از چرخه معیوب گستره فناوری تا ناترازی در حوزه علمی استانها/ تدبیر دولت چهاردهم چیست؟
خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ حسین عقابی؛ رسالت مهم دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی آن است که در برابر بحران‌های انسانی و غیرانسانی سینه سپر کنند و فقط به کارخانه تولید مدرک بدل نشوند.
اکنون کشورمان با انواع مشکلات و بحران در حوزه‌های آب، خاک، هوا، محیط‌زیست، معضلات اجتماعی، شهری، اقتصادی، بازار، فرهنگ، بانک و ... مواجه شده که این دانشگاه‌ها هستند که باید بهصورت علمی این مشکلات را مرتفع کنند.
آموزش‌های مهارتی به دانشجویان در کنار آموزش‌های تئوری دروس علمی موجب پیوند دانشگاه با جامعه می‌شود؛ چراکه کارویژه دانشجو جست‌و‌جوگری است و دانشگاه‌ها لزوماً دنبال علم در گستره جهانی هستند تا پیوند با جامعه را به بهترین شکل ممکن رقم بزنند.
{$sepehr_key_692}
دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر با اقدامات مهم و حیاتی ازجمله راه‌اندازی طرح‌هایی مانند طرح پویش علاوه بر کمک به دولت‌ها برای رفع بحران‌های انسانی و غیرانسانی، تلاش داشته بین دانشگاه و صنعت پیوند عمیق برقرار کند، چراکه بحران‌های کشور به حوزه صنعت بازمی‌گردد.
با چنین شرایطی، رئیس جمهور منتخب در حوزه علم و فناوری کشور رسالت سنگینی برعهده دارد و فعالان علمی و فناوری هم مطالبات به‌حقی از رئیس جمهور و دوبت چهاردهم دارند که باید برآورده شود.
خبرنگار آنا در گفت‌وگو با پژوهشگران حوزه علم و فناوری، اعضای هیئت علمی، محققان و استادان دانشگاه‌ها پرسشِ «گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه انتظاراتی از دولت جدید هست؟» را با آنان در میان گذاشته و هرکدام از این پژوهشگران و دانشگاهیان دیدگاه کارشناسی و راهکارهای خود را در زمینه گستره علمی استان‌های کشور مطرح کرده‌اند و انتظار دارند رئیس جمهور جدید، علم را در استان‌های کشور بگستراند.
شناسایی و رشد استعداد‌های هر منطقه با استفاده از نقشه دانشی
محمد علامتیان مدیرکل پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد درباره وضعیت گستره علمی در استان‌های کشور می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های نقشه دانشی در ایران، پراکندگی متناسب آن در سراسر کشور است به‌گونه‌ای که امکان شناسایی و رشد استعداد‌های هر منطقه وجود دارد. گواه این مطلب این است که برای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در هر استان و منطقه رسالت ویژه‌ای متناسب با شرایط و امکانات طبیعی و انسانی آن ناحیه تعریف شده است.»
سیاست‌پژوهی علم، فناوری و نوآوری با بهره‌مندی از ظرفیت استانها
نیما رنجی عضو هیئت‌علمی گروه مدیریت و مسئول کانون بسیج اساتید دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی نیز ارزیابی خود از گستره علمی در استان‌های کشور را چنین بیان می‌کند: «سیاست‌پژوهی علم، فناوری و نوآوری با بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و توانمندی استانها در حوزه توسعه علم، فناوری و نوآوری منطقه‌ای، پارک‌های علم و فناوری و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان متناسب با ظرفیت‌های منطقه و اعتماد به آنها رشد چشمگیری داشته است.»
از تمرکزگرایی در حوزه استانها پرهیز شود
مجید محمدحسینی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود نیز با تأکید بر اینکه باید از تمرکزگرایی در حوزه استانها پرهیز شود، می‌گوید: «بودجه‌ای که برای انجام طرح‌های پژوهشی و امور مرتبط با تحقیقات از وزارتخانه‌ها ارسال می‌شود، علاوه بر مراکز استانها به طور عادلانه در شهرستان‌ها و به‌خصوص پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و سرا‌های نوآوری توزیع شود.»
نگذاریم استعدادها جذب اندیشه‌های مخرب بدخواهان داخلی و خارجی شوند
حمیدرضا حسینی‌دانا عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند تشریح می‌کند: «دانشگاه آزاد یکی از ارکان گستره علمی در کشور است که آموزش را در همه شهر‌ها و نقاط دوردست ایران عرضه کرده؛ اما در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان استعداد‌های خوبی نهفته که بهصورت تاریخی با محرومیت‌هایی مواجه هستند به همین دلیل جذب اندیشه‌های مخرب بدخواهان داخلی و خارجی می‌شوند و در آنجا به جای اینکه نشاط علمی، فناوری و تولید حکم‌فرما باشد سخنان غیرسازنده براندازان داخلی و خارجی بیشتر شنیده می‌شود؛ بنابراین این جوانان را باید مجدد به مسیر قدرت گیری، سازندگی و خدمت به کشور برگردانیم و بهترین راه آن گسترش علم و فناوری و هدایت آنان به تولید و تجارت است.»
