تفاوت اقتصاد قرآنی با اقتصاد غربی در هدف‌گذاری است

حجت الاسلام سید مهدی هاشمی، در گفتگو با خبرنگار حوزه اندیشه و کرسی‌های آزاداندیشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، در رابطه با اقتصاد مقاومتی و بنیه‌های دینی و قرآنی آن گفت: دین مبین اسلام و قرآن کریم در رابطه با اقتصاد شاخص‌های کلی مطرح کرده است که خطوط اصلی اقتصاد را تعیین می‌کند و تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی را بر عهده علم اقتصاد  می‌گذارد. خطوط اصلی که در اسلام برای اقتصاد تعیین شده و در قرآن کریم هم ذکر شده، نشان می‌دهد که در اقتصاد از نظر فردی و حکومتی باید چه اصولی رعایت شود.

اقتصاد برای بندگی بهتر

معاون پژوهشی مؤسسه نورالثقلین با اشاره به مباحث اقتصادی قرآن که در بخشی از کتاب خود با عنوان «با قرآن خوشبخت شوید» آورده است، گفت: مهمترین تفاوت اقتصاد اسلامی و قرآنی با اقتصاد غربی در هدف‌گذاری اقتصاد است. هدف‌گذاری اقتصاد غربی، بر مبنای زندگی بهتر دنیایی با کسب ثروت بیشتر است اما هدف گذاری اقتصاد اسلامی، بندگی بهتر است نه صرفاً زندگی بهتر؛ اقتصاد اسلامی تلاش می‌کند تا ثروت و مال را ابزاری برای بندگی بهتر قرار دهد. 

حافظ کل قرآن کریم و استاد حفظ قرآن در ادامه با تبیین آیه 77 سوره  مبارکه «قصص» افزود:  در این آیه خداوند متعال در مورد خطرات مال‌اندوزی قارون، می‌فرماید: « وَ ابْتَغِ فيما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصيبَکَ مِنَ الدُّنْيا ...؛ در آنچه که خدا به تو داده است، سرای آخرت را طلب کن و بهره‌ات را از دنیا فراموش مکن.». این موضوع اولین تفاوت اقتصاد اسلامی و قرآنی با اقتصاد غربی به عنوان تفاوتی بنیادی است. یعنی در دیدگاه غربی، ثروت‌اندوزی تنها برای دنیا است که این تفکر نفی شده است و  در دیدگاه قرآنی، استفاده از ثروت جهت بندگی بهتر خداوند توصیه می‌گردد.

اقتصاد مقاومتی، اقتصادی خودکفا و درون‌زا

هاشمی بیان کرد: در اقتصاد مقاومتی چند شاخصه اصلی وجود دارد. شاخصه اول و مهم این‌که، اقتصاد نباید وابسته باشد بلکه باید درون‌زا بوده و باعث حفظ استقلال و عزت اقتصادی شود. در این زمینه می‌توان به آیات 141 سوره نساء، 113 سوره «هود» و 29 سوره «فتح» اشاره کرد.

معاون پژوهشی مؤسسه نورالثقلین با اشاره به این آیات بیان داشت: خداوند در آیه 141 سوره «نساء» می‌فرماید: «وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرينَ عَلَي الْمُؤْمِنينَ سَبيلاً: و هرگز خدا برای کافران راه تسلطی بر مؤمنان قرار نخواهد داد». همچنین در آیه 113 سوره هود می‌فرماید: « وَ لا تَرْکَنُوا إِلَي الَّذينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِياءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ: و بر ظالمان تکیه ننمایید، که موجب می‌شود آتش شما را فرا گیرد و در آن حال، هیچ ولیّ و سرپرستی جز خدا نخواهید داشت و یاری نمی‌شوید». این آیات بیان می‌کند که اقتصاد و حکومت نباید وابستگی و تکیه به کافران داشته باشد و  بایستی خودکفا باشد.

وی در ادامه افزود: خداوند در آیه 29 سوره «فتح» به زیبایی حکومت اسلامی را توصیف کرده و می‌فرماید: « ...کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوي‏ عَلي‏ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغيظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ : ... همانند زراعت ودانه‌ای که جوانه‌ها و شاخه و برگ‌های خود را خارج ساخته و تقویت شده و بر پای خود ایستاده است (خودکفا شده است) و بقدری نموّ و رشد کرده که زارعان را به شگفتی وا می‌دارد؛ این برای آن است که کافران را به خشم آورد ». پس اولین و مهم‌ترین شاخصه اقتصاد مقاومتی، خودکفایی، عزت و استقلال اقتصادی است.

اقتصاد مقاومتی و افزایش بهره‌وری 

هاشمی در ادامه بیان کرد: شاخصه دوم اقتصاد مقاومتی در قرآن، افزایش بهره‌وری فردی و عمومی است. در قرآن تأکید شده که مسلمانان باید توان خود را برای بهره‌وری بیشتر از منابع انسانی و خدادادی بگذارند. 

