‌های خاورمیانه در جریان است. شماری از کشورهای بزرگتر منطقه مانند عربستان در امور کشورهای کوچکتری چون: بحرین و لبنان دخالت می‌کنند. قدرت‌های فرامنطقه‌ای نیز به طور تاریخی در خاورمیانه حضور داشته‌اند.

خاورمیانه به مرکز تقابل قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل شده است و هر یک از این بازیگران، به دنبال اهداف و منافع خود هستند. دسته‌بندی‌های سیاسی میان کشورهای درون و بیرون از منطقه، بر پیچیدگی وضعیت خاورمیانه افزوده است.

در این منطقه، حتی کشورهایی که در یک دسته بندی سیاسی هستند گه‌گاه با یکدیگر دچار تنش‌های جدی می‌شوند. تلاش عربستان و شماری از کشورهای عرب حاشیه جنوبی خلیج فارس برای تحمیل خواسته‌های خود به قطر یک نمونه از این تنش‌هاست.

رژیم صهیونیستی همچنان به تنش‌های خاورمیانه دامن می‌زند. این رژیم امنیت و بقای خود را در افزایش تنش میان کشورهای منطقه می‌بیند. از این‌رو می‌کوشد آتش جنگ و درگیری همیشه میان کشورهای منطقه روشن بماند.

دخالت غرب و به ویژه آمریکا در امور خاورمیانه حد و مرزی ندارد. آمریکا به خاطر تامین امنیت و بقای اسرائیل به هر کاری دست می‌زند. اسرائیل مهمترین متحد جهانی آمریکاست. لابی‌های اسرائیلی بر کاخ سفید و کنگره سایه انداخته اند و سیاست‌های خاورمیانه ای آمریکا را شکل می‌دهند.

منابع انرژی خاورمیانه هم بلای جان منطقه شده است. خاورمیانه بخش عمده‌ای از نیازهای انرژی کشورهای توسعه یافته از جمله آمریکا را تامین می‌کند. یکی از دلایل حضور نظامی آمریکا و شماری از کشورهای غربی در منطقه، تضمین صدور بی‌وقفه انرژی به غرب است.

آمریکا و غرب به خاطر انرژی حتی از انجام کودتا و دخالت نظامی در کشورهای منطقه رویگردان نیستند. پس از ملی شدن صنعت نفت در ایران، کودتایی آمریکایی- انگلیسی در دوره نخست وزیری محمد مصدق در ایران روی داد.

به طور خلاصه، کشورهای خاورمیانه با معضلات داخلی بسیاری مانند: تروریسم، فقر و نابرابری اجتماعی روبرو هستند. شماری از کشورهای منطقه هم به طور تاریخی با یکدیگر درگیر جنگ و کشمکش بوده اند. حضور قدرت‌های فرامنطقه ای نیز وضع را بدتر کرده است. در چنین محیط ناامنی، طبیعتا مخارج نظامی کشورها افزایش می‌یابد.

برپایه آمارهای ارائه شده از سوی موسسه پژوهشی صلح بین المللی استکهلم (SIPRI)، در سال 2016، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اسرائیل، ترکیه، ایران، عمان و کویت به ترتیب بیشترین هزینه های نظامی را در خاورمیانه داشتند.

عربستان سعودی: 63/7 میلیارد دلار؛ 10 درصد از تولید ناخالص داخلی

امارات متحده عربی: 22/8 میلیارد دلار؛ 5/7 درصد از تولید ناخالص داخلی

اسرائیل: 17/8 میلیارد دلار؛ 5/8 درصد از تولید ناخالص داخلی

ترکیه: 14/9 میلیارد دلار؛ 2 درصد از تولید ناخالص داخلی

ایران: 12/3 میلیارد دلار؛ 3 درصد از تولید ناخالص داخلی

عمان: 9 میلیارد دلار؛ 16/7 درصد از تولید ناخالص داخلی

کویت: 6/3میلیارد دلار؛ 6/5 درصد از تولید ناخالص داخلی

همانگونه که دیده می‌شود، در سال 2016 میلادی، میزان هزینه‌های نظامی: عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اسرائیل و ترکیه در خاورمیانه بیشتر از دیگران بود. از این‌رو، در بررسی پیش رو، تنها به آنها پرداخته می‌شود.

