قلیان جرم است یا وسیله ارتباطی؟!

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا: عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران در نشستی با اشاره به مصوبات جلسه دادستانی در خصوص منع عرضه مواد دخانی در اماکن عمومی اعلام کرده بود که حسب آمار ارائه شده از سوی پلیس، در حال حاضر 4000 صنف عرضه کننده قلیان در سطح تهران فعال هستند و 1200 درخواست برای صدور مجوز در دست بررسی است و این گستره واحدهای صنفی، نشان از آن دارد که جمع‌آوری یک‌باره قلیان‌ها ممکن نیست.

جعفری دولت‌آبادی تاکید کرده بود که این اقدام باید از واحدهای صنفی غیرمجاز شروع شود و اقدام پلیس به صورت ضربتی و تهاجمی نباشد؛ اجرای این طرح باید با تدبیر همراه باشد.

دادستان تهران از سرپرستان نواحی خواسته بود که ابتدا برای صنوف مرتبط، اخطاریه ده روزه برای جمع‌آوری قلیان‌ها ارسال شود و در صورت عدم اقدام ظرف یک هفته، فعالیت واحد صنفی متوقف شود.

پیش‌تر ایرج حریرچی، قائم مقام و معاون کل وزارت بهداشت در برنامه‌ای گفته بود که ما قانونی داریم که لازم الاجراست و در هیچ قانونی گفته نشده که برای اجرای یک قانون پیش زمینه آماده کنید. تعجب می‌کنم که اصلا چرا اسم اصرار به اجرای قانون گذاشته می‌شود؛ زیرا قانون لازم الاجرا در این زمینه وجود دارد که در آن گفته می‌شود هر نوع تشویق مستقیم و غیرمستقیم یا تحریک افراد به استعمال دخانیات ممنوع است. همین ‌که بگوییم جوانان چون بیکار هستند، به سمت مصرف قلیان کشیده می‌شوند، خود تشویق مستقیم یا غیرمستقیم مصرف مواد دخانی است که غیر قانونی است.

حالا و براساس دستور دادستان تهران جمع‌آوری قلیان از سطح اماکن عمومی در دستور کار قرار گرفته و منتقدان و طرفداران متعددی نسبت به این موضوع واکنش نشان داده‌اند.

برای بررسی بیشتر پیرامون حاشیه‌های منع مصرف قلیان خبرگزاری آنا در نشستی تحت عنوان بررسی خوب و بد مصرف قلیان به بحث با بهزاد ولی‌زاده مسئول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت، سرگرد روح‌الله لطیفی، معاون آموزش پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ و علی محمد باقر استاد دانشگاه و عضو انجمن آسیب شناسی اجتماعی پرداخته است که هر یک از دیدگاه و جایگاه خود به بررسی این موضوع پرداختند.

مرگ سالانه بیش از 7 میلیون نفر در جهان بر اثر مصرف دخانیات

بهزاد ولی زاده با بیان اینکه مصرف قلیان به یک اپیدمی جهانی تبدیل شده و نگرانی بخش سلامت دولت‌ها را به خود معطوف کرده است، اظهار کرد: سالانه بیش از 7 میلیون نفر در جهان براثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند که بیش از 900 هزار نفر از این افراد فقط کسانی هستند که در مواجهه با دود محصولات دخانی قرار دارند و شخصا مصرف کننده دخانیات نیستند.

وی تاکید کرد که براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت هر 6 ثانیه براثر مصرف و مواجهه با دود جان خود را از دست می‌هد.

مسئول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت اضافه کرد: در ابتدا با کنترل مصرف دخانیات در کشور در سال 84 به کنواسیون بین المللی کنترل دخانیات ملحق شدیم و ایران عضو این کنواسیون و معاهده بین الملی است که یکی از مفاد این کنواسیون کنترل و مبارزه با دخانیات است.

ولی‌زاده با بیان اینکه یکی از محورهای این معاهده حفاظت از سلامت عمومی در برابر دخانیات است، تصریح کرد: ضوابطی را در قوانین مورد توجه قرار دادیم که ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی است و در واقع از 6 راهکار سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده سیاست‌های پیشگیرانه و حفاظت از مردم در مواجهه با مواد دخانی و اطلاع رسانی و هشدار به مردم در مورد مصرف مواد دخانی و ممنوعیت جامع تبلیغات و افزایش مالیات از جمله راهکارهاست.

