جست‌وجوی حیات بیگانه با فناوری‌های نوین!

به گزارش خبرگزاری آنا، همیشه یکی از مهمترین سوالات فلسفی بشر این بود که آیا بشر در کیهان تنهاست یا خیر؟ پروژه SETI (مخفف جستجوی هوش فرازمینی) یکی از معروفترین پروژه‌هایی است که در پی یافتن پاسخی به این سوال است و احتمالاً تفاوت کلیدی‌اش با سایر پروژه‌هایی ازاین‌دست در این است که تلاشی علمی با هدف یافتن نشانه‌هایی از حیات هوشمند فرازمینی است.

دانشمندان این پروژه سعی می‌کنند با استفاده از فناوری پیشرفته و روش‌های علمی سیگنال‌هایی از تمدن‌های احتمالی را درسایر نقاط کیهان شناسایی کنند.

{$sepehr_key_2152}

پروژه SETI چیست؟

دانشمندان در این پروژه به دنبال جستجوی شواهدی از حیات هوشمند فراتر از زمین هستند. آنها بدین منظور به ویژه از سیگنال‌های رادیویی (یا سایر اشکال ارتباطی) استفاده می‌کنند. دیدگاه اصلی این است که اگر موجودات هوشمند در سیارات دیگر وجود داشته باشند، ممکن است از فناوری برای برقراری ارتباط استفاده کنند. پروژه SETI تلاش می‌کند این سیگنال ها را با استفاده از تلسکوپ‌های رادیویی بزرگ شناسایی کند.

در حالی که بسیاری از دانشمندان معتقدند امکان وجود اشکال دیگر حیات در این جهان گسترده زیاد است، دانشمندان این پروژه به جای ریزموجودات ساده، به دنبال یافتن حیات هوشمند هستند. طبیعتاً این جستجو چالش برانگیز است، زیرا ما دقیقاً نمی دانیم این تمدن‌ها به چه شکلی هستند، چگونه ارتباط برقرار می‌کنند، اصلاً وجود دارند یا خیر.

جالب است بدانید سابقه این پروژه به اوایل قرن بیستم، زمانی که جستجوی سیگنال‌ها از سیارات دیگر رایج شد، برمی گردد. یکی از اولین پیشنهادات برای استفاده از امواج رادیویی توسط نیکولا تسلا مخترع معروف مطرح شد. تسلا در سال 1899 ادعا کرد که سیگنال‌هایی از مریخ را توسط  دستگاه‌های خود شناسایی کرده است؛ اگرچه این موضوع هرگز تأیید نشد!

پروژه SETI  به طور رسمی در سال 1960 با آزمایشی به نام «پروژه اوزما» (Ozma) به رهبری ستاره‌شناسی به نام فرانک دریک (Frank Drake) آغاز شد. او از تلسکوپ رادیویی در ویرجینیای غربی برای رصد سیگنال‌های دو ستاره نزدیک به نام‌های اپسیلون‌نهر (Epsilon Eridani) در صورت فلکی نهر و تاو نهنگ (Tau Ceti) در صورت فلکی نهنگ استفاده کرد. اگرچه هیچ سیگنالی شناسایی نشد، اما پروژه اوزما اولین تلاش جدی برای جستجوی هوش فرازمینی با استفاده از روش‌های علمی بود.

در طول سال‌ها، پروژه SETI رشد کرد و تکامل یافت. تجهیزات پیشرفته‌تر و تلسکوپ‌های بزرگتری برای جستجوهای جدی ساخته شدند و دولت‌ها، سازمان‌های خصوصی و دانشمندان از سراسر جهان به کمک SETI شتافتند.

در این پروژه چه کار می‌کنند؟

روش اصلی SETI برای جستجوی هوش فرازمینی، استفاده از «نجوم رادیویی» است. امواج رادیویی نوعی تابش الکترومغناطیسی هستند و بسیاری از دانشمندان بر این باورند که یک تمدن پیشرفته ممکن است از این امواج برای برقراری ارتباط استفاده کند. این امواج می‌توانند بدون از دست دادن انرژی زیاد، در فضا حرکت کنند و برای ارتباطات از راه دور ایده‌آلند.