عربستان سعودی

عربستان سعودی بزرگترین کشور خاورمیانه است و به لطف درآمدهای سرشار نفتی، دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه را پس از ترکیه در اختیار دارد. این کشور عضو گروه بیست - متشکل از بیست اقتصاد بزرگ دنیا - هم هست.

طبق آمارهای منتشر شده از سوی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی در سال 2016 میلادی، حدود 646 میلیارد دلار بود. این کشور نسبت به وسعت خود، جمعیت زیادی ندارد. جمعیت عربستان حدود 33 میلیون نفر است.

عربستان سعودی خود را پدر خوانده کشورهای عربی می‌داند و در امور داخلی بسیاری از کشورهای عرب خاورمیانه و شمال آفریقا دخالت می‌کند. بسیاری از تحلیگران بر این باورند عربستان سعودی در کودتای سال 2013 علیه دولت محمد مرسی در مصر نقشی کلیدی داشت.

پس از کودتا علیه محمد مرسی، عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه پیشین عربستان به عدلی منصور رئیس جمهوری موقت تبریک گفت و از کودتای ارتش مصر حمایت کرد. شماری دیگر از مقام‌های ریاض اعلام کردند عربستان و دیگر کشورهای عربی کمک‌های مالی خود را در اختیار کودتاگران قرار خواهند داد!

عربستان سعودی بزرگترین صادر کننده نفت در جهان است. عربستان به پشتوانه درآمدهای نفتی، به ماجراجویی‌های منطقه‌ای دست می‌زند و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در بخش نظامی و تسلیحاتی خود انجام می‌دهد.

به گزارش موسسه پژوهشی صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI)، بودجه نظامی عربستان سعودی در سال 2014 میلادی، 80/8 میلیارد دلار بود. در سال 2015، همزمان با افزایش مخارج نظامی جهانی، هزینه های نظامی این کشور تا رقم 87/2 میلیارد دلار بالا رفت.

در سال 2016 میزان هزینه های نظامی این کشور با افتی چشمگیر به رقم 63/2 میلیارد دلار رسید. کاهش قیمت نفت و به تبع آن درآمدهای نفتی عربستان را می توان مهمترین دلیل آن دانست. البته کاهش هزینه‌های نظامی یک کشور در سالی به خصوص، به معنای تغییر سیاست‌های نظامی کلان آن کشور نیست.

ممکن است کشوری بیشترِ خریدهای تسلیحاتی خود را در یک سال انجام بدهد و سال بعد، روی تقویت توانمندی‌های نظامی در حوزه‌های دیگر تمرکز کند. همچنین باید توجه داشت قراردادهای تسلیحاتی در زمان خاصی بسته می‌شوند اما جنگ افزارهای خریداری شده به تدریج تحویل داده می‌شوند.

برای مثال ممکن است قرارداد خرید چند هواپیمای نظامی در سال 2015 بسته شود اما شروع تحویل آن هواپیماها سال 2016 و پس از آن باشد. از این‌رو، زمان عملیاتی شدن و تقویت توان نظامی آن کشور، سال 2016 و پس از آن است. بنابراین آن کشور در سال 2016 نیاز کمتری برای خریدهای تسلیحاتی، احساس می‌کند.

در ضمن، مشکلات داخلی و چالش های مقطعی یک کشور را هم نمی‌توان نادیده گرفت. ممکن است سیاستمداران کشوری به دلایل داخلی و برخلاف میل خود مجبور شوند در سال به خصوصی میزان کمتری در زمینه نظامی و مقدار بیشتری در زمینه ارائه خدمات اجتماعی خرج کنند. این کاهش مقطعی را نمی‌توان تغییر کلی سیاست های آن کشور قلمداد کرد.

قدرت نظامی تا حد زیادی وابسته به قدرت اقتصادی است. کشورها هنگام رونق اقتصادی عموما هزینه‌های بیشتری در عرصه نظامی انجام می دهند. عربستان سعودی تنها با اتکا به در آمدهای کلان نفتی خود توانسته است سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در بخش نظامی انجام دهد.

اما این وابستگی بیش از اندازه به درآمدهای نفتی موجب شده است قدرت اقتصادی و نظامی عربستان سعودی تا حد زیادی وابسته به قیمت و میزان فروش نفت باشد. کاهش قیمت نفت، در چند سال اخیر فشارهای داخلی را بر دولت عربستان افزایش داده است.

