جولایی: جشنواره آیینی سنتی پاییز برگزار می‌شود
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فرهنگ آنا، فراخوان بیست و یکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی همزمان با روز ملی هنر‌های نمایشی هفتم فروردین ماه ۱۴۰۲ منتشر شد و دبیری این دوره از جشنواره با «احمد جولایی»، استاد پژوهش هنر، مدیر و موسس گروه نمایش دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر، مدرس دانشگاه سوره، دانشکده هنر و معماری تهران است. درباره جزئیات برپایی این جشنواره وشفاف سازی شرایط آن با دکتر جولایی به گفتگو نشستیم:
** جناب دکتر پیش از این بیست دوره جشنواره آیینی سنتی در کشور برگزار شده، درباره ویژگی‌های این دوره جشنواره برایمان بفرمایید، آیا تفاوتی با گذشته کرده یا خیر.
بله همینطور است بیست دوره دوستان زحمت جشنواره را کشیده‌اند، افرادی که هم اساتید دانشگاه و صاحب تجربه بودند، طبعا من تا به حال مشارکت مستقیم نداشتم، اما به طور غیرمستقیم در روند جشنواره حضور داشتم.
براساس این مسئولیتی هم که در این دوره قبول کردم، مسائل اجرایی را در دستور کار قرار دادم، بخش‌های مختلف جشنواره را بررسی کردم و مروری داشتیم بر قسمت‌های مختلف جشنواره آیینی سنتی که مثلا اگر بخشی منفک شود، چه لطمه و ضرری خواهیم داشت. براین اساس بخش شادی آور و طنز جزو لاینفک نمایش ایرانی است که البته در عرصه آکادمیک خیلی وابستگی بدان وجود ندارد یا اینکه حداقل وابستگی را دارد.
بخش دیگر حائز اهمیت این جشنواره تعزیه است. تعزیه هم عنصری مثل دیگر عناصر هنر‌های ایرانی شناخته شده، اما خیلی مورد کنکاش قرار نگرفته است، از این منظر که باید نگاه جدیدی بدان داشته باشیم و مثلا بررسی کنیم که چه می‌خواهیم از آن کار کنیم.
نکته دیگر بخش سمینار‌های علمی جشنواره است که از نیک اندیشی دوستان در سال‌های گذشته ما هم از آن غافل نشدیم، اهمیتش هم از این جهت است که به هرحال صاحب نظرانی در این زمینه تئاتر آیینی سنتی فعال بودند و بررسی کردند و می‌کنند که مثل چنین پدیده‌هایی در دیگر کشور‌ها هم وجود دارد مشابهش یا خیر و شرایط از لحاظ جغرافیای فرهنگی به چه صورت است.
ما شباهت‌های زیادی به لحاظ فرهنگی و جغرافیایی با کشور‌هایی مثل افغانستان، تاجیکستان و... داریم و این‌ها همه می‌تواند در تئاتر ما نیز نمود داشته باشد.
** این شباهت‌ها و بررسی آن‌ها به چه کارمان در عرصه تئاتر می‌آید، اینکه فقط تعریف کنیم و ببینیم چه شباهت‌هایی به لحاظ فرهنگی با دیگر کشور‌ها داریم...
حرف شما درست است تا وقتی که فقط این‌ها را تعریف کنیم تنها یک کار آنتروپولوژی یا مردم شناسی کرده‌ایم و خیلی هم کاری از پیش نمی‌بریم، اما آنچه در حوزه کاری ما اصل است نه آنتروپولوژی بلکه درماتورژی است، ما احتیاج داریم ببینیم این شباهت‌ها در یک روند درماتیک چقدر موثر است مثلا همین پدیده زار که در جنوب کشور ما وجود دارد و می‌گویند، باعث شفا می‌شود خودش سوژه خیلی از تئاتر‌های ما قرار می‌گیرد و بررسی می‌شود و آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که ببینیم چقدر این پدیده در خدمت امر نمایش است.
** حضور عروسک‌ها چقدر برای این دوره جشنواره حائز اهمیت است؟
خوشبختانه عروسک‌ها هم جزو لاینفک نمایشی ما هستند، عروسک، لعبتک یا هر اسم دیگری در ادبیات کهن ما نقش زیادی دارد و نشان می‌دهد سابقه‌اش طولانی است. این سابقه زیاد مستلزم واکاوی جدید است. با سرعت ارتباطات و جوانی جمعیت هشتاد میلیونی در فضای مجازی ما ناگزیر هستیم به داشته‌هایمان توجه کنیم. ما نمی‌توانیم از خویشتن خویش جدا شویم و بدون شناخته گذشته ماهیت امروز را تعیین کنیم.
به همین خاطر نمایش‌های عروسکی در تئاتر ما خیلی با اهمیت هستند، در این دوره جشنواره هم بخش عروسکی داریم البته کنار ما دوستان دیگر هم هستند که جشنواره عروسکی مستقل برگزار می‌کنند و این هم برای عروسک‌ها حائز اهمیت است منتها ما هم کارمان را به جهت تقویت و حفظ بخش عروسکی انجام می‌دهیم. تلاش میکنیم این گنجینه را تا حدودی به گروه‌های بعدی منتقل کنیم آنچنان که خیام می‌فرماید:
ما لعبتکانیم و فلک لعبت باز/ از روی حقیقتی نه از روی مجاز
** نگاهتان برای کار بین‌الملل در این جشنواره چیست. خیلی وقت‌ها شاهد هستیم که در جشنواره‌هایی بخش‌های بین‌الملل خیلی هم نمود پیدا نمی‌کند و صرفا یک هزینه تراشی می‌شود.
