3 چالش غذایی عمده پیش روی جهان؛ دولت شورای عالی امنیت غذایی تشکیل دهد

خبرگزاری آنا؛ روز جهانی غذا رویدادی است که همه‌ساله ۱۶ اکتبر جشن گرفته می‌شود، این اقدام با هدف افزایش آگاهی در سراسر دنیا برای کسانی که از گرسنگی رنج می‌برند و آسیب می‌بینند، برگزار می‌شود و بر لزوم تامین امنیت غذایی و برخورداری ازرژیم غذایی سالم برای همه تأکید می‌کند.

در این روز، بیش از ۱۸۰ کشور برای افزایش آگاهی درباره مسائل غذایی و مسائل مربوط به فقر و گرسنگی متحد می‌شوند. سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحده (فائو) سال ۱۹۷۹، ۱۶ اکتبر (25 مهر) را به عنوان روز جهانی غذا نامگذاری کرده است. شعار امسال؛ حق غذا برای زندگی بهتر و آینده‌ای بهتر است.

فعال‌سازی آموزش کوتاه مدت عملی (کارآموزی و کارورزی) برای اعضای هیئت علمی رشته‌های صنایع غذایی و دانشجویان از ضروریات است

این مناسبت ما را بر آن داشت تا به برنامه‌ها و اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه امنیت غذایی بپردازیم و با افشین اسماعیلی‌فر رئیس کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی این دانشگاه گفت‌وگویی داشته باشیم.

اسماعیلی‌فر با بیان اینکه اکنون جهان با سه چالش عمده در حوزه غذایی ازجمله افزایش گرسنگی در جهان، نبود تعادل در رژیم غذایی و در معرض نابودی قرارگرفتن محیط‌زیست و تغییر اقلیم مواجه است که باید با مدیریت علمی مبتنی بر دانش و تکنولوژی حل شوند به تشریح برنامه‌های کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد پرداخت.

گفت‌وگوی خبرنگار آنا با رئیس کنسرسیوم غذا و امنیت غذایی دانشگاه آزاد اسلامی را پی‌می‌گیریم.

آنا: اقدامات، برنامه‌ها و نقشه راه کنسرسیوم برای غذا و امنیت غذایی کدامند و چه باید کرد؟

اسماعیلی‌فر: ابتدا به محصولات استراتژیک و نخست به گندم و نباتات علوفه‌ای می‌پردازیم. به دلیل محدودیت منابع آبی باید از کشت نباتات علوفه‌ای بهاره و تابستانه نظیر ذرت خودداری و با نباتات علوفه‌ای پاییزه مانند سورگوم و ارزن جایگزین ذرت شود و معرفی ارقام جدید در این خصوص در اولویت تحقیقاتی قرار گیرد.

{$sepehr_key_2665}

معرفی ارقام جدید گندم با پروتئین بالا و ریزمغذی‌های مهم ازجمله عنصر روی از نیاز‌های فعلی کشور است؛ بنابراین باید در برنامه کنسرسیوم لحاظ و برای ثبت رقم با مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال هماهنگ شود.

به لحاظ ایمنی غذا تحقیقات درباره ایمنی گندم از نظر کاهش فلزات سنگین نظیر سرب و کادمیوم برنامه ریزی شود و برای کاهش ضایعات گندم و نان که حدود ۷۰۰-۸۰۰ هزار تن از محصول تولیدی را از بین می‌برد، از لحاظ کاربرد دانش و تکنولوژی نوین برنامه ریزی لازم صورت گیرد.

باید تحقیقات مربوبط برای بازنگری درصد سبوس آرد نان و هماهنگی با سازمان استاندارد برای بازنگری استاندارد‌های سبوس گندم انجام شود، تحقیقات آبیاری میکرو در گندم آبی مورد توجه ویژه قرار گرفته و به منظور بهره برداری از تجارب محققین بین‌المللی در این زمینه (دکتر هانس بران مدیر برنامه اصلاح گندم CIMMYT) با وزارت جهاد کشاورزی هماهنگی صورت پذیرد.

بخش دوم دانه‌های روغنی است. نظر به اهمیت استراتژیک دانه‌های روغنی و بهره‌برداری از توانمندی و ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی در این راستا باید کشت کلزا، سویا، آفتابگردان، گلرنگ، کنجد و کتان متناسب با اقلیم و امکانات و با برنامه ریزی و محور دبیرخانه کنسرسیوم و در تعامل با طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها، توسط واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی در همه استان‌ها اجرایی شود. ایجاد مزارع نمایشی-ترویجی و تحقیقاتی نیز در توسعه کشت دانه‌های روغنی بسیار تاثیرگذار است.