شناسایی 1000 ماده شیمیایی در مواد دخانی

مسئول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت با بیان اینکه طبق آمار سازمان جهانی بهداشت 1000 ماده شیمیایی در سیگار و قلیان و سایر مواد دخانی شناسایی شده که برخی از آنها سرطانزاست، عنوان کرد: هر وعده مصرف قلیان نزدیک به 100 تا 200 نخ سیگار برآورد شده و دودی که فرد مصرف کننده دریافت می‌کند به مراتب خطرناک‌‌تر و مضرات و تبعات از مصرف قلیان نسبت به سیگار بالاتر است.

ولی‌زاده ادامه داد: در مصرف قلیان باور غلطی در بین مردم رواج یافته که تصور می‌کنند با توجه به عبور دود از قلیان مضرات آن نیز کاسته می‌شود در حالی که این موضوع صحت ندارد و می‌توان ثابت کرد که همه مواد شیمیایی در دود قلیان وجود دارد، مضرات و عوامل سرطان‌زایی و بیماری‌زایی قلیان به مراتب بیشتر از سیگار است.

وی با انتقاد از اینکه مصرف قلیان به عنوان یک تفریح و گذران اوقات فراغت مورد توجه قرار گرفته که باید در این خصوص اطلاع‌رسانی‌های لازم صورت گیرد، تصریح کرد: آگاهی و اطلاعات در این زمینه باید افزایش یابد زیرا نه تنها نمی‌تواند ابزار مناسبی برای گذران اوقات فراغت باشد بلکه صدمات جدی را به سلامت خانواده وارد می‌کند.

قلیان دریچه ورود به مصرف سیگار

مسئول برنامه کنترل دخانیات وزارت بهداشت با اشاره به اینکه خیلی از مواردی که نوجوانان با خانواده به مصرف قلیان می‌پردازند ناشی ازاین است که خانواده‌ها از تبعات و مضرات مصرف قلیان برای فرزندشان مطلع نیستند، گفت: در حالی که وقتی فردی قلیان مصرف می‌کند دچار وابستگی به نیکوتین می‌شود بنابراین زمانی که قلیان در دسترس نیست به سمت مصرف سیگار و سایر مواد خانی کشیده می‌شود. بر همین اساس مصرف قلیان دریچه ورود به مصرف سیگار و سایر مواد دخانی است.

وی با تاکید بر اینکه جلوگیری از مصرف قلیان در سراسر کشور نیاز به حمایت مراجع قضایی دارد، اضافه کرد: همچنین 32 دانشگاه علوم پزشکی کشور نسبت به ممنوعیت جامع عرضه مواد دخانی در محدوده خود اقدام کرده‌اند به طوری که هم اکنون در شهرهای اصفهان، مشهد، شهر کرد، اراک، قم، البرز و همدان عرضه مواد دخانی ممنوع شده است.

نقش قلیان در ورود معتادان به عرصه اعتیاد

در ادامه این نشست، سرگرد لطیفی در مورد جمع‌آوری قهوه‌خانه‌ها و پنهان شدن مصرف قلیان در پستوها و زیرزمین گفت:‌ طبق پایش‌ها و تحقیقات صورت گرفته در جمع‌آوری معتادان مشخص شد آمارها بسیار بیشتر است و بیش از 90 تا 95 درصد ریشه‌های اعتیاد نیز به مصرف سیگار و قلیان برمی‌گردد، چه بسا ممکن است اولین پک به سیگار پیش درآمد اعتیاد سنگین باشد. در حالی که بسیاری از خانواده‌ها این مساله را جدی نمی‌گیرد و تصور می‌کنند اگر فرزندشان برای تفریح از قلیان استفاده نکند شاید به سمت مواد خطرناک‌تری گرایش پیدا کند و به نوعی با این توجیه نظارتی بر روند قلیان کشیدن فرزندشان ندارند.

وی با تاکید بر اینکه جمع‌آوری و نظارت بر قهوه‌خانه‌ها و مراکز عرضه قلیان باید ساماندهی شود، اضافه کرد: علاوه‌بر این نیز نظارت، آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها و جوانان باید افزایش یابد زیرا در پایش‌ها و تحقیقات پلیس مشخص شده که بعضی از افراد به دلیل ناآگاهی از تبعات مصرف قلیان به این سمت گرایش پیدا کرده‌اند.