ما نگاهمان در بخش بین‌الملل و دعوت از میهمانان خارجی این است که ببینیم چه تجربه‌ای میتوانند این هنرمندان به کشور ما منتقل کنند و این‌ها چه تجاربی اخذ می‌کنند و به کشور خود ارمغان می‌برند، این‌ها خیلی مهم است. در حقیقت این هنرمندان سفیران فرهنگی ملل مختلف هستند که ما در خدمتشان در ایام جشنواره خواهیم بود. پس ازاینکه این‌ها به کشور خود بر می‌گردند باز سفیرانی هستند که بی واسطه نه از طریق رسانه‌ها و اخبار، بلکه خودشان هنر ایران را دیده‌اند و برایمان فرصتی می‌شود که پس از این آن‌ها هم هنرمندان را به کشورهایشان دعوت کنند.
** با توجه به شرایط بودجه و وضعیت مرکز هنر‌های نمایشی، نگرانی باب تأمین هزینه‌های جشنواره و تأمین بودجه نداشتید؟
به هرحال هر فردی که دبیر می‌شود به عنوان مسئول برگزاری با تیمی که کار می‌کند در یک مجموعه بزرگتر تعریف می‌شود، من از اینکه شرایط اقتصادی گاهی نوسان دارد قبول دارم بهرحال همه بخش‌ها از عروسکی، بین الملل، داخلی‌ها گرفته تا برپایی افتتاحیه و اختتامیه و تجلیل از پیشکسوتان همه و همه مستلزم هزینه است منتها با مدیریت خوبی که داخل مجموعه هنر‌های نمایشی است، من نگرانی ندارم، چون بهرحال این بزرگواران جشنواره‌های مختلفی مثل فجر را گذرانده‌اند و من مطمئنم که ما هم مشکلی پیدا نمی‌کنیم.
** به لحاظ زمانبندی جشنواره به چه صورت خواهد بود؟
برنامه‌ریزی ما این است که جشنواره را برای ماه‌های آبان یا آذر برگزار کنیم. شهریور ماه، ماه صفر به پایان می‌رسد جشنواره ما هم یک بخش تعزیه دارد که البته تلاش داریم آن را با نگاه تعزیه به ماهو تعزیه برگزار کنیم، مثل یک گونه نمایشی ایرانی منحصر به فرد که هر پنج خصیصه یونان و رم را دارا است. هنرمندان ما در ماه محرم و صفر فرصت پیدا می‌کنند که در برخی مجالس شرکت و اجرا داشته باشند.
موضوعاتی مثل معراج پیغمبر (ص)، ماجرای حضرت نوح (ع) و ذبح اسماعیلی با مضمون فرم و جوهر مذهبی و تاریخی می‌تواند موضوعاتی برای تعزیه باشد، بنابراین ما برای برپایی جشنواره پاییز را در نظر گرفتیم تا گروه‌ها بازبینی‌شان را رفته باشند و آماده حضور شوند و برای خارجی‌ها هم فرصت خوبی برای تهیه روادید باشد.
** جشنواره در چه مکانی برگزار خواهد شد؟
حقیقت امر مکان هنوز قطعی نشده، دو ذهنیت داریم یکی اینکه بخشی از این کار‌ها که به جشنواره می‌آید محصول استانها و شهرستان‌ها هستند می‌توانیم این کار‌ها را در خود محل تولید ببینیم و آن را پرورش دهیم بنابراین اگر بتوانیم شرایطی فراهم کنیم که برخی هنرمندان در محیط خود کارشان را اجرا کنند، طبعا خود محیط در تأثیرگذاری کار هنرمند اثرگذار خواهد بود.
ذهنیت دوم این است که با توجه به اعلام آمادگی برخی نهاد‌ها ممکن است در مکان‌هایی مثل ارگ کریمخانی در شیراز جشنواره را اجرا کنیم. مشکلی برای بازبینی کار‌ها در دیگر شهرها و اعزام داور هم نداریم، اگر لازم باشد کارشناس حضوری نیز اعزام میکنیم. دیدگاه مسئولین هنر‌های نمایشی کشور به تقویت تئاتر شهرستان‌ها است ما هم نگاهمان همین است درهرحال که دبیرخانه در تهران است تا ببینیم که شرایط تا زمان برپایی جشنواره چطور شود.
** و نکته پایانی درباره بخش دانشجویی بفرمایید که ایا حذف خواهد شد؟
خیر خوشبختانه به قوت باقی خواهد بود، اگر خدا بخواهد با دانشگاه‌ها به توافق برسیم پایان نامه‌ها به جشنواره راه پیدا می‌کنند. برای کار‌هایی که ظرف دو سال گذشته دفاع شده، با اعلام آمادگی مدیریت دانشکده هنر و معماری این اتفاق می‌افتد که به بخش دانشجویی راه پیدا کنند.
انتهای پیام/