۹ آذر در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 9 آذر برابر با 29 نوامبر را ورق می‌زنیم.

***

شامپانزه فضانورد

۲۹ نوامبر ۱۹۶۱ میلادی برابر با ۸ آذر ۱۳۴۰ خورشیدی، یک قمر مصنوعی آمریکایی حامل یک حیوان با موشک عطارد-اتلس ۵ از پایگاه فضایی کیپ کاناورال به فضا پرتاب شد. مسافر این پرواز فضایی اینوس، یک شامپانزه پنج ساله بود که به‌مدت ۳ ساعت و ۲۰ دقیقه در دو مدار قرار داشت. این آزمایش مقدمه‌ای برای پرواز فضایی مداری جان گلن، اولین فضانورد آمریکایی و دومین انسان فضانورد بود. اینوس در طول پرتاب نیروی شتاب گرانشی ۷.۶ را تجربه کرد و آزمایش‌های روان‌شناختی و عملکرد اهرم‌کشی را که درمدت ۱۶ ماه پیش‌از آن، آموزش دیده بود، انجام داد. اینوس دومین شامپانزه‌ای که بود که به فضا رفت و اولین شامپانزه‌ای بود که زنده برگشت و تا یک‌سال بعد که در اثر یک بیماری عفونی باکتریایی مرد، زندگی کرد.

آلفرد برانت

۲۹ نوامبر ۱۸۹۹ میلادی برابر با ۸ آذر ۱۲۷۸ خورشیدی، آلفرد برانت، مهندس آلمانی درگذشت. دستاورد مهم او ساخت تونل ۱۲.۵ مایلی (۲۰ کیلومتری) سیمپلون بود. این تونل بزرگ ازطریق کوه‌های آلپ ایتالیا و سوئیس را به هم متصل می‌کند. برانت زمانی که مهندسی جوان بود در حفاری تونل سنت گوتارد در سوئیس کار می‌کرد و حین کار درمورد مشکلات موجود، و استفاده از مته‌های پنوماتیک و انفجار نکات مهمی آموخت. ازاین‌رو، مته‌ای هیدرولیکی طراحی کرد که در حفر تونل آرلبرگ بین اتریش و سوییس استفاده شد. برای حفر تونل سیمپلون، او با راندن دو تونل مجزا به فاصله ۵۵ فوت (۱۷ متر) از هم به یک نوآوری دست زد. این دو تونل ازطریق دریچه‌های متقاطع به هم متصل شده‌اند تا تهویه، کنترل دما و مسیری برای قطارهای آواربرداری فراهم شود. او در اوایل پروژه، به‌دلیل فشار کاری بیش‌از‌حد درگذشت و بعدها، تونل اول در سال ۱۹۰۶ و تونل دوم در سال ۱۹۲۱ افتتاح شد.

پایه‌گذار آنژیوگرافی مغز

۲۹ نوامبر ۱۸۷۴ میلادی برابر با ۸ آذر ۱۲۵۳ خورشیدی، آنتونیو اگاس مونیس پزشک و عصب‌شناس پرتغالی به‌دنیا آمد. او یکی از پایه‌گذاران جراحی روانی و از توسعه‌دهندگان آنژیوگرافی مغزی است. مونیس در سال ۱۹۴۹ به‌خاطر ابداع عمل جراحی خاصی به نام لوکوتومی همراه با والتر رودلف هس به‌طور مشترک برنده جایزه نوبل پزشکی یا فیزیولوژی شد. امروزه جراحی لوکوتومی باعنوان لوبوتومی شناخته می‌شود. لوبوتومی، عمل تخریب بخش‌های قدامی لُب پیشانی مغز یا جداکردن ارتباط این بخش با سایر قسمت‌های مغز است. شیوه‌های مختلفی برای این عمل وجود دارد ولی اغلب اینکار با سوراخ کردن جمجمه و وارد کردن وسیله جراحی به نام لوکوتوم انجام می‌شد. سال ۱۹۴۱ والتر فریمن روی رزماری کندی، خواهر ۲۳ ساله «جان اف کندی» این عمل جراحی را انجام داد که نتیجه خوشایندی نداشت. لوبوتومی از دهه ۱۹۶۰ میلادی منسوخ شد. طی سال‌هایی که لوبوتومی معمول بود، ۴۰ هزار بیمار در آمریکا، ۱۷ هزار در بریتانیا و ۹هزارو۳۰۰ بیمار در سه کشور فنلاند، نروژ و سوئد تحت این عمل جراحی قرار گرفتند.

تولید بنزین با اکتان بالا

۲۹ نوامبر ۱۹۵۲ میلادی برابر با ۸ آذر ۱۳۳۱ خورشیدی، ولادیمیر ایپاتیف، شیمی‌دان روس‌آمریکایی درگذشت. او یکی از اولین کسانی بود که واکنش‌های کاتالیزوری پرفشار هیدروکربن‌ها را بررسی کرد و فرآیندی را برای تولید بنزین با اکتان بالا ایجاد کرد. ایپاتیف هنگام تحصیل در مونیخ در سال ۱۸۹۷ به سنتز ایزوپرن، واحد اصلی مولکول لاستیک دست یافت. پس‌از بازگشت به روسیه، او به‌ویژه روی استفاده از کاتالیزور فشار بالا و اکسیدهای فلزی کار کرد و با این روش‌ها به ایجاد صنعت پتروشیمی در روسیه قبل و بعد از انقلاب شوروی کمک کرد. قبل‌از جنگ جهانی اول، او ایزواکتان را سنتز و اتیلن را پلیمریزه کرده بود. پس‌از نقل مکان به ایالات‌متحده در سال ۱۹۳۰، ،یپاتیف نشان داد که چگونه می‌توان بنزین‌های با اکتان پایین را به اکتان بالا تبدیل کرد.