فرهنگ تماشای فیلم کوتاه را در جامعه رواج دهیم

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، محمدرضا کاظمی ـ جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران مجالی است که در آن فیلمسازان جوان در فضای رقابتی و تولید خلاقانه مشارکت می‌کنند. با وجود تلاش‌هایی که در ۳۹ دوره اخیر این جشنواره انجام شده، یکی از مهمترین موضوعات این است که آیا چرخه تولید فیلم کوتاه با برگزاری جشنواره‌ها تکمیل می‌شود و آیا این مهم موجب شده است تا فیلم‌سازان به ساخت بیشتر فیلم روی آورده و در مجامع جهانی نیز بیشتر دیده شوند؟ از همه مهمتر آیا فیلم کوتاه برای پرورش فکری جامعه به کار گرفته شده است و می‌توان ادعا کرد که این فیلم‌ها تأثیری در زندگی مردم دارد یا اینکه بعد از ساخت به آرشیو یا رزومه هنرمندان انتقال می‌یابد؟

برای بررسی معایب چرخه تولید تا بهره‌برداری فیلم کوتاه، با «رضا جمالی» گفت‌و‌گو کرده‌ایم که با فیلم «قهوه خانه عاشیقلار» در سی و نهمین جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارد. آنچه در ادامه میخوانید شرح این گفت و گو است؛

* فیلم‌ساز باید چه عناصری را در ساخت فیلم دخالت دهد تا فیلمی تأثیرگذار داشته باشد؟

خالصانه و صمیمانه به سرزمینی که در آن زندگی می‌کنم عشق می‌ورزم، به خصوص منطقه آذربایجان که در آن زاده شده و پرورش یافته‌ام. استان اردبیل نیزمانند سایراستان‌های ایران دارای فرهنگ غنی وسنت‌ها وآداب و رسوم متنوع است که سعی می‌کنم آن‌ها را به کمک قوه تخیّلم در آثار بگنجانم. داستان‌ها وموضوعات شگفت‌انگیز و جذاب زیادی در دل طبیعت بکر و مردمان آن است که تنها قادر به ارائه بخش کوچکی از آن در فیلم‌هایم هستم و همچنان دوست دارم با این منطق فیلم تولید کنم و حرف‌های تازه‌ای را به مخاطبانم ارائه دهم.

* در بخش فیلم کوتاه کارنامه هنرمندان ایرانی را چطور ارزیابی می‌کنید و چه مشکلاتی در این عرصه دیده می‌شود؟

متأسفانه فیلم کوتاه در ایران جدی گرفته نشده و افراد اغلب نگاه آماتوری به این فیلم‌ها دارند. تنها محل نمایش فیلم‌های کوتاه در ایران جشنواره‌های فیلم کوتاه هستند که تعداد این جشنواره‌ها هم بسیار کم است و آنطور که باید بستری برای نمایش فیلم‌های کوتاه وجود ندارد. تنها هنروتجربه توانسته فیلم‌های کوتاه را به صورت محدود در این چند سال اخیر به نمایش عمومی بگذارد که این کافی نیست. باید فرهنگ فیلم کوتاه دیدن را در جامعه ترویج داده و مخاطبان عام را نیز به تماشای آن سوق داد. ممکن است در سال بیش از پانصد فیلم کوتاه ساخته شود و تنها تعداد کمی از آن‌ها به جشنواره‌ها راه پیدا کند، ولی به جرأت می‌توان گفت جشنواره فیلم کوتاه تهران تنها حامی فیلم کوتاه در ایران بوده است که فیلم‌های شایسته‌ای را در طول جشنواره به اکران عمومی گذاشته است. در کشور‌های خارجی قبل از اکران فیلم‌های بلند فیلم کوتاه نیز پخش می‌کنند اما متأسفانه ما در ایران چنین جایگاهی را برای فیلم کوتاه قائل نیستیم تا فرهنگ فیلم کوتاه دیدن در ایران جا بیفتد.

