پایش شاخص‌های علم و فناوری کشور با رویکرد هوش تجاری
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، پیشرفت‌های علم و فناوری به عامل بسیار تثیرگذاری بر رشد اقتصادی و قدرت رقابت‌پذیری کشور‌ها تبدیل شده است و بر این اساس دولت‌ها می‌کوشند با تدوین سیاست‌های مناسب توسعه علم و فناوری در عرصه کشور را ترقی بخشند.
برای توسعه موفق نظام علم و فناوری کشور بایستی دیدی یکپارچه و جامع بر ابعاد مختلف این نظام ایجاد گردد تا بر اساس آن بتوان با پایش تحولات این عرصه از سیاست‌گذاری صحیح و به هنگام برای نظام علم و فناوری کشور پشتیبانی نمود به دلیل پراکندگی داده‌های مرتبط با شاخص‌های علم و فناوری و نیز پویایی مستمر نظام علم و فناوری کشور ایجاد چنین دید جامع و یکپارچه‌ای مساله‌ای چالش‌برانگیز است.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «مدلی برای پایش شاخص‌های علم و فنّاوری کشور با رویکرد هوش تجاری» به این موضوع پرداخته‌اند که پیشرفت‌های علم و فناوری به یکی از پیشران‌های اصلی توسعه اقتصادی-اجتماعی کشور‌ها تبدیل شده است. به طوری که یکی از مؤلفه‌های اصلی تشکیل‌دهنده قدرت یک کشور، توان آن در تولید دانش و توسعه فناوری است.
* توسعه علم و فناوری در کشور
در این پژوهش آمده است از آنجا که تولید دانش و ایجاد نوآوری از مسیر توسعه علم و فناوری در کشور‌ها میسر می‌گردد، دولت‌ها با تنظیم سیاست‌هایی به دنبال توسعه نظام علم و فنـاوری در کشور‌های خود هستند تا از این طریق بتوانند ضمن توسـعه اقتصادی-اجتماعی جوامع خود، توان رقابت خود با سایر کشور‌ها را ارتقا بخشند.
{$sepehr_key_1835}
به گفته این پژوهش در ایران نیز با تدوین سند نقشه جامع علمی کشور، اهداف و راهبردهای نظام علم و فناوری کشور تبیین شده، این نقشه می‌کوشد به مثابه روح حاکم بر حرکت علمی کشور، مشخص‌کننده جهت‌گیری و اولویت‌های کشـور در عرصه‌های آموزش، پژوهش و فناوری باشد.
این پژوهش مطرح می‌کند که برای تحقق اهداف این نقشه پایش اجرای نقشه و نظارت بر حسن اجرای آن کاملاً ضروری است. باید توجه داشت که برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران علم و فناوری نیازمند دیدی جامع و یکپارچه بر روی تحولات نظام علم و فناوری کشور هستند تا بتوانند درکی درست و دقیق از توسعه علم و فناوری در عرصه کشور به دست آورند.
به زعم این پژوهش برای ایجاد چنین نمای یکپارچه‌ای از نظام علم و فناوری کشور با چالش‌هایی روبهرو هستیم. داده‌های مرتبط با شاخص‌های علم و فناوری در پایگاه‌های داده متعدد و پراکنده موجود هستند. همچنین سرعت زیاد تغییرات در عرصه نظام علم و فناوری موجب پویایی بالا این نظام گردیده است.
* پایش شاخص‌های علم و فنّاوری کشور با رویکرد هوش تجاری
این پژوهش توضیح می‌دهد که ایجاد دید جامع و یکپارچه‌ای از نظام علم و فناوری کشور مسأله‌ای چالش‌برانگیز است. راهکار ارائه شده در این پژوهش برای مواجه با این چالش برای طرح مدلی مبتنی بر هوش تجاری یکپارچه‌سازی داده‌های شاخص‌های علم و فناوری با هدف پایش و تحلیل تحولات نظام علم و فناوری کشـور است.
{$sepehr_key_1836}
به گفته این پژوهش هوش تجاری به دنبال پردازش داده‌های وسیع و حجیم گردآوری شده از منابع اطلاعاتی ناهمگون، و تبدیل آنها به دانش مفید و با ارزش برای استفاده در فرایندهای تصمیم‌گیری است.