خریدهای تسلیحاتی هنگفت عربستان در سال 2017 هم نشان داد این کشور هیچ قصدی برای کاهش هزینه‌های نظامی خود ندارد. در ماه می 2017 همزمان با سفر دونالد ترامپ به ریاض، آمریکا و عربستان سعوی یک قرارداد تسلیحاتی به ارزش 110 میلیارد دلار را امضا کردند!

مقام‌های آمریکایی نشان داده‌اند علاوه بر پیگیری سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان، اجرای سیاست «تفرقه بینداز و سلاح بفروش» را هم خوب بلدند. آنها در چند دهه اخیر با دامن زدن به ایران هراسی، توانسته‌اند صدها میلیاردها دلار جنگ افزار به شیوخ منطقه بفروشند.

به ویژه، جمهوری خواهان آمریکا که اکنون کاخ سفید، مجلس سنا و نمایندگان را در اختیار دارند، به هیچ روی مایل نیستند مشکلات میان ایران و غرب برطرف شود. آنها پرونده هسته‌ای بسته شده ایران را دوباره باز کرده‌اند و سراغ برنامه موشکی دفاعی ایران رفته‌اند.

این کار برای آنها نفع اقتصادی دارد. اگر ایران در مرکز توجه‌ها نباشد آمریکا و دیگر کشورهای غربی با چه دستاویزی باید به کشورهای عرب خاورمیانه سلاح بفروشند؟ آنها به بهانه تهدیدهای ایران، علاوه بر فروش سلاح به کشورهای عرب منطقه، جای پای حضور همه جانبه خود را در خاورمیانه محکم می‌کنند.

آمریکایی‌ها با تاکید بر تهدیدهای ایران، می‌خواهند توجه شیوخ کشورهای عرب را از اسرائیل به سوی ایران جلب کنند. آنها همچنین با اجرای سیاست ایران هراسی، می‌خواهند روابط اسرائیل و عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی را بهبود بخشند.

از زمان روی کار آمدن ملک سلمان سالخورده و افتادن امور کشور به دست محمد بن سلمان فرزند جوان او، ماجراجویی‌های منطقه‌ای عربستان سعودی شدت گرفته است. دو ماه پس از آغاز پادشاهی ملک سلمان، عربستان در مارس 2015 میلادی در یمن مداخله نظامی کرد.

خاندان آل خلیفه در بحرین نیز عملا به دست نشاندگان آل سعود تبدیل شده‌اند. مقام‌های عربستان سعودی می‌کوشند قطر و لبنان را نیز زیر سیطره خود در بیاورند. عربستان سعودی به منبع صدور تروریسم به کشورهای دیگری چون: عراق، سوریه، پاکستان و افغانستان تبدیل شده است.

گمان نمی‌رود عربستان سعودی در سال‌های پیش رو، سیاست‌های ویرانگر منطقه‌ای خود را تغییر بدهد. از این‌رو روند صعودی هزینه‌های نظامی این کشور همچنان ادامه پیدا خواهد کرد؛ مگر اینکه ریاض به لحاظ اقتصادی به مشکل حادی برخورد کند. عربستان بزرگترین واردکننده جنگ افزار در جهان است.

امارات متحده عربی

امارات متحده عربی کشوری کوچک در حاشیه جنوبی خلیج فارس است. وسعت ایران تقریبا 20 برابر امارات است. این شیخ نشین هنگام تشکیل در سال 1971 جمعیت بسیار اندکی داشت اما اکنون جمعیت آن بیش از 9 میلیون نفر است.

رونق اقتصادی امارات متحده عربی در دو سه دهه اخیر، جمعیت بسیاری را از دیگر کشورها به آن کشانده است. هندی‌ها و پاکستانی‌های مهاجر حدود 40 درصد از جمعیت امارات را تشکیل می‌دهند. بنگلادشی تبارها و سری لانکایی تبارها هم حدود 10 درصد از جمعیت آن را به خود اختصاص داده‌اند.

جالب این است شهروندان اماراتی تنها نزدیک به 12 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. 38 درصد باقی مانده هم اهل دیگر کشورها هستند. قاعدتا یک کشور تازه بنیاد و کوچک با جمعیتی ناهمگون نباید بتواند هزینه‌های نظامی هنگفتی انجام بدهد اما در عمل اتفاق دیگری افتاده است.