معاون آموزش پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگزیرا ادامه داد: این افراد مدعی‌اند که نمی‌دانستند با مصرف سیگار و قلیان به مصرف مواد مخدر اعتیاد پیدا کنند.

وی با اشاره به نقش مراکز آموزشی اضافه کرد: همچنین در مراکز آموزشی ما مهارت «نه گفتن» را به دانش‌آموزان آموزش نمی‌دهند بر همین اساس اگر سطح آگاهی افراد را بالا ببریم حتی اگر همه مغازه‌های تهران به قهوه‌خانه تبدیل شود مشتریان آنان کمتر خواهد شد اما باید آگاه‌سازی خانواده‌ها را افزایش دهیم.

جلوگیری از ورود افراد کم‌سن به قهوه‌خانه‌ها

سرگرد لطیفی تاکید کرد: همچنین باید نظارت بیشتری بر روند کار قهوه‌خانه‌ها صورت گیرد تا از ورود افراد کم سن به این مراکز جلوگیری شود در این راستا باید سایر دستگاه‌های اجرایی دیگر نیز مشارکت کنند زیرا به عنوان مثال در جمع آوری معتادان پس از 40 روز این افراد به جامعه برمی‌گردند.

وی با بیان اینکه نظارت بر مصرف قلیان باید به عنوان یک بحث ملی پیگیری شود و صدا و سیما، رسانه‌ها و همه دستگاه‌های اجرایی به میدان آیند، تصریح کرد: همچنین آموزش و پرورش نیز باید توجه جدی به این مساله داشته باشد، به طوری که معلمان و اساتید دانشگاه در مورد مضرات قلیان توضیحاتی ارائه دهند زیرا با آموزش و آگاهی بخشی به مردم می‌توانیم از روند رو به رشد مصرف قلیان در کشور جلوگیری کنیم.

معاون آموزش پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ با اشاره به اینکه باید تفریحات سالم را برای جوانان ایجاد کنیم تا اگر از سوی دوستان‌شان به مصرف قلیان دعوت شدند از پذیرش این دعوت خودداری کنند، گفت: متاسفانه هم اکنون هیچ تفریح سالمی برای جوانان ایجاد نکرده‌ایم و جایگزینی برای مصرف قلیان در نظر گرفته نشده است.

آموزش منجر به نتیجه نمی‌شود

در ادامه نشست بررسی خوب و بد مصرف قلیان علی محمد باقر، استاد دانشگاه و عضو انجمن آسیب شناسی اجتماعی ادامه داد: جای مسئولان وزارت آموزش و پرورش در این نشست خالی است زیرا مبحث آموزش به سادگی نیست که به مردم آگاهی دهیم و ضرر و زیان مصرف قلیان را به دانش‌آموزان تفهیم کنیم و انتظار داشته باشیم که این آگاهی منجر به دوری جوانان از مصرف قلیان شود به طوری که در جامعه با معضلی روبه‌رو هستیم که تصور می‌کنیم اگر آگاهی و انگیزه بدهیم می‌توانیم منجربه نتیجه شویم.

وی با بیان اینکه متاسفانه برخی از مصرف کنندگان قلیان و جوانان از قلیان به عنوان ابزار خودنمایی، گفت‌وگو، دور هم جمع شدن استفاده می‌کنند، تصریح کرد: قلیان بر خلاف سیگار یک وسیله گروهی است و به عنوان یک وسیله ارتباطی در بین جوانان رواج پیدا کرده بنابراین نمی‌توان با برخورد قهرآمیز با آن برخورد کرد.

عضو انجمن آسیب شناسی اجتماعی با بیان اینکه متاسفانه کودکان خود را به نحوی تربیت نمی‌کنیم که دنبال سود واقعی باشند و آگاهی بخشی در مورد مضرات قلیان به صورت یک طرفه حل نمی‌شود، اضافه کرد: زیرا از سویی ما تنها مضرات قلیان را به جوانان اعلام می‌کنیم و از طرف دیگر گروه دوستان و کاسبان قهوه‌خانه فایده‌های غیر واقعی قلیان را به جوانان یادآوری می‌کنند بنابراین ما در این بین شکست می‌خوریم.

