مسخره‌باز از کازابلانکا تا هزاردستان
اکران فیلم مسخره‌باز نخستین ساخته همایون غنی‌زاده کارگردان خلاق و موفق تئاتر کشور در جشنواره سی و هفتم فیلم فجر سبب شد تا به‌خاطرمان بیاید که یکی از نقاط ضعف سینمای ایران کمبود فیلم‌هایی با فضای سورئال (فراواقعگرا) است که وقتی این فضا با دغدغه‌های ذهنی یک عشق بازیگری سینما و تئاتر و علاقه مند به فیلم در بستری فانتزی در هم می‌آمیزد تبدیل می‌شود به یکی از فیلم‌های زیبا و بیادماندنی سینمای ایران.
دانش (با بازی صابر ابر) که به همراه شاپور (با نقش‌آفرینی بابک حمیدیان) در سلمانی کاظم آقا (که نقشش را علی نصیریان بازی می‌کند) یک جوان پرورشگاهی است که عاشق بازیگری در سینما و تئاتر است و علاقه مفرطی به این حوزه دارد. ذهن خیال‌پرداز دانش، علاقه‌اش به یک سوپراستار زن و فانتزی‌هایی که دارد سبب بروز اتفاقاتی برای او و همکارانش در سلمانی می‌شود.
همایون غنی‌زاده که خود نویسندگی نخستین اثرش را نیز در کنار کارگردانی برعهده داشته با در هم آمیختن فضای سورئال بر بستر فانتزی که در ذهن خیال‌پرداز دانش روی می‌دهد دنیای جدیدی را پیش روی مخاطب قرار دهد. همه قصه فیلم از ابتدا تا انتها در سلمانی کاظم‌آقا می‌گذرد که ظاهراً در یکی از شهرهای ساحلی کشور قرار دارد.
زمان فیلم نیز ظاهرا متعلق به دوران پهلوی است اما نشانه‌هایی که در قصه و ساختار می‌بینیم مشخص نمی‌کند که فیلم در دوره پهلوی است یا دوم و اساسا در کدام شهر این اتفاقات رخ می‌دهد و در واقع قصه بی زمان و مکان است که این نکته البته از مقتضیات فضای فراواقعگرا به شمار می‌رود.
دل‌مشغولی‌های دانش شاید به نوعی علاقه دیوانه‌وار خالقش یعنی همایون غنی‌زاده به دنیای فیلم و سینما و تئاتر باشد و از همین رو طیف متنوعی از بخشهای کازابلانکا، هزاردستان، بیل را بکش، پاپیون و برخی دیگر از آثار شاخص تصویری ایران و جهان را شاهد هستیم و البته در کنار همه اینها وی تک‌ضرب‌هایی را نیز از آخرین اثرش در تئاتر که با عنوان «می‌سی‌سی‌پی می‌میرد» و یکی از آثار شاخص و موفق تئاتر کشور بود که به فاصله کوتاهی دو بار بازتولید شد را به رخ مخاطبان می‌کشد.
انتخاب تعداد زیادی از چهره‌های شاخص سینما و تئاتر حتی برای ایفای نقش‌های کوچک از ویژگی‌های مسخره باز به شمار می‌رود. نگاهی به اسامی بازیگران فیلم نشان می‌دهد که نسل‌های اول و دوم و سوم بازیگری در این کار حضور دارند از علی نصیریان و رضا کیانیان گرفته تا هدیه تهرانی و صابر ابر و بابک حمیدیان و محسن حسینی و مهدی کوشکی و داریوش موفق و دیگران که معتقدم همه انتخاب‌ها درست و در جهت همراهی با فیلم بوده و بدون تعارف هیچ بازی بدی در فیلم نمی‌بینیم و انصافا همه بازی‌ها خوب و درخشان هستند و این مساله از نکات بسیار مثبت فیلم محسوب می‌شود.
انتخاب یک لوکیشن ثابت برای یک فیلم با مدت زمان دو ساعت از کارهای سخت (و حداقل غیر ممکن در سینمای ایران) است که نمونه‌هایش را کمتر در سینمایمان دیده‌ایم اما غنی زاده موفق می شود تا تماشاگر را در این فضا حفظ کرده و او را مشتاق برای ادامه داستان نگاه دارد. و این مساله با وجود تکرارهای فراوان که حاصل چرخش ذهن فانتزی دانش از یکسو و روزمرگی حاصل از آدم‌های داستان از سوی دیگر است باز هم شکل موفقی به خود می گیرد.
ادای دین به آثار کلاسیک سینمای ایران و جهان و بهره‌گیری از برخی سکانس‌های اثرگذار این آثار جدا از علاقه دیوانه‌وار غنی‌زاده به مقوله تصویر و فیلم سینما کاملا همسو با رخدادهای قصه پیش می‌رود و از این بابت فانتزی‌های این بخش بسیار دیدنی و جذاب از کار درآمده‌اند که سبب به وجود آمدن فضای مفرح ذهنی و اشتیاق برای پیگیری ادامه ماجراها می‌شوند.
به همینها باید اضافه کنیم طراحی صحنه و هوشمندانه فیلم را که به مدد جلوه‌های ویژه رایانه‌ای در هرچه باورپذیرتر ساختن قصه و ساختار کمک حال خوبی برای کارگردان بوده و همچنین تدوین بسیار خوب که سبب شده تا با بهره‌گیری از تعداد زیادی نماهای تقطیع شده زبان روایی فیلم در ساختار زبان قابل قبولی باشد و فیلم دارای ضرب‌آهنگ مناسبی شود.
در مجموع مسخره‌باز شاید پاسخ به یکی از نیازهای علاقه مندان پیگیر و جدی سینمای ایران باشد که در پی تماشای فیلمی سورئال که موضوع عشق به فیلم و سینما را دستمایه کار خود قرار داده هستند و از این منظر همایون غنی‌زاده با مسخره بازش یکی از کمبودهای جدی سینمای ایران را در حوزه مذکور تا حدی پر کرده است. این فیلم احتمالا در اکران عمومی با واکنش کاملا موافق و کاملا مخالف تماشاچیان مواجه خواهد شد و بدون تردید تماشاچی با نظر میانه برای این اثر وجود نخواهد داشت.
فقط باید آرزو کنیم که گروه داوری آثار جشنواره سی و هفتم نیز همین‌گونه باشند یعنی یا کاملا مخالف یا کاملا موافق. به عبارت دیگر یا اصلا هیچ جایزه‌ای به فیلم تعلق نگیرد یا مسخره باز بتواند در روز پایانی با تعداد زیادی جوایز به خانه برود. در این صورت است که تکلیف سینمای ایران هم روشن می‌شود که آیا مدیران و سیاستگذارانش کلا چنین فیلمی را می‌خواهند یا از پایه با این مسخره بازی‌ها!؟ مخالفند.
لیلا محمودی‌شرق، عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران*
انتهای پیام/