مقام‌های اماراتی توجه ویژه‌ای به پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور دارند. بر اساس آمار منتشر شده از سوی بانک جهانی، امارات متحده عربی در سال 2016، چهارمین اقتصاد بزرگ خاورمیانه را پس از ترکیه، عربستان سعودی و ایران دارا بود.

تولید ناخالص داخلی امارات متحده عربی در سال 2016، حتی از مصر و اسرائیل بیشتر بود. مقام‌های اماراتی تنها به خاطر حجم اقتصاد خود می‌توانند هر ساله میلیاردها دلار در بخش دفاعی و تسلیحاتی هزینه کنند. تولید ناخالص داخلی امارات در این سال نزدیک به 350 میلیارد دلار بود.

موسسه پژوهشی صلح بین‌المللی استکهلم، هزینه نظامی امارات متحده عربی در سال 2016 را 22/8میلیارد دلار اعلام کرده اما این موسسه به دلیل نبود اطلاعات کافی درباره میزان هزینه‌های نظامی این کشور، نتوانسته است از سال 2015 آماری ارائه کند.

مقام‌های امارات متحده عربی قصد دارند بودجه نظامی را با افزایش تدریجی تا سال 2021 میلادی به رقم 31/8 میلیارد دلار برسانند. از این‌رو می توان گفت هزینه‌های نظامی امارات نیز همگام با روند افزایشی بودجه‌های نظامی در بیشتر نقاط جهان، دست کم تا سال 2021 هر ساله افزایش پیدا خواهد کرد.

در حال حاضر امارات متحده عربی پس از عربستان سعودی بیشترین هزینه‌های دفاعی و تسلیحاتی را در میان کشورهای خاورمیانه انجام می‌دهد. بودجه نظامی این کشور کوچک، حتی از ترکیه که پیشینه نظامی‌گری قدرتمندی دارد، بیشتر است.

امارات متحده عربی یکی از بزرگترین وارد کنندگان جنگ افزار در جهان است و می‌خواهد کمبود منابع انسانی و ضعف دفاعی خود را با خریدهای تسلیحاتی جبران کند. مقام‌های اماراتی جاه‌طلبی‌های زیادی دارند و در پی افزایش وزن سیاسی، اقتصادی و نظامی کشورشان در معادلات منطقه‌ای هستند.

این کشور کوچک و تازه بنیاد که عمر تاسیس آن به نیم قرن هم نمی‌رسد مدعی حاکمیت تاریخی بر جزیره‌های ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک است! مقام‌های اماراتی هر از گاهی به تنش‌های مرزی و سیاسی با ایران دامن می‌زنند.

افزایش هزینه‌های نظامی اماراتی‌ها و پرشدن انبارهای تسلیحاتی آنها، توهماتی را در میان شیوخ آن ایجاد کرده است. آنها گه‌گاه توانمندی‌های نظامی خود را به رخ ایران می‌کشند! در سال‌های اخیر، محور ریاض- ابوظبی تقویت شده است.

امارات متحده عربی همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی گسترده‌ای با آمریکا و دیگر کشورهای غربی از جمله فرانسه دارد. فرانسه در سال 2009 به درخواست مقام‌های اماراتی، پایگاهی نظامی در ابوظبی گشود. رویکرد ضد ایرانی اماراتی‌ها، نقش مهمی در گشایش این پایگاه نظامی داشت.

اسرائیل

بر اساس آمارهای بانک جهانی، اسرائیل در سال 2016، ششمین اقتصاد خاورمیانه را پس از: ترکیه، عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی و مصر دارا بود. تولید ناخالص داخلی آن در سال یاد شده، حدود 318 میلیارد دلار بود.

رژیم صهیونیستی تنها قدرت هسته‌ای خاورمیانه است. منابع مختلف، آمارهای گوناگونی درباره شمار سلاح‌های هسته‌ای این رژیم ارائه کرده‌اند. بر اساس برآوردهای سیپری، اسرائیل حدود 80 سلاح هسته‌ای در اختیار دارد اما منابع دیگر شمار آنها را تا 200 سلاح هم عنوان کرده‌اند.

رژیم صهیونیستی که در سرزمین‌های اشغالی فلسطینیان تشکیل شده است، وسعت چندانی ندارد. جمعیت آن نیز کمتر از 9 میلیون نفر است. شمار یهودی‌های اسرائیل، به 75 درصد از کل جمعیت هم نمی‌رسد. حدود 21 درصد از جمعیت آن را اعراب تشکیل می‌دهند.

