روانشناسی زرد؛ بازی با احساسات در لباس علم

خبرگزاری آنا- محمدامین پورحسینقلی: روانشناسی علم مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان است. محققان این رشته تلاش می‌کنند تا بفهمند چگونه افکار، احساسات و رفتار انسان‌ها تحت تأثیر عوامل داخلی (مثل ژنتیک و بیوشیمی) و خارجی (مانند محیط اجتماعی و فرهنگی) قرار می‌گیرد. با این حال این روزها افرادی می‌کوشند تکنیک‌هایی غیرواقعی را به جای روانشناسی صحیح ترویج کنند.

روانشناسی زرد، یکی از پدیده‌های رو به رشد در فضای مجازی است که بسیاری از افراد به‌دلیل تبلیغات جذاب و ساده‌سازی‌های بیش از حد، به آن روی می‌آورند. این نوع روانشناسی ادعا می‌کند که می‌تواند مشکلات روحی و روانی را با تکنیک‌های سریع و ساده حل کند، اما پشت این ادعاها اغلب هیچ شواهد علمی‌ای وجود ندارد. سناریوی زیر را تصور کنید:

«سارا که به تازگی دچار اضطراب شده است، تصمیم می‌گیرد به‌جای مراجعه به روانشناس، به یکی از دوره‌های روانشناسی که در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ می‌شد اعتماد کند. در این دوره مربی با ادعای استفاده از "تکنیک‌های ذهنی" و "قدرت تفکر مثبت"، وعده داده است که سارا می‌تواند تنها با چند تغییر ساده در افکارش به آرامش ذهنی دست یابد. بعد از مدتی وقتی سارا احساس می‌کند این روش‌ها هیچ تأثیری در کاهش اضطرابش نداشته‌اند، نه‌تنها ناامید می‌شود، احساس می‌کند مشکلش از آنچه فکر می‌کرد پیچیده‌تر شده است.»

{$sepehr_key_2459}

روانشناسی زرد چیست؟

روانشناسی زرد به محتوایی اطلاق می‌شود که با استفاده از کلمات علمی یا انگیزشی، راه‌حل‌های ساده و سطحی برای مشکلات پیچیده روانی ارائه می‌دهد. این محتواها که در قالب کتاب‌ها، دوره‌های آنلاین و ویدئوهای انگیزشی عرضه می‌شوند، معمولاً به وعده‌هایی مانند "تغییر زندگی در چند روز" یا "حل مشکلات تنها با تغییر نگرش" تکیه دارند. آن‌ها به افراد این ایده را می‌دهند که تنها با فکر کردن به موفقیت یا مثبت‌اندیشی، می‌توانند به تمام اهدافشان دست یابند. برای مثال، قانون جذب یکی از مفاهیم رایج در روانشناسی زرد است که ادعا می‌کند تنها با تمرکز بر خواسته‌ها، فرد می‌تواند آن‌ها را به زندگی خود جذب کند. این ایده که هیچ پایه علمی‌ای ندارد، تنها به این دلیل که به‌ظاهر ساده و جذاب است، به‌سرعت در میان مردم گسترش یافته است.

روانشناسی زرد با استفاده از کلمات زیبا و تکنیک‌های جذاب، به افراد این احساس را می‌دهد که می‌توانند به‌سرعت و بدون تلاش جدی، زندگی‌شان را تغییر دهند. اما این توصیه‌ها فاقد پشتوانه علمی‌اند و ممکن است به‌جای کمک، آسیب‌های روانی بیشتری ایجاد کنند. برای داشتن یک زندگی سالم روانی، اعتماد به روان‌شناسان متخصص و پیروی از درمان‌های علمی بهترین راهکار است.

روانشناسی زرد با چند ویژگی خاص شناخته می‌شود. نخست راه‌حل‌های ساده برای مشکلات پیچیده ارائه میدهد.  برای مشکلاتی مانند افسردگی یا اضطراب، روانشناسی زرد توصیه‌هایی مانند "فقط فکر مثبت کن" یا "نگرش خود را تغییر بده" ارائه می‌دهد، در حالی که این مشکلات به درمان‌های علمی و پیچیده‌تری نیاز دارند. دوم، بر موفقیت سریع و آنی تاکید دارد. روانشناسی زرد به افراد وعده می‌دهد که تنها با چند تکنیک ساده می‌توانند به موفقیت، آرامش ذهنی یا ثروت برسند. این وعده‌های سریع و ساده، باعث جذب افراد به این نوع محتواها می‌شود. سوم از اصطلاحات علمی یا شبه‌علمی استفاده می‌کند. این نوع روانشناسی معمولاً از اصطلاحاتی مانند "خودآگاهی"، "تکنیک‌های ذهنی" یا "قدرت ناخودآگاه" استفاده می‌کند، اما بدون ارائه شواهد علمی معتبر.

