با استفاده مجدد از زبالههای زیستی:
هشدار بهشتی نسبت به کاهش تعداد روستاها به کمتر از دوره اشکانی
سید محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ضمن هشدار به کاهش تعداد روستاها به کمتر از دوره اشکانی تصریح کرد: «برای تداوم زندگی در ایران راهی جز اتکا به الگوی توسعه پایدار برخواسته از هزاران سال تجربه تعامل با محیط یعنی میراث فرهنگی نداریم.»
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید محمد بهشتی طی سخنانی در سومین همایش بین‌المللی میراث طبیعی - فرهنگی و توسعه پایدار در مناطق روستایی گفت: «بهتر است سخنانم را با این مصداق مربوط به موضوع میراث روستایی و توسعه پایدار آغاز کنم که بر اثر زلزله خرقان در استان قزوین در سال ۱۳۸۱ عازم منطقه شدم تا از نزدیک روند مرمت برج‌های معروف خرقان را بررسی کنم. در آن نزدیکی روستایی بود که بنیاد مسکن ساختمان‌های ویران را با بناهای جدیدِ محکم و مقاوم در مقابل زلزله جایگزین می‌کرد اما اهالی به باغداری و دامداری اشتغال داشتند و به دلیل نبود جاده مناسب محصولات باغی را تبدیل به خشکبار می‌کردند ولی سقف خانه‌های بازسازی شده که شیروانی بود امکان خشک کردن میوه‌ها را فراهم نمی‌کرد.»
وی ادامه داد: «همچنین برای دام‌های اهالی آغل زیر خانه‌ها درنظر نگرفته بودند یعنی اگر ۴۰ درصد روستا در اثر زلزله تخریب شده بود در آینده‌ای نزدیک کل روستا در اثر بازسازی نادرست ویران می‌شد زیرا امکان تولید از روستاییان سلب شده بود و بدین ترتیب آن روستا فقط می‌توانست خوابگاه باشد.»
انبه به دلیل نداشتن طرح‌های عمرانی رونق داشت
بهشتی اظهار کرد: «تقریبا در همان زمان از روستای انبُه در استان قزوین نیز دیدن کردم که به دلیل محدودیت سطح زمین تنها میزبان ۳۰۰ خانوار بود و مازاد این جمعیت در خیابان چراغ برق بورس لوازم یدکی را می‌چرخاندند. دلیل این جمعیت‌فرستی بیکاری و مشکلات معیشتی نبود زیرا در آن روستا همه مشغول تولید بودند. ۲۰هزار راس دام داشتند و بهترین زغال اخته ایران را تولید می‌کردند. در انبُه برخلاف روستای مزبور هیچ نشانی از طرح‌های عمرانی دولت وجود نداشت و اصلاً به همین دلیل چنین رونق داشت. »
توسعه پایدار به کشف جدیدی برای مدیران دولتی تبدیل شده
وی عنوان کرد: «منظور این که تا قبل از ورود دولت با طرح و برنامه‌های عمرانی و بهسازی در روستاها، روستاییان اساساً چاره‌ای ندارند جز آنکه بر مبنای توسعه پایدار حیات خود را بهبود بخشند. توسعه پایدار که الگوی جدیدی نیست البته به کشف جدیدی برای مدیران دولتی بدل شده اما کهن‌ترین الگوی توسعه روستایی در تمام جهان بوده است.»
نباید با آزمون و خطا و راه‌حل‌های مقطعی وارد عمل شویم
بهشتی تصریح کرد: «متأسفانه منصرف‌شدن از توسعه مبتنی بر الگوی پایدار در کشور موجب تحولی نگران کننده شده است. طبق آمار کشوری سال ۱۳۳۵ ایران دارای ۱۴۰ هزار کانون قابل زیست بود که ۱۳۵ هزار عدد از آنها روستا بودند، روستاهایی که مبتنی بر الگوی توسعه پایدار یعنی مبتنی بر توپوگرافی مزیت‌های تاریخی ـ طبیعی ـ فرهنگی، ارزان‌قیمت و اقتصادی، و متداوم پدید آمده و مدیریت می‌شدند. این الگوی توسعه نمی‌گذاشت متولیان اداره روستاها تک‌بخشی، کم‌بعدی، غیریکپارچه، غیرهمه‌جانبه، غیرذومقیاس، و غیرذومراتب به روستای خود نگاه کنند. یعنی ناگزیر از نگاه حکمی بودند. نگاهی که آن زیستگاه را به مثابه «یک جا» درک می‌کند، جایی که همه مختصات طبیعی و فرهنگی را توأمان در بر می‌گیرد و حواسمان هست که وقتی در آن دخل و تصرف می‌کنیم، مجموعه‌ای از عوامل و مؤلفه‌ها را متأثر خواهیم ساخت. پس باید سنجیده و در پرتو روشنایی دانایی زیست تاریخی عمل کنیم. نباید با آزمون و خطا و راه‌حل‌های مقطعی و ناپایدار و استاندارد وارد عمل شویم.»
تقلیل تعداد روستاها به دلیل دخالت‌های گسترده دولت‌ها
وی عنوان کرد: « آن زمانی که تکنولوژی قنات تکوین نیافته بود و پهن‌کردن بساط زیست تنها در جوار آب‌های سطحی ممکن بود، روزگاری بود که شاید در ایران کمتر از ۲۰ هزار زیستگاه وجود داشت. از دوره اشکانی که قنات به صورتی فراگیر اشاعه یافت با بهره‌گیری هوشمندانه و ابداعات خلاقانه از ظرفیت‌های ایران توانستیم معماهای سرزمین را حل و فصل کنیم و ۱۳۵ هزار روستا پدید بیاوریم که اغلب در نقاطی بسیار فقیر و خشک قرار دارند. جالب است که از سال ۱۳۳۵ تا امروز و با توجه به دخالت‌های گسترده دولت‌ها در سرنوشت روستاها و اصلاحات ارضی و غیره تعداد روستاها به ۶۰ هزار عدد تقلیل یافته است.»