* آیا مفهوم سینمای ایران به معنی مشخص آن در سطح دنیا شکل گرفته است؟

برای جهانی شدن سینمای ایران راه طولانی در پیش است، اما فیلم‌های فیلمسازان افتخار‌آفرینی، چون عباس کیارستمی و اصغر فرهادی در عرصه بین المللی در چندین دوره مورد تحسین و ستایش قرار گرفته‌اند. فیلم‌های عباس کیارستمی اغلب درون مایه فلسفی دارد که گاهی درک آن برای مخاطب عام ناملموس است، اما قطعاً مخاطب خاص چه در ایران و چه درجهان فیلم‌های او را با جان و دل تماشا می‌کند و لذت می‌برد. به عنوان مثال فیلم «طعم گیلاس» که به اعتقاد بنده فلسفی‌ترین فیلم آقای کیارستمی است موفق به دریافت نخل طلای جشنواره کن شده و در جهان مورد تحسین و تمجید قرار گرفته است. این مهم مایه غرور ما ایرانیان است که فیلمسازان ما هم در جهان حرفی برای گفتن دارند؛ اما لازم به ذکر است که اخیراً به ندرت فیلم‌های فیلمسازان ایرانی در جهان موفقیت کسب کرده‌اند، شاید دلیل آن این است که فیلمسازان ما به فروش گیشه داخلی و عامه پسند فکر می‌کنند و آن چیزی که برای آن‌ها مهم نیست، دیده شدن فیلمشان در عرصه بین الملل است. از این رو فیلم‌های گیشه‌ای مسلماً حرفی برای گفتن در جهان نخواهند داشت و تنها فیلم‌های هنری که انگشت شمار هستند در جهان مطرح خواهند شد.

* بخشی از هدف جشنواره‌ها معرفی آثار تولیدی در ابعاد بین المللی است. به اعتقاد شما سطح کیفی جشنواره‌ها تا چه حد مقبول است؟

اصولاً هر جشنواره‌ای که در ایران برگزار می‌شود خصوصاً اگر بین المللی نیز باشد باید استاندارد‌های لازم را برای برگزاری داشته باشد. معتقدم اگر قدمت جشنواره بیشتر باشد نحوۀ برگزاری آن نیز بهتر و برنامه‌ریزی شده‌تر خواهد بود. هستند جشنواره‌هایی که یکی دو سال است برگزار می‌شوند، ولی متأسفانه آن طور که باید مدیریت نشده و به‌دلیل مشکلات مالی نتوانستند به اهداف خود در طولانی مدت برسند از این رو ادامه دار نبوده اند. خوشبختانه باید گفت که جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران از این قاعده مستثنی است. به خاطر کیفیت جشنواره در دومین سال متوالی، برگزیده بهترین فیلم بخش بین‌المللی به «اسکار فیلم کوتاه» معرفی خواهد شد. جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران یک جشنواره مستقل محسوب می‌شود که باید به دور از حواشی به آن نگاه و به برگزاری هر چه بهتر آن کمک کرد.

* به غیر از کیفیت چه مؤلفه‌هایی در داوری فیلم‌ها در سطح جشنواره‌های داخلی و خارجی مداخله دارد؟

در وهله اول سیاست و اهداف جشنواره‌ها است که به برگزاری آن سمت و سو می‌دهد و فیلم‌های مدنظر خود را مطرح می‌کند. در وهله دوم سلیقه داوری است که می‌تواند در انتخاب آثار دخیل باشد. البته جشنواره‌هایی نیز وجود دارند که کاملاً مستقل و به دور از هرگونه وابستگی به سلایقی خاص هستند که فقط به ارائه آثار فاخر فکر می‌کنند. در ایران جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران هم جزو این جشنواره هاست و با برگزاری آن استعداد‌های خوبی کشف و معرفی شده که اکنون نیز در زمینه فیلم بلند مطرح هستند.

گفتنی است، این فیلمساز ساخت ۱۵ فیلم کوتاه ازجمله فیلم «اجاره خانه»، «بیگ گلین»، «خدا می‌بیند»، «این راننده‌ها دست ندارند»، «آن دورها»، «کات»، «بازتاب»، «عروسی مسلم»، «پل»، «حافظان سوها»، «صدای سارا» و «دیبسیز گول»  را در کارنامه خود دارد. وی با ساخت فیلم بلند «پیرمرد‌ها نمی‌میرند» جایزه روح آسیا را از جشنواره فیلم توکیو کسب کرد.

توجه به عناصر فرهنگی در ساخته‌های جمالی یکی از شاخصه‌های تولیدات وی است. او معتقد است استعداد‌های ممتازی در عرصه فیلم‌سازی کشور وجود دارد که می‌توانند در سطح جهانی بدرخشند.