فرصت‌های کارآفرینی با توجه به نقش سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، نقش کارآفرین در فرایند تغییر فناوری سبب شده کارآفرینی به کانون پژوهش تبدیل شود و شناسایی فرصت به عنوان نقطه تمرکز کارآفرینی مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد، کارآفرینی، موتور و نیروی محرک رشد اقتصادی در جامعه است.

پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «ارائه مدل پیش‌بینی تشخیص فرصت‌های کارآفرینی با توجه به نقش سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات» به این موضوع اشاره کرده‌اند که در سال‌های اخیر توجه به کارآفرینی، شناسایی و انتخاب فرصت‌های مناسب برای ایجاد کسب وکار جدید اهمیت بسیاری پیدا کرده است، زیرا فرصت‌های کارآفرینی با رشد اقتصادی رابطه مثبت دارند.

* ارتباط کارآفرینی و تجاری‌سازی

به گفته این پژوهش کارآفرینی پل ارتباطی میان اختراع و تجاری‌سازی اسـت؛ اختراع و نوآوری بدون کارآفرینی در آزمایشگاه دانشگاه یا مؤسسه تحقیقاتی باقی می‌ماند. بنابراین اهمیت و جایگاه نقش واسطه‌ای کارآفرین در فرایند تجاری‌سازی نتایج تحقیقات بسیار حائز اهمیت است.

در این پژوهش به این نکته اشاره شده است که یک کارآفرین فردی است که دیدگاه خود را برای معرفی یک نوآوری و توانایی ارائه آن به بازار ارائه می‌دهد. این تعریف از کارآفرینی نه با ضـرورت کارآفرینی بلکه با توانایی خلق یک فرصت همخوانی دارد.  

{$sepehr_key_947}

به زعم این پژوهش فرصت‌ها پدیده‌های عینی نیستند که از طریق شوک‌های وارده از خارج سازمان یا بازار ایجاد شوند، بلکه آنها به صورت درون‌زا، از طریق فعالیت‌ها و عکس‌العمل‌های کارآفرینانی تولید می‌شوند که روش‌هایی را برای تولید کالا و خدمات جدید کشف می‌کنند. در این نظریه فرصت‌ها حتماً خارج از بازارها و یا صـنایع موجود ایجاد نمی‌شوند.

تشخیص فرصت  کارآفرینانه، موقعیت و توانایی شناسایی ایدهای خوب و تبدیل آن به مفهوم کسب‌وکار است که دارای ارزش افزوده و درآمدزاست. در سالیان اخیر و با گسترش تحقیقات در حوزه کارآفرینی، شناسایی فرصت به عنوان نقطه تمرکز کارآفرینی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته اسـت.

* تعریف کارآفرین

در این پژوهش آمده است که بسیاری از پژوهشگران تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه را عنصری مهم در فرایند کارآفرینی معرفی کرده‌اند. اغلب متخصصان، کارآفرین را کسی می‌دانند که فرصتی را شناسایی، ارزیابی و بهره‌برداری می‌کند. در این تعریف، پژوهشگران فرصت را قلب فرایند کارآفرینی در نظر گرفته‌اند.

به گفته این پژوهش اساسی‌ترین پرسشی که در ذهن پژوهشگران کارآفرینی با رویکرد تشخیص فرصت مطرح می‌شود اینکه «چرا، چه موقع و چگونه بعضی از افراد و نه همه آنها فرصت‌ها را کشف و بهره‌برداری می‌کنند».

{$sepehr_key_948}

این پژوهش‌ نشان دهنده این است که با توجه به نقـش تشخیص فرصت کارآفرینی در تبدیل دانش به سرمایه در اقتصاد مبتنی بر اطلاعات کنونی، نیاز به انجام تحقیقاتی در خصوص بررسی متغیر‌های تأثیرگذار بر تشخیص فرصت کارآفرینانه و پیشبرد روند تجاری‌سازی دانش موجود در مراکز تولید علم همچون دانشگاه‌ها ضروری است.

* تشخیص فرصت‌های کارآفرینی

این پژوهش مطرح می‌کند که فرصت کارآفرینی متشکل از ایده‌ها، عقاید و فعالیت‌هایی است که تولید کالا و خدمت‌های آینده را در نبود بازار موجود برای آنها امکان‌پذیر می‌سازد. فرایند تشخیص و ایجاد فرصت به عنوان هسته اصلی فعالیت‌های کارآفرینی و مهمترین توانایی کارآفرینان به شمار می‌آید. تشخیص فرصت را توانایی شناخت یک ایده خوب و انتقال آن به کسب‌وکار به گون‌های تعریف می‌کند که ارزش افزوده و درآمد تولید کند.

* سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات

این پژوهش مطرح می‌کند؛ یکی از مباحث مهم عصر دانش که نقش پویایی در دستیابی، بازیابی و ارزیابی اطلاعات در روند یادگیری افراد جامعه داشته، «سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات» است. سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش پویایی در روند بازیابی، ارزیابی و یادگیری اطلاعات به عنوان عامل برجسته عصر دانش دارد.

 این نوشته بیان می‌کند که در محیط اطلاعاتی پیچیده کنونی که افراد با انتخاب اطلاعات گوناگون مواجه‌اند، سواد فناوری اطلاعات اساس یادگیری مادام‌العمر را شکل می‌دهد و می‌تواند افراد را برای تولید دانش جدید به منابع نامحدود هدایت کند.