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بیان کرد: «دولت‌ها و کارشناسان دوره جدید ما به بت تکنولوژی مدرن خیلی سجده می‌کنند و امید دارند بواسطه تکنولوژی‌های صنعتی و مدیریتی و برنامه‌ریزی همه گرفتاری‌ها را مرتفع سازند. اما چرا چنین فاجعه‌ای در حال رقم خوردن است؟ اگر تلاش‌های پیگیر و پرهزینه ایشان واقعاً مثمر بود می‌بایست ۱۳۵ هزار روستا اکنون به ۲۵۰ هزار تا افزایش یابد نه آنکه به ۶۰ هزار تا کاهش پیدا کند. حتی با توجه به بحران‌های متعدد طبیعی و غیره باید منتظر باشیم که همین تعداد نیز به کمتر از دوره اشکانی کاهش یابد.»
برای زندگی راهی جز اتکا به الگوی توسعه پایداری نداریم
وی تاکید کرد: «برای زندگی در سرزمینمان حقیقتاً راهی نداریم جز اتکا به الگوی توسعه پایداری که برخاسته از هزاران سال تجربه تعامل با محیطمان بوده و میراث فرهنگی نامیده می‌شود. چرا جامعه اداری و آکادمیک ما آنقدر که مطالب تازه نوشته شده در رابطه با توسعه پایدار را مطالعه می‌کند، سرزمین خود را مطالعه نمی‌کند؟ چرا میراث فرهنگی را تنها به مثابه یک چیز خوب مستحق محافظت می‌دانند اما آن را تنها برای تزئین سر تاقچه شایسته می‌بینند و برای مطالعه عمیقش اهمیتی قائل نیستند؟ در حالی که میراث فرهنگی تنها ضامن بقای ما در مواجهه با معماهای زیستی و تهدیدات است. میراث فرهنگی به ما کمک می‌کند تا رازهای سرزمینمان را شناخته و بگشاییم. برای مثال نگاه کنید به مواجهه امروزی ما با زلزله و دیگر بلایای طبیعی. هر بار تعجب می‌کنیم از وقوعش و انتظار مواجهه با آن را نداریم. به همین دلیل آن را حادثه غیرمترقبه می‌خوانیم و ستادی برایش ایجاد کرده‌ایم. در صورتیکه از روزگاران بسیار دور مردم این سرزمین می‌دانستند که زلزله امر غیرمترقبه نیست.»
بهشتی همچنین گفت: «اگر این بلایا غیرمترقبه محسوب نشوند طبیعتاً ما خود را با زندگی بین دو تهدید تنظیم و آموخته می‌سازیم، برای مثال درشهر رشت که هر چند دهه یک بار برفی سنگین می‌بارد آخرین نمونه آن در ۱۳۸۳ اتفاق افتاد. این واقعه در ۱۳۵۱ و ۱۳۲۷ نیز اتفاق افتاده بود. یعنی امری متناوب است. اما در ۱۳۸۳ فاجعه‌ای رخ داد که طی آن ۲۷ هزار سقف بر اثر بارش برف فروریخت. دلیلش این بود که در ۱۳۸۳ در رشت پارو پیدا نمی‌شد. در صورتی که تا چند دهه قبل در جهیزیه هر دختر رشتی یک پارو هم وجود داشت. زیرا می‌دانستند باید بین دو برف زندگی کنند. برای توسعه پایدار باید به این آموزه‌ها احترام گذاشت و جلوی نسیان آنها را گرفت.»
بحران‌ها احساس نبود امنیت به مدیران کشور می‌دهد و ما را هوشیار می‌کند
وی افزود: «خوشبختانه امروز در کوران بحران‌هایی قرار داریم که این حرف‌ها جای گفتن پیدا کرده است. بحران‌هایی که احساس نبود امنیت به مدیران و برنامه‌ریزان کشور می‌دهد، اینها ما را هوشیار می‌کند و از خواب غفلت بیدار می‌سازد. خدا کند که این بحران‌ها آنقدر تداوم یابد تا دوباره دست به دامان عقل سلیم فرهنگی‌مان شویم. خدا را شکر که بحران آب سی سال به طول می‌انجامد تا زمان کافی پیدا کنیم که دوباره به یاد بیاوریم در سرزمینی زندگی می‌کردیم که همه منابعش بالقوه بوده است.»
توسعه پایدار در گرو پرستاری از محیط
بهشتی اضافه کرد: «باید در پدید آمدن منابع نقش ایفا کنیم. در یک سده اخیر دچار احوال کسانی شده‌ایم که به منابع بالفعل خو کرده‌اند و نقشی در پدید آمدن منابع زیستی خود نداشته‌اند و کار اصلیشان تنها به چنگ آوردن آن منابع بوده است. توسعه پایدار در سرزمین ما فقط زمانی اتفاق می‌افتد که ما از محیطمان پرستاری کنیم. طبعاً تغییر از احوال شکارگری تا پرستاری زمان می‌برد و این بحران‌ها ما را بدان سمت هدایت می‌کند.»
انتهای پیام/