چرا روانشناسی زرد خطرناک است؟

روانشناسی زرد نه تنها به افراد کمک نمی‌کند، بلکه ممکن است آن‌ها را در مسیری اشتباه قرار دهد. افراد ممکن است با پیروی از این توصیه‌ها انتظار داشته باشند که مشکلاتشان با تغییر نگرش یا فکر مثبت به سرعت حل شود. اما وقتی این انتظارات برآورده نمی‌شوند، احساس ناکامی و ناامیدی شدت می‌گیرد. از سوی دیگر، روانشناسی زرد می‌تواند افراد را از جستجوی کمک‌های تخصصی بازدارد. برای مثال، فردی که دچار اضطراب جدی است، ممکن است به‌جای مراجعه به روانشناس، به تکنیک‌های روانشناسی زرد اعتماد کند و این باعث می‌شود درمان واقعی به تأخیر بیفتد. و مهمتر اینکه این نوع روانشناسی باعث می‌شود که افراد درک نادرستی از مشکلات روانی و روش‌های درمانی پیدا کنند. این اطلاعات نادرست می‌تواند به گسترش باورهای غلط در جامعه منجر شود.

تفاوت روانشناسی زرد با روانشناسی علمی

روانشناسی علمی بر پایه شواهد و تحقیقات دقیق بنا شده است. هر درمانی که در روانشناسی علمی ارائه می‌شود، بر اساس پژوهش‌ها و آزمایش‌های کنترل‌شده است و نتیجه‌گیری‌های آن‌ها تکرارپذیر و معتبر هستند. در مقابل، روانشناسی زرد بیشتر بر احساسات و تجربیات شخصی تکیه دارد و معمولاً فاقد هرگونه شواهد علمی معتبر است. برای مثال، در درمان افسردگی، روانشناسی علمی به ترکیبی از درمان‌های دارویی و روان‌درمانی مبتنی بر شواهد توصیه می‌کند. اما روانشناسی زرد ممکن است به فرد بگوید که تنها با تغییر نگرش و مثبت‌اندیشی می‌تواند افسردگی‌اش را درمان کند، که این توصیه‌ها در اکثر موارد ناکارآمد و خطرناک هستند.

چگونه از روانشناسی زرد دوری کنیم؟

برای جلوگیری از افتادن در دام روانشناسی زرد، باید به منابع علمی معتبر اعتماد کنیم. همیشه به دنبال مقالات و کتاب‌هایی باشیم که توسط متخصصان علمی تأیید شده‌اند و بر پایه شواهد پژوهشی هستند. از مشاوره‌های تخصصی استفاده کنیم. در مواجهه با مشکلات روانی، بهتر است به روان‌شناسان و متخصصان معتبر مراجعه کنیم. آن‌ها از روش‌های درمانی علمی و آزموده‌شده استفاده می‌کنند. در برابر وعده‌های ساده و سریع محتاط باشیم. هرگاه به شما گفته شد که می‌توانید در مدت‌زمان کوتاهی و با تکنیک‌های ساده به موفقیت یا آرامش ذهنی برسید، باید محتاط باشید. حل مشکلات پیچیده معمولاً به زمان و تلاش واقعی نیاز دارد.

روانشناسی زرد با استفاده از کلمات زیبا و تکنیک‌های جذاب، به افراد این احساس را می‌دهد که می‌توانند به‌سرعت و بدون تلاش جدی، زندگی‌شان را تغییر دهند. اما این توصیه‌ها فاقد پشتوانه علمی‌اند و ممکن است به‌جای کمک، آسیب‌های روانی بیشتری ایجاد کنند. برای داشتن یک زندگی سالم روانی، اعتماد به روان‌شناسان متخصص و پیروی از درمان‌های علمی بهترین راهکار است.