عدم آموزش مهارت گفت‌و‌گو از سوی آموزش و پرورش

محمد باقر با بیان اینکه ما به افراد مهربان اما بداخلاقی تبدیل شده‌ایم که صلاح بچه‌ها را با بداخلاقی می‌خواهیم، عنوان کرد: ما حتی علت گرایش فرزندانمان به سمت قلیان را بررسی نمی‌کنیم، ایجاد فرصت و فضای صحبت برای بچه‌ها بسیار مهم است زیرا بچه‌ها در محفل قلیان می‌توانند دورهم بنشینند و با یکدیگر صحبت کنند بنابراین مصرف قلیان بهانه‌ای برای دورهم جمع شدن و صحبت کردن آنان می‌شود زیرا آموزش و پرورش مهارت گفت‌وگو را به آنان آموزش نداده است .قلیان تفریح نیست بلکه به عنوان یک نیاز برای ابراز وجود جوانان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به گفته وی بر همین اساس اگر ما جایگزین قلیان را فراهم نکنیم و به دانش‌آموزان مهارت نه گفتن و مضرات قلیان را آموزش ندهیم نمی‌توانیم از این رفتار آنان جلوگیری کنیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر قلیان را از قهوه‌خانه‌ها جمع کنیم به پستوها و زیرزمین خانه‌ها می‌رود، افزود: زیرا ما در آموزش به صورت صادقانه عمل نمی‌کنیم و آموزش و پرورش و صدا و سیما نیز موفق نشده رفتار بد را از جوانان ما بگیرد بنابراین این روند همچنان ادامه دارد.

قانون حرف اول را می‌زند

در ادامه ولی‌زاده در پاسخ به اظهارات این استاد دانشگاه توضیح داد: متاسفانه اگر قرار باشد تعریف ما از فایده مصرف قلیان ابراز وجود و خودنمایی باشد قطعا مواد مخدر و قلیان نیز چنین فایده‌هایی دارند و این موضوع به نوعی تبلیغ و تحریک افکار عمومی برای مصرف قلیان به شمار می‌آید. در این زمینه قانون حرف اول را می‌زند و اگر منع مصرف در اماکن عمومی اعمال شده یعنی اینکه تبعاتی برای آن در جامعه وجود دارد که علاوه‌بر مسائل اجتماعی موضوع سلامتی را نیز در نظر گرفته است.

وی با طرح این سوال که «چرا باید فرزند ما به سمت مصرف قلیان حرکت کند» در حالی که از هر دو نفر مصرف‌کننده قلیان یک نفر را به کام مرگ می‌رود، گفت: با مصرف قلیان 15 تا 20 سال از بهترین دوران بهره‌وری افراد کاهش می‌یابد. تا زمانی که گوشه گوشه شهر مراکز عرضه قلیان باشد جوانان نسبت به مصرف آن تحریک می‌شوند و با دوستان و گروه همسنان خود به این مراکز می‌روند، زیرا ما دنبال روش‌های جایگزین و ابزارهای تفریحی جایگزین قلیان نیستیم در حالی که باید فضاهایی را فراهم کنیم که جوانان بتوانند درکنار هم بنشینند و گفت‌وگو کنند.

ولی‌زاده با بیان اینکه چرا باید قلیان وسیله‌ای برای ابراز وجود و بزرگ‌نمایی افراد تلقی شود، تصریح کرد:‌سال‌های پیش چنین تصور اشتباهی در مورد سیگار به وجود آمد اما تلاش کردیم مهارت نه گفتن را به دانش‌آموزان آموزش دهیم، همچنین ما نمی‌توانیم قانون را نادیده بگیریم و اجازه دهیم چنین فضاهایی در کشور وجود داشته باشد. زیرا در صورتی که فردی به استفاده از این مواد وابستگی پیدا کرد ترک آن با دشواری بسیاری همراه خواهد بود، بر همین اساس در برخی شهرها که جمع‌آوری شده‌اند خانواده‌ها طی تماس تلفنی از واحدهای علوم پزشکی تشکر کردند همچنین همه جوانان برای مصرف قلیان به مراکز زیرزمینی و پستوها نمی‌روند.