در این پژوهش سعی شده است تا ضمن بررسی تأثیر مستقیم سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینی، نقش واسطه‌ای ابعاد هوشیاری کارآفرینانه نیز مورد مطالعه قرار گیرد و مدل پیش‌بینی تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه حاصل از شکل‌گیری روابط متغیر‌های مزبور ارائه شود.

در ادامه در این پژوهش برای سهولت در ارائه نتایج، فرضیه‌های پژوهش ارائه می‌شود:

* فرضیه اول: سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تشخیص فرصت کارآفرینانه تأثیر مستقیم دارد.

از منظر این پژوهش نتیجه بررسی تأثیر مستقیم سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینی نشان می‌دهد که این متغیر به صورت مستقیم بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینی تأثیری ندارد، در نتیجه فرضیه اول تحقیـق پذیرفته نیست.

به زعم این پژوهش  امروزه سواد تنها توانایی خواندن، نوشتن و حساب‌ کردن نیست، بلکـه کسب توانایی‌های مرتبط با فناوری‌هایی همچون، اینترنت و رایانه جز جدایی‌ناپذیر سواد محسوب می‌شود.

* فرضیه دوم: سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات به واسطه پویش و جستوجو بر تشخیص فرصت کارآفرینانه تـأثیر غیرمستقیم دارد.

به زعم این پژوهش این فرضیه نشان می‌دهد که بین سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات و تشخیص فرصت کارآفرینانه رابطه معناداری وجود دارد. سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات از طریق بعد پویش و جستجو بر تشخیص فرصت کارآفرینانه تأثیر غیرمستقیم دارد. بنابراین فرضیه پژوهش تأیید می‌شود.

*فرضیه سوم: سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات به واسطه همکار و ارتباط بر تشـخیص فرصـت کارآفرینانه تـأثیر غیرمستقیم دارد.

بررسی نتایج حاصل از این فرضیه حاکی از این است که بین سواد فناوری اطلاعات و همکاری و ارتباط رابطه معناداری وجود دارد. سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات لازمه پویش و جست وجو است و افراد برای کسب اطلاعات نیازمند سواد فناوری اطلاعات و ارتباط‍ات‌اند. برقراری روابط و پیوند‌ها همان دریافت و به‌کارگیری اطلاعات جدید، خلاقیت و ایجاد روابط منطقی است.

* فرضیه چهارم: سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات به واسطه ارزیابی و قضاوت بر تشخیص فرصت کارآفرینانـه تأثیر غیرمستقیم دارد.

بر اساس نتایج حاصل از بررسی تأثیر ابعاد هوشیاری کارآفرینانه بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه، تمامی ابعاد مورد بحث از جمله پویش و جست‌وجو، همکاری و ارتباط،  ارزیابی و قضاوت رابطه معناداری با تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه دارند. از این بین تأثیر پویش و جست‌وجو بیشتر از سایر ابعاد است. بـه عنوان گام نخسـت در فرایند اطلاع‌یابی می‌توان تأثیرگذاری بعد پویش و جست‌وجو بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه بسیار تأثیرگذار تلقی کرد. 

{$sepehr_key_949}

پیشنهاد‌های کاربردی این پژوهش عبارتند از:

• نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که اثر غیرمسـتقیم سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه در میان دانشجویان معنادار است. بر این اساس پیشنهاد می‌شود برای افزایش تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه به نقش پراهمیت هوشیاری کارآفرینانه و مؤلفه‌های تأثیرگذار آن توجه شود و در همین راستا تدابیری آموزشی به منظور ارتقای هوشیاری کارآفرینانه در دانشجویان اندیشیده شود.
• نتایج این پژوهش نشان داد که در دانشجویان سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در افزایش «پـویش و جست‌وجو» و همچنین «همکاری و ارتباط» دارد که بـه نوبه خود منجر به تشخیص فرصت‌های کارآفرینانـه می‌شـوند. در همین زمینه پیشنهاد می‌شود شرایط بالا بردن سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات با کمک آموزش‌های مدرن و پیش‌زمینه‌های آن فراهم گردد تا دانشجویان بتوانند از این رویداد استفاده کنند.
• نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینی می‌تواند برای وزارت بهداشت و وزارت علوم و فناوری به طور اخص و دیگر شرکت‌ها، سازمان‌ها و ادارات دولتی سراسر کشور به طور اعـم، مفید واقع شود. بنابراین پیشنهاد می‌شود مسئولان مربوط با بررسـی وضع سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات،  تشخیص فرصت‌های کارآفرینی و هوشیاری کارآفرینانه در میان دانشجویان، نارسایی‌های را شناسایی و با اتخاذ تدابیر مقتضی، زمینه‌های بهبود برنامه‌های توسعه کارآفرینی از یک‌سـو و همچنین ارتقای نحوه مؤلفه‌های مدنظر را فراهم کنند.

این پژوهش به کوشش علی بیرانوند (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه پیام نور)، احمد رستگار (دانشیار گروه برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه پیام نور) و زهرا آهنورز (کارشناسی ارشد گروه برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه پیام نور) انجام شده است.