اسرائیل از نظر دارا بودن شاخصه‌های قدرت مانند: وسعت و جمعیت، وضعیت مناسبی ندارد اما به لحاظ اقتصادی و صنعتی، وضعیت خوبی دارد. همین توان اقتصادی و صنعتی باعث شده است میلیاردها دلار در سال در بخش نظامی و تسلیحاتی هزینه کند.

بر پایه آمارهای سیپری، میزان هزینه‌های نظامی رژیم صهیونیستی در سال 2015 میلادی، 16/1 میلیارد دلار بود اما این رقم در سال 2016 تا 17/8 میلیارد دلار - حدود 5/8درصد از تولید ناخالص داخلی - افزایش پیدا کرد.

اسرائیل در مقایسه با امارات متحده عربی، ترکیه و ایران درصد بالاتری از تولید ناخالص داخلی خود را در بخش نظامی هزینه می‌کند. با وجود این، مقام‌‌های دفاعی و امنیتی آن، با ابراز نارضایتی از وضع موجود، خواهان افزایش مخارج نظامی هستند.

آویگدور لیبرمن وزیر دفاع رژیم صهیونیستی در نوامبر 2017 میلادی، به بهانه افزایش تهدیدهای امنیتی از سوی ایران و حزب الله لبنان و پیچیده تر شدن اوضاع سوریه، خواهان افزایش هزینه های نظامی اسرائیل شد.

به گفته آویگدور لیبرمن، رخ دادن تغییراتی اساسی در محیط امنیتی اسرائیل، افزایش بودجه نظامی آن را ضروری کرده است. وزیر دفاع رژیم صهیونیستی، خواهان افزایش 8/4 میلیارد دلاری بودجه نظامی اسرائیل طی سه سال آینده شد.

آویگدور لیبرمن همچنین افزایش هزینه‌های نظامی ایران را در سال‌های اخیر نگران کننده خواند. این در حالی است که ایران یکی از کمترین بودجه‌های نظامی را در میان کشورهای خاورمیانه به نسبت تولید ناخالص داخلی دارد. ایران تنها 3 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را در امور دفاعی هزینه می‌کند.

از سوی دیگر، ایران و اسرائیل به لحاظ دارا بودن شاخصه‌های قدرت به هیچ روی قابل مقایسه نیستند. ایران بزرگترین کشور خاورمیانه پس از عربستان سعودی و سومین کشور پرجمعیت منطقه پس از مصر و ترکیه است. تنها پاسداری از مرزهای زمینی و دریایی ایران، سالانه چند میلیارد دلار هزینه در بر دارد.

طول مرزهای زمینی مشترک ایران با کشورهای پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق، به بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر می‌رسد. طول مرزهای آبی ایران در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان هم حدود 2700 کیلومتر است.

از این‌رو اشاره به افزایش بودجه نظامی ایران از سوی وزیر دفاع رژیم صهیونیستی، بهانه‌ای کاملا نابجاست. این رژیم به نسبت تولید ناخالص داخلی، تقریبا نزدیک به دو برابر ایران در امور دفاعی و تسلیحاتی خود، هزینه می‌کند.

رژیم صهیونیستی از زمان تشکیل تاکنون تحت حمایت آمریکا بوده است. در سال‌های اخیر، آمریکا با دستاویز قرار دادن توان موشکی و هسته‌ای ایران، همکاری‌های نظامی و دفاعی خود را با این رژیم بسیار گسترش داده است.

واشنگتن در ارتقای توانمندی‌های نظامی تل آویو نقش مهمی بازی می‌کند. اسرائیل مهمترین متحد آمریکا در خاورمیانه یا به عبارت درست‌تر در جهان است. لابی‌های اسرائیلی در آمریکا، عملا کاخ سفید و کنگره آمریکا را در اختیار گرفته‌اند و علیه منافع مسلمانان جهان از جمله مسلمانان خاورمیانه فعالیت می‌کنند.

تشکیل رژیم صهیونیستی بر مبنای زور و قدرت بود. از این‌رو، سیاستمدارانش، بقای رژیم را هم در قدرت نظامی و نظامی‌گری می بینند. رژیم صهیونیستی همواره به دنبال ارتقای توانمندی‌های ماشین جنگی خود بوده است و این مساله جدیدی نیست.