وی افزود: در مورد بهره‌وری از منابع انسانی خداوند در قرآن می‌فرماید اختیار اقتصاد خود را به افراد سفیه ندهید. این نکته در آیه 5 سوره «نساء» ذکر شده است: « وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَکُمُ الَّتي‏ جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِياماً : اموال خود را، که خداوند وسیله قوام زندگی شما قرار داده، به دست سفیهان نسپارید». 

الگوی قرآنی تعهد و تخصص

حافظ کل قرآن کریم و استاد حفظ قرآن در ادامه بیان کرد: در قرآن کریم از حضرت یوسف (علیه السلام) به‌عنوان یک الگو و نمونه اقتصاد و بهره‌وری اقتصادی و انسانی که تعهد و تخصص در زمینه کاری خود داشته، یاد شده است. در آیه 55 سوره «یوسف» آمده است: «قالَ اجْعَلْني‏ عَلي‏ خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفيظٌ عَليمٌ: (یوسف) گفت: «مرا سرپرست خزائن سرزمین (مصر) قرار ده که نگهدارنده و آگاهم». این آیه نشان می‌دهد که عنصر تعهد و تخصص در مسائل اقتصادی و بهره‌وری از منابع زمینی و خدادادی بسیار حائز اهمیت است و باید به آن توجه ویژه‌ای کرد.

عدالت اقتصادی با ثروت راکد در تضاد است

حجت الاسلام هاشمی با اشاره به عدالت اقتصادی به عنوان یکی دیگر از شاخه‌های اقتصاد مقاومتی بیان کرد: اسلام و قرآن با تولید ثروت موافق است اما انباشت ثروت را محکوم می‌کند. آموزه‌های اسلام و قرآن نشان می‌دهد که ثروت نباید در یک‌جا راکد بماند. نقدینگی که هدایت شده نباشد، در اسلام محکوم است. در این خصوص خداوند در آیه 34 سوره «توبه» می‌فرماید:  « وَ الَّذينَ يَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها في‏ سَبيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَليمٍ: و کسانی که طلا و نقره را گنجینه (و ذخیره و پنهان) می‌سازند، و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به مجازات دردناکی بشارت ده». 

توصیه اسلام تولید ثروت

وی در ادامه با اشاره به اهمیت تولید ثروت در قرآن افزود: در آیه 61 سوره «هود» آمده است: « هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فيها: اوست که شما را از زمین آفرید و آبادی آن را به شما واگذاشت». اهمیت تولید ثروت هم در قرآن و هم در سیره معصومین (علیهم السلام) ذکر شده است. برای مثال در سیره مولا علی (علیه السلام) ذکر شده که ایشان باغ و نخلستان‌های بسیاری را تولید کرد.

اسراف و تبذیر محکوم است

معاون پژوهشی مؤسسه نورالثقلین افزود: نکته‌های دیگری در مبحث اقتصاد مقاومتی همانند اصلاح الگوی مصرف و مدیریت درآمد و هزینه نهفته است. قرآن کسانی را که اسراف و تبذیر می‌کنند، محکوم می‌کند و آن‌ها را برادران شیطان می‌داند « إِنَّ الْمُبَذِّرينَ کانُوا إِخْوانَ الشَّياطينِ» که این بحث در آیه 27 سوره «اسراء» آمده است.

حجت الاسلام هاشمی در ادامه آورده است: همچنین در مورد پرهیز از گران‌فروشی و سایر مباحث اقتصادی نیز آیات متعددی در قرآن ذکر شده است که سعی کردم در کتاب «با قرآن خوشبخت شوید» آن را بیان کنم.

اقتصاد مقاومتی راه مقابله با تحریم

وی در خصوص راه‌های مقابله با فشار اقتصادی و تحریم اقتصادی بیان داشت: اول، انسان باید به رازقیت خداوند باور داشته باشد و دست خود را به سوی بیگانه دراز نکند. إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتينُ: خداوند روزی دهنده و صاحب قوّت و قدرت است (آیه 58 سوره ذاریات). دوم، تلاش کند تا از منابع خدادادی و انسانی حداکثر استفاده را بکند. نکته سوم، مدیریت اقتصادی است که نباید به افراد غیرمتعهد و غیرمتخصص، مسئولیت اقتصادی واگذار شود. مسئولی که اختلاس می‌کند یا تعهد ندارد و یا تخصص ندارد. 

هاشمی در پایان بیان داشت: باید به هدایت و نصرت خدا امید داشته باشیم. هدف عالی اقتصاد در اسلام، ثروتاندوزی محض در زندگی نیست، بلکه کسب روزی در راه بندگی خدا است.

انتهای پیام/4107/خ