این پژوهش ادامه می‌دهد که هوش تجاری از طریق پردازش داده‌های انبوه و پراکنده به پایش و تحلیل شاخص‌های کلیدی عملکرد در یک نظام کمک نموده، ارزیابی میزان دستیابی به اهداف تعیین‌شده برای آن نظام را پشتیبانی می‌نماید. بنابراین، به‌کارگیری هوش تجاری در ارزیابی یک نظام به دلیل تشخیص صحیح و سریع تحولات در آن نظام مفید محسوب می‌شود.
* مدلی برای پایش شاخص‌های علم و فناوری با رویکرد هوش تجاری
در این پژوهش مدلی مبتنی بر هوش تجاری برای پایش شـاخص‌های علم و فنّاوری کشور طراحی شده است. لازم به ذکر است که استفاده از هوش تجاری می‌تواند بینش مناسبی برای مدیران سازمان‌ها برای تصمیم‌گیری بهتر فراهم آورد و به همین دلیل نیز هوش تجاری نامیده شده است.
به زعم این پژوهش استفاده از مدل پیشنهادی می‌تواند بینش برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران نظام علم و فناوری را برای تصمیم‌گیری صحیح و به‌هنگام بهبود بخشد و بر همین نامگذاری اساس، مدل پیشنهادی هوش علم و فناوری در شکل زیر نشان داده شده است.
این پژوهش به این نکته اشاره می‌کند که معمـاری پیشنهادی مبتنی بر هوش تجاری برای پایش شاخص‌های علم و فناوری کشور در قالب پنج لایه متشکل از لایه پایگاه‌های داده شاخص‌های علم و فناوری، لایه تبدیل داده‌های شاخص‌های علم و فناوری، لایه انباره داده شاخص‌های علم و فناوری، لایه پایش شاخص‌های علم و فناوری و لایه داشبورد‌های پایش تحولات نظام علم و فناوری طراحی شده است.
{$sepehr_key_1837}
برای ارزیابی مدل پیشنهادی، یک سیستم نمونه اولیه بر روی داده‌های شاخص‌های علم و فناوری کشور توسعه داده شده اسـت. فرایند پیشنهادی مبتنی بر هوش تجاری برای پایش شاخص‌های علم و فناوری کشور در سیستم نمونه اولیه در شکل زیر ارائه شده است.
نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که پایش شاخص‌های سرمایه انسانی نشان از روند افزایشی منابع انسانی متخصص داشته، ضرورت برنامه‌ریزی صحیح برای بهره‌برداری درست از این ظرفیت را گوشزد می‌نماید.
در پایان این پژوهش آمده است که با توجه به تأکید زیاد بر رشد انتشارات علمی و گواه گرفتن آن بر پیشرفت علمی کشور، باید توجه داشت که در ارزیابی نظام علم و فناوری کشور نباید تنها به بررسی شاخص‌های انتشارات علمی در پایگاه‌های استنادی معتبر اکتفا نمود، بلکه باید شاخص‌های مهم دیگر همچون شمار پژوهشگران در یک میلیون نفر جمعیت، سهم هزینه‌کرد پژوهش و توسعه از تولید ناخالص داخلی GDP، پروانه‌های ثبت اختراع در ادارات ثبت اختراع آمریکا، اروپا و ژاپن، و ارزش صادرات فناوری برتر را نیز مورد توجه قرار داد.
{$sepehr_key_1838}
در پایان این پژوهش اینگونه جمع‌بندی می‌گردد که ارزیابی وضعیت نظام علم و فناوری کشور تنها بر اساس شمار انتشارات امری نادرست بوده، در این صورت تنها یک وجه از توسعه نظام علم و فناوری در نظر گرفته شده است. اگر تنها روی شـاخص‌های انتشارات متمرکز شویم و آن را نشان پیشرفت علمی بدانیم، راه بـه خطا برده‌ایم، چرا که در این صورت وظیفه رسمی پژوهشگران، انتشارات تلقّی شده، تحقیقات به رفع مشکلات یا بهبود شرایط صنعت و جامعه پیوند زده نمی‌شود.
این پژوهش به کوشش وحید خطیبی (دکتری مهندسی صنایع دانشگاه تهران)، عباس کرامتی (دانشیار دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه تهران) و غلام‌علی منتظر (دانشیار بخش مهندسی فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس) انجام شده است.
انتهای پیام/