لزوم مأموریت‌دهی در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری به استانها
حسن رسولی سقای دانشیار گروه مهندسی برق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز هم بیان می‌کند: «حرکت علمی در برخی استان‌های کشور خوب بوده و در برخی نیاز به تقویت و رشد بیشتری دارد. مهم‌ترین مسئله مأموریت‌دهی در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری به هر یک از استان‌هاست.»
تمرکززدایی علمی با توسعه دانشگاه آزاد اسلامی
علیرضا صیداوی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت نیز در پاسخ به این پرسش که گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ می‌گوید: «امروز تمرکززدایی علمی به ویژه با توسعه دانشگاه آزاد اسلامی در تمامی جغرافیای کشور، موقعیت مناسبی را برای دستیابی همه استانها به فرصت‌ها و امکانات فراهم کرده و جهش‌های علمی را برای مراکز علمی مختلف در اقصی نقاط کشور به همراه داشته است.»
تدوین طرح آمایش سرزمینی در راستای گستره علمی کشور
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه گستره علمی در استان‌های کشور را مطلوب ارزیابی کرد و توضیح می‌دهد: «مراکز علمی فقط در پایتخت و شهر‌های بزرگ متمرکز نبوده و امروز به برکت انقلاب اسلامی در تمامی استانها و شهر‌های کشور دانشگاه‌ها و مراکز علمی متعدد داریم.»
یاشار زهفروش، تدوین طرح آمایش سرزمینی و گسترش رشته‌های تحصیلی و برنامه‌های علمی را در راستای توجه به گستره علمی کشور عنوان کرده و متذکر می‌شود:«با توجه به این مهم، امروز در اقصی نقاط کشور آحاد مختلف مردم از نعمت علم، پژوهش و فناوری در حوزه‌های مختلف بهره‌مند شده‌اند.»
توسعه و اشاعه علمی کشور با توجه به سطح دانش و نوآوری استانها
فرشید خیری عضو هیئت علمی گروه کشاورزی و معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد نیز در پاسخ به این پرسش که گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ پاسخ می‌دهد: «سیاست‌گذاری توسعه منطقه‌ای براساس ظرفیت‌های موجود دانش و نوآوری مناطق از موضوعات بسیار مهم است که در توسعه ایران نقش مهمی دارد، این در حالی است استان‌های کشور هم به لحاظ برخورداری از سطح دانش و نوآوری و هم ظرفیت‌های جذب آن با هم متفاوت‌اند که این امر در گستره علمی کشور تأثیرگذار است؛ بنابراین با در نظرگرفتن این ظرفیت‌ها توسط دولت چهاردهم می‌توان در توسعه و اشاعه علمی کشور مؤثر بود.»
توجه به توانمندی نخبگان داخلی برای غنی‌تر شدن دستاوردهای علمی-فناورانه استانها
عضو هیئت علمی گروه شیمی، متخصص شیمی تجزیه، استادتمام و جزء سرآمدان علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیان می‌کند: «در هر استان و منطقه با توجه به عوامل انسانی، شرایط و امکانات بالقوه و بالفعل منابع طبیعی و انسانی و آمایش سرزمینی، رسالت ویژه‌ای متناسب با آن تعریف شده است. توسعه دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های تابعه وزارت عتف، دانشگاه آزاد اسلامی، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و سایر نهاد‌های علمی- فناوری در استان‌های مختلف کشور منجر به نقش پررنگ شهر‌ها و استان‌های مختلف در تولیدات علمی و فناوری کشور شده است.»
شهاب شریعتی اضافه می‌کند: «با این حال تمرکززدایی از تجمیع امکانات و بودجه‌ها در پایتخت و توزیع متناسب آن در استان‌های مختلف، تصمیم‌سازی علمی و فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی در شهر‌ها و استانها، توجه به توانمندی نخبگان و محققین داخلی و توجه ویژه به قشر جوان و باتجربه در کنار هم می‌تواند منجر به غنی‌تر شدن برونداد‌های علمی-فناورانه استان‌های مختلف شود.»
وضعیت مناسب برخی استانها در صنعتی‌سازی و تجاری‌سازی علوم
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود هم گستره علمی در استان‌های کشور را اینگونه برمی‌شمارد: «به نظر می‌رسد باید یک کاوش همه‌جانبه در این رابطه انجام گیرد که سهم هر استان به‌لحاظ تولید علم در چه سطحی است؟ در یک نگاه کلی اینگونه دریافت می‌شود که باید به استان‌های محروم کمک بیشتری در زمینه تزریق امکانات علمی که یکی از آنها تأسیس شعبه‌هایی از دانشگاه‌های معتبر است، انجام داد.»
