کشف راز خاموشی گرسنگی در بدن

سال‌ها بود که ورزش به‌عنوان نسخه‌ای طبیعی برای کنترل وزن و سلامت عمومی توصیه می‌شد. اما پرسشی بی‌پاسخ باقی مانده بود. چرا بسیاری از افراد بعد از ورزش، کمتر احساس گرسنگی می‌کنند؟ گروهی از پژوهشگران «کالج پزشکی بایلر» (Baylor College of Medicine) و «دانشگاه استنفورد» (Stanford University) به همراه چند مرکز تحقیقاتی دیگر، تصمیم گرفتند این راز را واکاوی کنند.

«لاک-فه» چیست و چگونه ساخته می‌شود؟

«لاک-فه» یا به‌طور کامل «لاکتویل-فنیل‌آلانین» (N-lactoyl-phenylalanine) ترکیبی است که هنگام فعالیت شدید بدنی در بدن ساخته می‌شود. این ماده پیش‌تر در خون انسان، موش و حتی اسب‌های مسابقه پس از ورزش شناسایی شده بود. اما مکانیسم دقیق اثر آن ناشناخته مانده بود. پژوهشگران دریافتند که لاک-فه پس از ورزش شدید به‌شدت افزایش می‌یابد و مانند یک پیام‌رسان، از عضلات به مغز سیگنال می‌فرستد که: «زمان غذا خوردن نیست».

لاک-فه یا  لاکتویل-فنیل‌آلانین (N-lactoyl-phenylalanine)

مغز، میدان اصلی نبرد گرسنگی

مغز، به‌ویژه «هیپوتالاموس» (Hypothalamus)، مرکز کنترل اشتهاست. در این بخش دو دسته نورون کلیدی قرار دارند. نورون‌های «AgRP» که محرک گرسنگی‌اند و نورون‌های «PVH» که سیری و خاموشی اشتها را تقویت می‌کنند.
در حالت عادی، نورون‌های AgRP فعال می‌شوند و نورون‌های PVH را مهار می‌کنند؛ نتیجه، احساس گرسنگی است. اما آزمایش‌ها نشان دادند که لاک-فه مستقیماً نورون‌های AgRP را خاموش می‌کند. با خاموشی این گروه، نورون‌های PVH فعال می‌شوند و اشتها فروکش می‌کند.

کانال KATP؛ کلید قفل 

راز اصلی در یک پروتئین به نام «کانال KATP» نهفته است. این کانال روی سطح نورون‌های AgRP قرار دارد و تنظیم فعالیت آنها را بر عهده دارد. لاک-فه با تحریک این کانال، نورون‌های گرسنگی را خاموش می‌کند. وقتی دانشمندان این کانال را با دارو یا دستکاری ژنتیکی مسدود کردند، لاک-فه دیگر اثری بر اشتها نداشت. این یافته نشان داد کانال KATP مسیر اصلی اثرگذاری این مولکول است.

از موش‌ها تا امید درمان انسان

نتایج در مدل‌های حیوانی شگفت‌انگیز بود. موش‌های چاقی که لاک-فه دریافت کردند، بدون تغییر رفتار یا عوارض جانبی، غذای کمتری خوردند و وزنشان کاهش یافت. این یافته امیدبخش است، چون دارو‌های ضدچاقی موجود اغلب با عوارضی مانند تهوع، اضطراب یا تغییرات رفتاری همراه‌اند.
البته پژوهش هنوز در مراحل اولیه است و مطالعات انسانی باید ادامه یابد. پژوهشگران امیدوارند در آینده بررسی کنند که لاک-فه در شرایط مختلف مانند چاقی یا لاغری چگونه عمل می‌کند و آیا می‌توان آن را به‌صورت دارو برای انسان به کار برد.

اهمیت کشف برای پزشکی امروز

چاقی یکی از بحران‌های بزرگ بهداشت جهانی است. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان دچار اضافه‌وزن یا چاقی‌اند. این وضعیت با بیماری‌هایی، چون دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و حتی سرطان ارتباط مستقیم دارد.

ورزش به‌عنوان درمان طبیعی همیشه توصیه شده است، اما توانایی آن در خاموش کردن گرسنگی، بُعد تازه‌ای از فواید فعالیت بدنی را آشکار می‌کند. کشف لاک-فه نشان می‌دهد بدن ما در طول تکامل مکانیزمی ساخته تا بین مصرف انرژی و دریافت غذا تعادل ایجاد کند.

آینده‌ای با دارو‌های الهام‌گرفته از ورزش؟

اگر تحقیقات بعدی در انسان هم نتایج مشابهی نشان دهد، لاک-فه یا ترکیبات مشابه می‌توانند پایه نسل تازه‌ای از دارو‌های ضدچاقی باشند. دارو‌هایی که نه با سرکوب مصنوعی اشتها یا افزایش متابولیسم، بلکه با تقلید از مکانیزم طبیعی بدن کار می‌کنند.

این مسیر می‌تواند نسبت به روش‌های فعلی ایمن‌تر باشد، چراکه لاک-فه در بدن انسان به‌طور طبیعی تولید می‌شود. اما پژوهشگران هشدار می‌دهند که تا رسیدن به درمان واقعی، راهی طولانی باقی مانده است.

ورزش از دیرباز به‌عنوان راهی برای کاهش وزن توصیه می‌شد، اما اکنون می‌دانیم که تنها سوزاندن کالری دلیل این اثر نیست. طبق گزارش سایت «ساینس دیلی» (science daily)؛ کشف «لاک-فه» پرده از مکانیسمی طبیعی برداشت که مستقیماً مغز را هدف قرار می‌دهد و گرسنگی را فرو می‌نشاند. اگر این مسیر در انسان هم اثبات شود، آینده پزشکی شاهد دارو‌هایی خواهد بود که با الهام از ورزش، بی‌عوارض و مؤثر به جنگ چاقی می‌روند.