اشاره به تهدیدهای ایران هم بهانه است. رژیم صهیونیستی در زمان رژیم شاهنشاهی ایران نیز که روابط تهران- تل آویو گرم بود، تاکید ویژه‌ای بر افزایش توان نظامی خود داشت. پیشینه ساخت سلاح هسته‌ای در اسرائیل، به دهه 1960 میلادی و دوران سلطنت دومین شاه دودمان پهلوی باز می‌گردد.

رژیم صهیونیستی برای زیاده خواهی‌های خود حد و مرزی نمی‌شناسد و پس از هر اشغالگری و جنگی به دنبال اشغالگری تازه و جنگی دیگر است. دولتمردان آمریکا که مدعی حمایت از دموکراسی و حقوق بشر هستند، همواره از سیاست‌های اشغالگرانه اسرائیل حمایت کرده‌اند.

شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی ترامپ، تازه ترین اقدام آمریکا به زیان فلسطینان و به سود صهیونیست‌هاست. حتی کشورهای اروپایی که روابط گسترده ای با رژیم صهیونیستی دارند، حاضر نیستند بیت القدس را به عنوان پایتخت رژیم به رسمیت بشناسند و مهر تاییدی بر اشغالگری بزنند.

میزان اقدام های خشونت بار رژیم صهیونیستی در دوره نخست وزیری بنیامین نتانیاهو یعنی از سال 2009 به این سو، بسیار افزایش پیدا کرده است. نتانیاهو و حزبش لیکود، دیدگاه‌هایی جنگ‌طلبانه دارند و برای حقوق و موازین بین‌المللی، کمترین احترامی قائل نیستند.

ترکیه

برپایه آمارهای صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، ترکیه در سال 2016 بزرگترین اقتصاد خاورمیانه و هفدهمین اقتصاد قدرتمند جهان را در اختیار داشت. میزان تولید ناخالص داخلی ترکیه در این سال، نزدیک به 860 میلیارد دلار - حدود دو سوم اقتصاد کشور بزرگ و قدرتمندی چون روسیه - بود.

ترکیه و عربستان سعودی تنها کشورهای خاورمیانه‌ای عضو گروه بیست هستند. قدرت اقتصادی نسبتا بالای ترکیه، به این کشور امکان داده است در مسیر افزایش قدرت نظامی گام بردارد. به طور تاریخی هم سابقه نظامی گری در ترکیه نیرومند است. ترکیه امروزی از دل امپراتوری عثمانی سربرآورد.

این کشور پس از مصر بیشترین جمعیت را در میان کشورهای خاورمیانه‌ای داراست. جمعیت ترکیه در سال 2017 میلادی حدود 83 میلیون نفر بود. جمعیت ترکیه اندکی بیش از ایران است. به لحاظ پهناوری نیز کمتر از نصف ایران وسعت دارد.

در مجموع ترکیه از لحاظ دارا بودن شاخصه‌های قدرت مانند: جمعیت، وسعت و اقتصاد قدرتمند، در میان کشورهای خاورمیانه وضعیت نسبتا خوبی دارد و در عمل نیز به لحاظ نظامی یکی از قدرت‌های منطقه به شمار می‌آید.

ترکیه در محیطی ناامن به سر می‌برد و در همسایگی عراق و سوریه دو کشور بحران خیز منطقه واقع شده است. روابط ترکیه با کشورهای همسایه مانند: ایران، عراق، سوریه، ارمنستان، گرجستان، یونان و بلغارستان پر فراز و نشیب بوده است.

در حال حاضر روابط ترکیه با شماری از کشورهای پیرامونی مانند: ارمنستان، عراق، سوریه و حتی یونان تنش آلود است یا در سطح بالایی نیست. شماری از کشورهای اتحادیه اروپا به خاطر مشکلات تاریخی، دینی و فرهنگی با ترکیه، مخالف پیوستن آن به اتحادیه اروپا هستند. روابط آنکارا- تل آویو هم به تازگی تیره شده است.

ترکیه یکی از اعضای قدیمی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به شمار می‌آید. این کشور در سال 1952 به عضویت این سازمان امنیتی درآمد. ترکیه در دوره جنگ سرد در جبهه کشورهای غربی قرار داشت.

با توجه به تیره‌تر شدن روابط ترکیه با شماری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا مانند: آلمان و هلند، بعید به نظر می‌رسد ترکیه و اتحادیه اروپا بتوانند در یکی دو دهه آینده هم مشکلات پرشمار میان خود را حل و فصل کنند.