 معرفی رقم جدید کلزا در مناطق سرد دامنه کشت آن را افزایش خواهد داد؛ بنابراین باید در اولویت‌های تحقیقاتی منظور شود. معرفی ارقام جدید سویا در کانون‌های تولید به‌وِیژه خوزستان، گلستان و اردبیل هم باید در دستور کار مراکز تحقیقاتی مربوط و همکار با دبیرخانه کنسرسیوم قرار گیرد.

برای معرفی ارقام جدید کنجد و آفتابگردان در مناطق دیم باید برنامه‌ریزی تحقیقاتی صورت پذیرد و طرح‌های تحقیقاتی گیاهان جدید دانه‌های روغنی نظیر کاملینا و چریش با اولویت مناطق دیم مورد توجه ویژه قرار گیرد. برنامه جامع تحقیقاتی گل‌رنگ هم با همکاری دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوط و مراکز تحقیقاتی عضو کنسرسیوم تدوین و اجرایی و طرح تحقیقاتی Coating بذر کلزا نیز با هماهنگی طرح دانه‌های روغنی برنامه ریزی و اجرا شود.

آنا: و سومین محصول استراتژیک....

گذر از بحران غذا و نیل به توسعه منابع طبیعی و انسانی فقط از مسیر توجه به کشاورزی به عنوان موتور توسعه پایدار امکان‌پذیر است

اسماعیلی‌فر: فرآورده‌های صنایع غذایی سومین مورد از محصولات استراتژیک کنسرسیوم است؛ بنابراین با توجه به بحث باقیمانده سموم کشاورزی روی محصولات تازه خوری مزارع و گلخانه‌ها، ضرورت به‌کارگیری عوامل کنترل بیولوژیک آفات بسیار ضروری به نظر می‌رسد. در این راستا باید تولید انبوه و رهاسازی زنبور‌های مفید پارازیتوئید و حشرات مفید شکارگر به صورت تخصصی برای هر آفت زراعی، باغی و گلخانه‌ای در دستور کار تحقیقاتی قرار گیرد.

{$sepehr_key_2666}

با هدف اجرای برنامه قلب سالم (زیرمجموعه پروژه غذای سالم برای جامعه، اجرایی توسط نمایندگی WHO در ایران) باید با استفاده از نان‌های پر فیبر و کم نمک و حفظ ارزش غذایی نان با استفاده از آرد‌های سبوس‌دار ۷ درصد طرح‌های تحقیقاتی کاربردی تدوین و اجرا شود. فعال‌سازی آموزش کوتاه مدت عملی (کارآموزی و کارورزی) برای اعضای هیئت علمی رشته‌های صنایع غذایی و دانشجویان از ضروریات است.

نظر به توسعه رشته‌های صنایع غذایی در مقاطع مختلف، بحث غنی‌سازی مواد غذایی با ضایعات غذایی برای تأمین ریزمغذی‌های مورد نیاز بدن در اولویت تحقیقاتی قرار گرفته و بر این اساس سه حوزه کاربردی مد نظر است: صنعت خشک کردن با سیستم نوین، توسعه صنایع آردی، تولید نودل‌های غنی شده.

تحقیق و توسعه درباره کاهش ضایعات فرآورده‌های کشاورزی در حوزه‌های فرآوری، بسته بندی و انبارداری و کاربرد و توسعه پلاسمای سرد در جهت حذف توکسین‌های غذایی به همراه برگزاری دوره‌های کوتاه مدت مهارت‌های کشاورزی و صنایع غذایی در دستور کار قرار گرفته است.

با تحقیق و توسعه از فرآیند NF یا نانوفیلتر‌ها می‌توان به عنوان جایگزینی برای فرآیند‌های تصفیه روغن نباتی نظیر صمغ زدایی و اسیدزدایی و یا جهت تصفیه پسماند‌های روغنی تولید شده در کارخانه استفاده کرده و محاسنی مانند صرفه‌جویی قابل توجه در انرژی مصرفی و کاهش اتلاف روغن را به دست آورد؛ بنابراین باید در اولویت‌های تحقیقاتی حوزه صنایع روغنکشی و روغن نباتی مدنظر قرار گیرد.