دانشمندان از تلسکوپ‌های رادیویی برای گوش دادن به سیگنال‌های غیرعادی که از فضا می‌رسد استفاده می‌کنند. تلسکوپ‌های رادیویی، آنتن‌های بشقاب‌مانندِ بسیار بزرگی هستند که امواج رادیویی را از فضا جمع‌آوری و آن‌ها را به داده‌هایی تبدیل می‌کند که توسط کامپیوتر قابل تجزیه و تحلیل است. دانشمندان SETI در پی یافتن الگوی این سیگنال‌ها هستند که ممکن است نشان دهد این امواج مصنوعی هستند یا طبیعی.

یکی از چالش‌های اصلی این است که فضا پر از «نویز» است و منابع طبیعی بسیاری در کیهان وجود دارد که امواج رادیویی ساطع می‌کنند. به عنوان مثال، ستارگان، سیارات و حتی کهکشان‌های دور از خود امواج رادیویی منتشر می‌کنند. تمایز بین سیگنال‌های طبیعی و مصنوعی یکی از بزرگترین مشکلات دانشمندان پروژه SETI است. علاوه بر امواج رادیویی، در برخی از پروژه‌های اخیر، SETI به دنبال سیگنال‌های نوری مانند پالس‌های لیزری است. لیزر یک پرتو نور بسیار متمرکز است که می‌تواند توسط یک تمدن پیشرفته برای ارتباط استفاده شود. این روش امیدورکننده، هنوز در مراحل اولیه است.

سیگنال Wow!

یکی از مشهورترین رویدادهای تاریخ  SETI، کشف سیگنال Wow است. در سال 1977، دانشمندی به نام جری اِهمن (Jerry Ehman) در حال بررسی داده‌های یک تلسکوپ رادیویی در اوهایو بود که متوجه سیگنالی قوی و غیرعادی شد که از فضا می‌آمد. این سیگنال 72 ثانیه طول کشید و به نظر می‌رسید که منشا آن صورت فلکی قوس است.

این امواج چنان باعث تعجب جری اهمن شد که در کنار داده‌ها کلمه Wow را نوشت. به همین علت این سیگنال به Wow  معروف شد!

با وجود تلاش‌های متعدد برای شناسایی مجدد، این سیگنال هرگز پیدا نشد. سیگنال Wow  یکی از مرموزترین رویدادهای تاریخ SETI است. برخی از دانشمندان بر این باورند که ممکن است این سیگنال مصنوعی از یک منبع فرازمینی باشد، در حالی که برخی دیگر فکر می‌کنند ممکن است ناشی از چیزی عادی‌تر، مانند عبور یک ماهواره بوده باشد. سیگنال Wow  نمادی از هیجان و چالش  در تحقیقات SETI است.

پیشرفت‌های جدید در SETI
در سال‌های اخیر، SETI  از پیشرفت‌های فناوری بهره برده است. کامپیوترهای کنونی نسبت به تجهیزات روزهای اولیه این پروژه بسیار قدرتمندتر شدند. بنابراین دانشمندان قادرند حجم وسیعی از داده‌ها را به سرعت تجزیه و تحلیل کنند. یکی از مهمترین پیشرفت‌ها استفاده از محاسبات توزیع‌شده است. پروژه‌های گوناگونی در جهان راه اندازی شده که کمک می‌کند مردم سراسر جهان بتوانند نیروی پردازشی استفاده‌نشده کامپیوتر شخصی خود را برای کمک به تجزیه و تحلیل داده‌های SETI قرض دهند. این قابلیت جدید، امکان پردازش حجم عظیمی از اطلاعات را که بدون آن سال‌ها طول می‌کشید فراهم کرده است.

یکی دیگر از پیشرفت‌های اخیر در SETI استفاده از یادگیری ماشین و هوش مصنوعی است. این فناوری می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا الگوهایی را در داده‌ها تشخیص دهند که تشخیص آن برای انسان دشوار است. الگوریتم‌های یادگیری ماشین را می‌توان برای جستجوی انواع خاصی از سیگنال‌ها آموزش داد که جستجو را کارآمدتر کرده و شانس یافتن را افزایش می‌دهد.

علاوه بر این، توسعه تلسکوپ‌های جدید و بزرگتر، دامنه جستجویSETI  را بسیار گسترش داده است. طرح Breakthrough Listen که در سال 2015 راه اندازی شد، یکی از جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های SETI تا به امروز است. این تلسکوپ از برخی از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های جهان برای جستجوی سیگنال‌های فرازمینی استفاده می‌کند. سرمایه‌ این پروژه توسط سرمایه‌گذاران خصوصی تأمین می‌شود. هدف Breakthrough Listen  پوشش 1 میلیون ستاره و 100 کهکشان نزدیک است.