هزینه‌های زیاد برای گذراندن اوقات فراغت سالم

سرگرد لطیفی در ادامه این نشست تاکید کرد: زمانی که یک جوان بخواهد برای گذران اوقات فراغت خود به باشگاه ورزشی یا سینما برود باید هزینه‌های بسیاری بپردازد، در حالی که برای مصرف قلیان متحمل هزینه سنگین نمی‌شود و ابزاری است که با کمترین هزینه جمعی از افراد می‌توانند از آن استفاده کنند.

وی با بیان اینکه متاسفانه هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند ادعا کند که مصرف مواد دخانی و قلیان را به صفر برساند، گفت: اما ما سعی داریم این روند را به پایین‌ترین سطح استاندارد برسانیم. در این راستا باید ابزارها و وسایل را مهیا کنیم که میزان مصرف قلیان کاهش یابد. همچنین باید مشوق‌های لازم را برای جوانان در نظر بگیریم و برای ورزش نیز یارانه بپردازیم تا با آماده‌سازی بستر‌های لازم زمینه برای هدایت جوانان به سمت تفریحات سالم فراهم شود. به طوری که امروز کشور هلند میزان مصرف مواد دخانی را به 10 درصد رسانده است.

کودکان انتخاب‌گر تربیت نمی‌شوند

علی محمد باقر، معاون پژوهشی انجمن آسیب شناسی اجتماعی نیز گفت:‌ ما هیچ وقت کودکان خود را انتخاب‌گر تربیت نمی‌کنیم و تصور می‌کنیم خیر همه را می‌دانیم اما هیچ وقت برای توانمندسازی آموزشی افراد راهکاری به آنان ارائه نمی‌کنیم. هر کس بر اساس ضوابط و مسئولیت‌ها و قواعد سازمان خود نسبت به موضوع مصرف قلیان توجه می‌کند در حالی که این موضوع به یک کار گروهی نیاز دارد.

در ادامه سرگرد لطیفی، معاون آموزش پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ یادآور شد: با نشان دادن پیامدهای مصرف قلیان به جوانان می‌توانیم آنان را نسبت به ترک مصرف قلیان تشویق کنیم همچنین آموزش به جوانان تنها به صحبت‌های کلامی محدود نمی‌شود، بلکه آموزش بسیار پیچیده است. بر همین اساس باید به نحوی برنامه ریزی کنیم که یک جوان برای گذران اوقات فراغت بدون پرداخت هزینه‌های سرسام آور به سمت ورزش و تفریحات سالم گرایش پیدا کند.

وی با بیان اینکه باید آموزش‌های نوین و جدید را در پیش بگیریم، اضافه کرد: بر همین اساس اولویت با جوانانی است که هنوز به مصرف مواد دخانی و قلیان آلوده نشدند زیرا وقتی جوانی به مصرف مواد دخانی آلوده شد، چه بسا بازگشت او بسیار دشوار خواهد بود.

علی‌ محمد باقر، جامعه شناس در ادامه این نشست توضیح داد: زمانی که فضای رقابتی در مدارس ایجاد می‌کنیم و دانش‌آموزان دچار اضطراب و استرس می‌شوند، برخی از آنان برای کسب آرامش کاذب به سمت مصرف قلیان می‌روند.

پای آموزش و پرورش در میان است

وی با بیان اینکه بر همین اساس باید از طریق قوه قهریه با آموزش و پرورش برخورد کنیم؛ چرا کسی هم‌اکنون از آموزش و پرورش توقعی ندارد، گفت: چرا این سازمان آموزشی به حال خود رها شده و در مصرف بالای قلیان تنها مراکز عرضه‌کننده قلیان مقصر نیستند، اما کسانی که فضا را برای این صنف آماده می‌کنند نیز در این زمینه مسئولیت دارند چرا ما سراغ آنها نمی‌رویم؟ چرا در مورد آموزش و پرورش اعلام جرم نمی‌کنیم؟ زیرا معلم و مدیری که زمینه‌ساز این موضوع بودند اضطراب را در دانش‌آموزان ایجاد کردند.