ترکیه کشوری در حال توسعه و رو به رشد است که به دلیل همسایگی با اروپا می‌کوشد خود را بخشی از اروپا معرفی کند. با این حال، به لحاظ دینی و فرهنگی تا اندازه زیادی ویژگی‌های خاورمیانه‌ای دارد. از این‌رو می‌توان آن را بخشی از خاورمیانه دانست.

به لحاظ سیاسی نمی‌توان ترکیه را کشوری دموکراتیک خواند. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه فردی اقتدار گراست و هیچ صدای مخالفی را تحمل نمی‌کند. وضعیت سیاسی و اجتماعی ترکیه از زمان کودتای جولای 2016 به این سو، بدتر شده است.

دولت ترکیه به یک تصفیه همه جانبه در ارتش و نهادهای دولتی دست زده و هزاران نفر را به زندان فرستاده یا از کار بیکار کرده است. روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی با وضعیت دشواری روبرو هستند و سیاست سرکوب همچنان ادامه دارد.

به لحاظ داخلی دولت ترکیه با مشکلات و چالش‌های بسیاری درگیر است. مساله کردها بزرگترین چالش داخلی این کشور به شمار می‌آید. ترکیه تا یکی دو دهه اخیر حتی وجود اقلیتی به نام کرد را در کشور به رسمیت نمی‌شناخت.

سیاست سرکوب اقلیت کرد در ترکیه در دوره رجب طیب اردوغان ادامه پیدا کرده است. سیاست سرکوب کردها از سوی آنکارا در خارج از مرزها هم دنبال می‌شود. اردوغان و همفکرانش به شدت نگران افزایش قدرت کردها در کشورهای همسایه مانند: عراق و سوریه هستند.

از این‌رو می توان گفت در حال حاضر مساله کردها بزرگترین معضل امنیتی ترکیه در عرصه داخلی و خارجی است. دولت ترکیه برای حل مساله کردها حتی از ماجراجویی خارجی رویگردان نیست. آنکارا به بهانه مقابله با تروریسم در امور کشورهای همسایه مانند عراق و سوریه دخالت می‌کند.

به طور خلاصه، ترکیه به دلیل روبرو بودن با چالش‌های داخلی و منطقه‌ای در پی آن است بودجه نظامی خود را در سال‌های پیش رو به تدریج افزایش دهد. افزایش قدرت اقتصادی ترکیه و افزایش نسبی بودجه نظامی کشورهای عضو ناتو نیز در این امر بی‌تاثیر نبوده است.

به گزارش سیپری، هزینه نظامی ترکیه در سال 2016 میلادی، 14/9 میلیارد دلار - حدود 2 درصد از تولید ناخالص داخلی - بود. ترکیه به نسبت عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسرائیل بخش کمتری از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور نظامی می‌کند.

تا‌کنون آمار دقیقی از میزان هزینه‌های نظامی ترکیه در سال 2017 منتشر نشده است اما به نظر می‌رسد این میزان نسبت به سال 2016 افزایش پیدا کرده باشد. پس از کودتای جولای 2016 ترکیه، رویکرد نظامی- امنیتی ترکیه در عرصه داخلی و خارجی تشدید شد.

شماری از مقام‌های بلندپایه سیاسی و امنیتی ترکیه بر این باورند میزان هزینه‌های دفاعی و تسلیحاتی باید همزمان با رشد و توسعه اقتصادی و بیشتر شدن چالش‌های امنیتی داخلی و خارجی کشور، افزایش پیدا کند.

غلبه چنین دیدگاهی باعث شده است ترکیه میزان هزینه‌های نظامی خود را برای سال 2018 بسیار بالا ببرد. به گزارش تارنمای المانیتور، هزینه‌های نظامی ترکیه برای سال 2018 میلادی با حدود 30 درصد افزایش به رقم 26 میلیارد دلار خواهد رسید.

این گفته بدان معناست که هزینه های نظامی ترکیه در سال 2017، رقمی حدود 20 میلیارد دلار بود. با توجه به نگرانی‌های داخلی و خارجی ترکیه، دخالت نظامی این کشور در سوریه و وخیم بودن اوضاع امنیتی خاورمیانه، به نظر نمی‌رسد آنکارا، در سال‌های آتی هم از میزان مخارج نظامی خود بکاهد.