چالش‌ها و انتقادات

اگرچه SETI یک پروژه علمی شناخته‌شده و معتبر است، اما بدون چالش و عاری از نقد نیست. یکی از بزرگترین انتقادات به SETI این است که به رغم چندین دهه جستجو، هنوز هیچ مدرک قطعی از هوش فرازمینی پیدا نکرده است. برخی استدلال می‌کنند که منابع صرف‌شده در SETI می‌توانست برای تحقیقات علمی دیگر با نتایج ملموس‌تر استفاده شود.

چالش دیگر وسعت فضا است. با وجود اینکه SETI از تجهیزات قدرتمندی استفاده می‌کند، منطقه‌ای که می‌تواند جستجو کند در مقایسه با اندازه کیهان هنوز کوچک است. دانشمندان تخمین می‌زنند که ممکن است میلیاردها سیاره وجود داشته باشد که در آن حیات هوشمند وجود دارد، اما تنها بخش کوچکی از آن‌ها توسط SETI مورد مطالعه قرار گرفته است.

بحث ارتباط هم چالش دیگری است. حتی اگر SETI سیگنالی را تشخیص دهد که توسط تمدنی هوشمند ارسال شده، می‌تواند هزاران یا حتی میلیون‌ها سال نوری از ما فاصله داشته باشد. بنابراین ارسال پاسخ از سوی ما نیز زمان بسیار زیادی طول می‌کشد تا به دست آنها برسد، به طوری که ممکن است هنگام رسیدن پیام آن تمدن از بین رفته باشد!

 با وجود این چالش‌ها، بسیاری از دانشمندان بر این باورند که SETI پروژه‌ای مهم و ارزشمند است. این سوال که آیا ما در کیهان تنها هستیم یا نه، یکی از مهم‌ترین سوالات بشر است. یافتن حیات هوشمند در نقاط دیگر تأثیر زیادی بر نحوه نگرش ما به خود و جایگاه‌مان در کیهان دارد.

از منظر فلسفی، پروژهSETI  به سؤالات اساسی در مورد هستی می‌پردازد. آیا انسان‌ها منحصر به فردند یا موجودات دیگری هم در جهان وجود دارند که مانند ما باهوش و کنجکاوند ؟

آینده کاوش علمی در جست‌وجوی فرازمینی‌ها

با نگاهی به آینده، پروژه SETI  با پیشرفت فناوری به تکامل خود ادامه خواهد داد. تلسکوپ‌های جدید مانند آرایه کیلومتر مربعی (SKA) که در حال حاضر در دست ساخت است، توانایی جستجوی سیگنال‌های فرازمینی را تا حد زیادی گسترش می‌دهد. این ابزار قدرتمند به دانشمندان امکان می‌دهد تا در اعماق فضا کاوش کنند و سیگنال‌های ضعیف‌تر را بیابند.

برخی از دانشمندان حتی در حال بررسی امکان ارسال پیام از سوی زمین به فرازمینی‌های هوشمند هستند، اگرچه این ایده بحث برانگیز است. این رویکرد که با نام   METI(پیام‌رسانی به هوش فرازمینی) شناخته می‌شود، به دنبال این است که سیگنال‌ها را به امید دریافت پاسخ به سوی اهداف خاص منتشر کند.

پروژه جستجو برای هوش فرازمینی موسوم به SETI نشان‌دهنده تلاش مداوم بشر برای پاسخ به یکی از بزرگترین سؤالات فلسفی ماست. محققان این پروژه از طریق استفاده از فناوری‌های پیشرفته و روش‌های علمی در پی تشخیص سیگنال‌هایی از سایر تمدن‌های هوشمند احتمالی هستند.

 در حالی که جستجو هنوز به نتایج قطعی نرسیده است، اما روش علمی به کار رفته در این پروژه، آن را از روش‌های شبه‌علمی و ادعاهای واهی نظریه‌پردازان توطئه جدا می‌کند. امکان کشف حیات هوشمند هم هیجان انگیز و هم فروتنانه است و پروژه SETI در خط مقدم این جستجو قرار دارد.