حسینعلی سمیعی تبیین می‌کند: «بعضی از استان‌های کشور در راستای صنعتی‌سازی و تجاری‌سازی علوم پیشرفت‌های قابل ملاحضه‌ای داشته‌اند که یکی از مهم‌ترین دلایل آن دیدگاه مسئولان آن استان نسبت به این مقوله بوده است که تصور می‌کنم استان سمنان به‌خصوص شهرستان شاهرود را می‌توان از قطب‌های علمی کشور نام برد که وجود دانشگاه‌های متعدد، نسبت تعداد دانشجویان به جمعیت استان و نیز وجود دو پارک علم و فناوری استانی گویای این مهم است.»
وجود چرخه معیوب در گستره فناوری کشور
عضو هیئت‌علمی گروه مهندسی عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز نیز می‌گوید: «با وجود تفاوت در سطح علمی دانشگاه‌های مختلف دولتی و غیردولتی و جایگاه متفاوت در رتبه بندی‌های معتبر بین‌المللی، خوشبختانه گستره علمی و تولید علم نسبتاً در سطح استان‌های کشور، توزیع مناسبی داشته است؛ اما در مقابل، توسعه فناوری با تمرکز در پایتخت و برخی از کلان‌شهرها، باعث به وجود آمدن چرخه معیوبی در گستره فناوری در کشور شده است.»
محمدمهدی جباری ادامه می‌دهد: «در شرایط گذشته، نخبگان و فناوران مستعد سعی کرده‌اند تا به مرکز کشور و دیگر شهر‌هایی که دارای زیست بوم فناوری و نوآوری مناسبی بوده‌اند، مهاجرت کرده و از همین رو، حمایت‌های دولت نیز به سمت این مراکز متوجه شده است؛ البته به تازگی طبق اعلام معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، خوشبختانه طرحی به عنوان طرح برش استانی در پنج استان امضا شده و در مرحله اجرا قرار گرفته است که بی‌تردید می‌تواند در کنار دیگر سیاست‌های حمایتی در استان‌های مختلف کشور، آغاز خوبی برای کاهش بخش عمده‌ای از این تمرکززدایی باشد.»
ناترازی عجیب در گستره علمی استان‌های کشور
شهرام فتاحی دکتری علوم سیاسی و امور بین‌الملل و رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه بیان می‌کند: «واقعیت این است که در گستره علمی استان‌های کشور ناترازی عجیب وجود دارد و این تمرکز در شهر‌های بزرگی مانند تهران، اراک، ساوه و اصفهان بسیار بالاست و تفاوت معناداری بین این استانها و سایر استانها وجود دارد، وقتی که بار‌ها و بار‌ها سند آمایش سرزمینی تهیه می‌کنیم نباید این سند بایگانی شود و باید مزیت‌های نسبی هر استانی را به‌عنوان نمونه در زمینه‌های کشاورزی، توریست، تولیدات صنعتی و ... مشخص کنیم و در آن گستره عمل شود؛ بنابراین نخست باید ناترازی خارج شود و دوم در اسناد بالادستی تخصیص عملکرد صورت گیرد مانند کشور‌های پیشرفته، اینگونه نباشد برخی نقاط کشور محل تجمع کارخانه‌ها و صنایع و برخی استانها بدون هیچ فعالیت باشد و نقش‌آفرینی نداشته باشیم.»
توسعه مراکز علمی استانها در راستای پیشرفت توأم با عدالت
عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد نیز به آنا می‌گوید: «استان‌های کشور همگی دارای زیرساخت‌های علمی ازجمله حوزه و دانشگاه هستند. این شرط لازم است؛ اما شرط کافی نیست که مراکز علمی پیشتازی و مرجعیت خود را حفظ کنند؛ بنابراین رئیس‌جمهور و دولت جدید باید برای حفظ این مرجعیت به مراکز علمی توجه ویژه‌ای داشته باشد.»
نادر پورارشد تأکید می‌کند: «مراکز علمی باید محلی برای دغدغه‌مندان علم باشد که واقعاً از روی علاقه باطنی به علم و از روی تعهد به آن روی آورده باشند. تأمین زندگی و معیشت آبرومندانه و توأم با عزت باعث می‌شود که عالم همه هم‌وغم خود را روی علم و گره‌گشایی از مسائل مبتلابه کند. اگر چنین نگاهی به مراکز علمی استانها بشود و مراکز علمی استانها خود را متعهد به حل مسائل استان خود و سپس کشور کند در آن صورت پیشرفت توأم با عدالت تحقق یافته و پایدار می‌ماند.»
انتهای پیام/