آداب ورود به خانه با طعم معماری سنتی در عمارت فراشباشی کرمانشاه

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، عمارت فراشباشی که ملقب به تکیه بیگلربیگی است در بافت قدیمی شهرکرمانشاه و در محله قدیمی فیض‌آباد واقع شده‌است.

با عبور از گذر تاریخی صارم‌الدوله به تقاطعی در فضای مرکز محله می‌رسیم که در آن محدوده بازار، حمام و خانه‌های تاریخی چون سرای علی‌محمد همدانی از دوره قاجار به چشم می‌خورد.

بعد از تقاطع ملاباشی و کمی آنطرف‌تر از بازارچه و حمام ملاباشی که تنها حمام باقی‌مانده از دوران زندیه در کرمانشاه است، به گذر صا‌رم‌الدوله در محله فیض آباد می‌رسیم که در کنار ملک فراش‌باشی است.

مجموعه صارم‌الدوله خانه یکی از بزرگان کرمانشاه است که بخشی از آن توسط سازمان میراث فرهنگی تملک شده است، با عبور از گذر به مجموعه بیگلربیگی روبه‌رو می‌شویم که دارای 5 حیاط، حمام، حیاط مرکزی، تکیه و حسینیه و فضای زیستی مرحوم عبدالله خان فراش باشی است.

بر اساس نظر کارشناسان در صورتی که ده‌ها سوار وارد این مجموعه می‌شدند، سوارهایی که به عنوان هیأت همراه بودند در حیاط‌های مجاور این مجموعه اسکان می‌گرفتند. بخشی از این مجموعه این روزها در تملک بخش خصوصی است.

با توجه به ارزش‌های پایدار و عناصر کلاسیک معماری، سلسله مراتب دسترسی به فضا از گذر به پیشگاه، از پیشگاه به درگاه، از درگاه به هشتی، از هشتی به دالان، از دالان به ایوان و از ایوان به صحن است که نشان از ارزش قائل شدن معماران ایرانی نسبت به حرمت و کرامت انسانی است. وقتی از گذر به پیشگاه وارد می‌شدند نقطه ایستگاهی با سکوی پیرنشین تعبیه می‌شده که مکان دق‌الباب و یا استراحت افراد تلقی می‌شده است. بنابراین هریک از بخش‌های ورودی عمارت برای یکی از اندام‌های حسی افراد (مثل سکوتی که در بخش هشتی وجود دارد که شنوایی را تحریک می‌کند) تعبیه شده است. درکوب‌‌هایی که با صداهای متفاوت نشان از مونث یا مذکر بودن فردی که پشت در قرار می‌گرفته دارد، یکی دیگر از درایت‌های معماران ایرانی بوده است.

در بخش داخلی معمار تمام زیبایی ها رابا هجوم رنگ و فضا با باغچه‌بندی، قاب درها و پنجره‌ها و حوض نشان می‌دهد.

بخش شاه‌نشین که معمولا در بخش شمالی عمارت‌های بزرگ قرار دارد، در این بنا نقطه استقرار فراش باشی است. در بخش سمت چپ فضای حسینیه است که با چادرکشاندن سقف از این فضا برای تعزیه عاشورا استفاده می‌کردند.

تناسب موجود در فضا، تقارن و توازن موجود در آن یکی دیگر از نشانه‌ها و معماری ایرانی عمارت فراش باشی است. قسمت داخلی شاه نشین نیز با تزئینات گچبری مزین شده، نقوش ایجاد شده شامل طرح های هندسی، نقوش گیاهی، قاب بندیها، نبش عقاب و ستونهای گچی است.

فضای زیرزمین این عمارت که در جبهه شمالی قرار دارد، به واسطه دیوار مشبکی که دارد، باد شمال که بادی ملایم است و با برخورد به آب حوض خنک شده، را به راحتی به سمت خود می‌کشاند و در نهایت در این بخش از بنا شاهد جریان هوای خنک هستیم.

در بخشی از زیر زمین که در تابستان هوای خنکی داشته، نیز مکانی برای حضور مالک عمارت تحت عنوان شاه‌نشین تعبیه شده است. دو راهرو و دو راه پله موجود در این زیر زمین شکل دیگری از تقارن و توازن را نشان می‌دهد که به غلام‌گردشی معروف است. هر قسمت که دیوار ضخیم زیرزمین نیز علی رغم استفاده در سازه، در قسمت‌هایی طاقچه ساخته شده که باعث ایستایی ستون‌های ساختمان نیز شده است.

وجود کش‌هایی که نیروهای کششی را در زمان لرزه کنترل می‌کند، یکی دیگر از مهارت‌های معماری ایرانی است که با متریال هماهنگ با ساختمان است و بتون، سازه فلزی و سازه آرماتوربندی و ... ندارد.