همکاری با ستاد توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی در تولید افزودنی‌های غذایی از گیاهان دارویی با رویکرد تجاری‌سازی با استفاده از توانمندی اعضای کنسرسیوم صورت گیرد.

آنا: آقای دکتر! برای امنیت غذایی در حوزه توسعه پایدار و محیط زیست چه باید کرد؟

اسماعیلی‌فر: سرمایه گذاری در ایجاد زیربنا‌های لازم به منظور توسعه روش‌های کشت، فرآوری، توزیع، عرضه و مصرف به شکلی متعادل و دوستدار محیط زیست در زنجیره تولید و مصرف غذا، بهره‌برداری صحیح از منابع طبیعی و آب برای تولید غذا، توزیع عادلانه مواد غذایی، کاهش ضایعات مواد غذایی در فرآیند تولید و پس از تولید و استفاده از تکنولوژی‌های جدید منطبق با معیار‌های اخلاق زیستی و مبتنی بر سلامت مصرف کنندگان با همکاری متخصصان، سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌های علمی در کنار بخش دولتی ازجمله بایدهای حوزه توسعه پایدار و محیط زیست برای امنیت غذایی است.

آبیاری زمین‌های کشاورزی موجب شور شدن خاک می‌شود که باید پایش اصلاح مدیریت شوری ثانویه خاک‌های کشاورزی در جهت حفظ امنیت غذایی مدنظر قرار بگیرد

امنیت غذایی در حوزه توسعه پایدار و محیط زیست؛ ارتقای بهره وری عوامل تولید (نیروی کار، آب و خاک) از طریق ارزش گذاری منابع زیستی در خصوص تأمین مواد غذایی و جلوگیری از تخریب منابع زیستی و بازنگری اصولی در مدیریت عوامل تولید، تولید محصول سالم از طریق به‌کارگیری شیوه‌های بومی و کاهش نهاده‌های شیمیایی و آموزش لازم برای ارتقای آگاهی و بهبود رفتار تغذیه‌ای خانوارها را می‌طلبد.

{$sepehr_key_2667}

آبیاری زمین‌های کشاورزی موجب شور شدن خاک می‌شود که باید پایش اصلاح مدیریت شوری ثانویه خاک‌های کشاورزی در جهت حفظ امنیت غذایی مدنظر قرار بگیرد. از طرفی شناسایی و استفاده از گیاهان هالوفیت برای توسعه تولید خوراک دام و روغن خوراکی و شناسایی و استفاده از میکرو ارگانیسم‌های هالوفیت برای همزیستی با گیاهان به منظور کشت در مناطق شور در حوزه توسعه پایدار و محیط زیست باید مد نظر باشد.

آنا: در حوزه همکاری‌های بین‌المللی در راستای امنیت غذایی چه مؤلفه‌هایی یناز است؟

اسماعیلی‌فر: همکاری در اجرای تفاهم‌نامه با پژوهشکده امنیت غذایی دانشگاه لومونسف مسکو، همکاری در اجرای تفاهم‌نامه با دانشگاه حلب – سوریه با چشم انداز تاسیس پژوهشکده تغییر اقلیم و امنیت غذایی با مشارکت طرفین و همکاری با مؤسسه راجاراتنام دانشگاه نانیانگ سنگاپور در زمینه فناوری و امنیت غذایی باید مورد تأکید قرار گیرد.

آنا: و سخن پایانی....

اسماعیلی‌فر: جهان سه چالش غذایی عمده؛ افزایش گرسنگی، نبود تعادل در رژیم غذایی روزانه افراد و نابودی محیط زیست و تغییر اقلیم  را پیش رو دارد. نیل به امنیت غذایی بیش از هر چیز دیگری توجه ما را به اصلاح الگوی مصرف جلب می‌کند، ضایعات نان، اتلاف منابع آبی و بی‌توجهی به نگهداری مناسب محصولات از مصادیق نگران‌کننده در این زمینه است.

گذر از بحران غذا و نیل به توسعه منابع طبیعی و انسانی فقط از مسیر توجه به کشاورزی به عنوان موتور توسعه پایدار امکان‌پذیر است. تشکیل شورای عالی امنیت غذایی به منظور تدوین و اجرای طرح جامع امنیت غذایی کشور باید از اولویت‌های دولت چهاردهم در بخش کشاورزی بوده و با همکاری دستگاه‌های اجرایی، متخصصان مراکز علمی – تحقیقاتی و دانشگاهی داخلی و بین‌المللی به‌ویژه فائو به این امر اهتمام ورزد.