این استاد دانشگاه قلیان را راهی برای کاهش اضطرابی که از طریق فضای رقابتی در دانش‌آموزان ایجاد می‌شود دانست و افزود: یکی از دلایل مصرف قلیان در دانش‌آموزان احساس کاذب آرامش ناشی از مصرف مواد دخانی به ویژه قلیان است. بر همین اساس وقتی مدیر و معلم مدرسه به دانش‌آموز اضطراب وارد می‌کند، او پس از مدرسه به مراکز عرضه قلیان می‌رود تا به احساس آرامش کاذب دست پیدا کند. چرا تنها با مراکز عرضه قلیان و قهوه‌خانه‌ها برخورد می‌شود؟ در حالی که آنان به دلیل تقاضایی که برای عرضه وجود دارد، ایجاد شده‌اند. آموزش و پرورش تا دو سال پیش نمی‌خواست بپذیرد که دانش‌آموز معتاد در کشور داریم و حتی آموزش و پرورش مصرف سیگار در دانش‌آموزان را نیز انکار می‌کند.

ولی‌زاده،مسئول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات در وزارت بهداشت در واکنش به صحبت‌های محمد باقر با بیان اینکه این موضوع را نمی‌توان به تنهایی نتیجه عملکرد وزارت آموزش و پرورش قلمداد کرد، توضیح داد: زیرا بسیاری از عوامل در این معضل دخیل هستند. چرا باید این گرایش در نوجوان ایجاد شود که برای گفت‌وگو و دورهمی به همراه دوستش به مراکز عرضه قلیان برود؛ بر همین اساس باید محیط را به نحوی پاکسازی کنیم که صحنه مصرف قلیان و مواددخانی در شهر وجود نداشته باشد که جوان به آن سمت گرایش پیدا کند. بنابراین اگر زمینه مصرف قلیان فراهم نباشد، جوانان به این سمت گرایش پیدا نمی‌کنند.

استرلیزه کردن کامل فضا امکان‌پذیر نیست

سرگرد لطیفی در ادامه در پاسخ به این اظهار نظرها عنوان کرد: اینکه بخواهیم فضا را به صورت کامل استرلیزه کنیم امکان‌پذیر نیست و نباید خیلی ایده‌آل به این موضوع بنگریم. بلکه باید با آموزش و فرهنگسازی فضا را به نحوی فراهم کنیم که حتی اگر مراکز عرضه قلیان هم وجود داشت، جوانان به این سمت گرایش پیدا نکنند.

وی با بیان اینکه اضطراب و استرس جزو لاینفک زندگی است، تصریح کرد: بنابراین توجیه درستی نیست که فرد برای کسب آرامش به سمت مصرف قلیان برود. باید جوان را به نحوی آگاه و مطلع کنیم که بداند در زمان ایجاد اضطراب چه رفتاری را از خود نشان دهد و به سمت قلیان نرود. همچنین پدر و مادر و روحانی مسجد نیز می‌توانند نقش معلم را ایفا کنند و به جوانان آموزش دهند که در برابر احساس شکست عاطفی، اضطراب و استرس راه درست برای التیام مصرف قلیان نیست.

ولی‌زاده، مسئول برنامه کنترل دخانیات وزارت بهداشت با بیان اینکه بیش از 80درصد افرادی که مصرف دخانیات دارند متوجه مضرات مواد دخانی هستند، گفت: اما با این حال به دلیل وابستگی به این مواد نمی‌توانند از آن دوری کنند. به همین دلیل نباید اجازه دهیم که وابستگی و اعتیاد به مواددخانی در فرد ایجاد شود، زیرا کنار گذاشتن آن بسیار سخت و دشوار است.

سرگرد لطیفی در جمع‌بندی بحث‌های خود تاکید کرد که باید به صورت کارشناسی جایگزینی برای صنف قهوه‌خانه‌داران ایجاد کنیم، زیرا منبع درآمد این افراد نیز عرضه قلیان است، تصریح کرد: بر همین اساس شاید در طول یک پروسه 1 تا 5 ساله بتوانیم جایگزینی برای این صنف نیز درنظر گرفت. به عنوان مثال، قلیان‌سرا را به باشگاه ورزشی تبدیل کنند و بر این اساس یارانه‌ای از سوی دولت به این مراکز تعلق گیرد تا جوانان مجبور نباشند هزینه‌های سنگین را صرف کنند.

ولی‌زاده همچنین در آخر صحبت‌های خود توضیح داد: یکی از سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت بهداشت، برنامه‌های خودمراقبتی است که در طرح تحول سلامت نیز با همکاری آموزش و پرورش اجرا می‌شود، اما اقدامات حوزه بهداشت یک شبه تاثیر خود را نشان نمی‌دهد.

گزارش از مهرو ماهر- الهه خانی