سبک شهر غربی يا سبک شهر اسلامی

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی و هنری گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، اغلب ویژگی‌های مورد توجه در تبیین و مدل‌سازی برای شهرهای اسلامی، جنبه کالبدی، اقتصادی و سیاسی دارند. نظیر توجه به کارکردها و شکل تکوین بازار، اهمیت مسجد و نقش‌های آن و همچنین مکان‌یابی و اهمیت استحکامات نظامی در مقابل بررسی ابعاد اجتماعی جامعه شهری اسلامی که بیانگر وضعیت همبستگی‌های اجتماعی، طبقه‌بندی اجتماعی، تشکل‌های گروهی و میزان استقلال و خودفرمانی در شهرهای اسلامی و مناسبات شهروندان(شهرنشینان)  با حکومت است، کمتر مورد‌توجه قرار گرفته‌اند.

این متن قسمت‌هایی از مقدمه نشریه دانشجویی «شار تا شهر» است که رویکردی فرهنگی و اجتماعی داشته و در دانشگاه پیام‌نور تبریز منتشر می‌شود؛ این نشریه در اولین سال انتشار به عناوین و اهم نیازهایی که اساساً باید در حوزه شهرسازی اسلامی مورد توجه قرار بگیرد، می‌پردازد.

 درحالی‌که شهرهای اسلامی تحت تأثیر فرهنگ‌ دینی جدید و در تعامل یا تقابل بافرهنگ‌های بومی پیش از اسلام، استیلای حکومت‌های متمرکز، موقعیت جغرافیایی و نقش آن در اقتصاد جامعه و تنوع  قومی دینی و مذهبی، سیمای اجتماعی خاصی را داشته‌اند.

اهمیت پرداختن به ماهیت اجتماعی شهرهای اسلامی از مقایسه تطبیقی بین شهر غربی و اسلامی نتیجه تعریف خاص ماکس وبر از شهر است و انطباق آن بر شهر اسلامی آسان نیست.

 استفاده از این تعاریف برای تعیین شهر در قلمرو فرهنگ اسلامی از ناظر اغلب خاورشناسان و محققان شهر اسلامی سبب خارج شدن همه سکونت‌گاه‌ها از دایره تعریفی شهر می‌شود.

عرصه‌های عمومی شهری

در شهرهای اسلامی، فضاهای عمومی محدود به مساجد، بازار و حمام می‌شد. در این شهرها فضاهای عمومی به نسبت فضاهای خصوصی بسیار اندک بود. این وضعیت ناشی از تمایلات اجتماعی افراد برای خلوت‌گزینی و اهمیت خانه و خانواده در گذران اوقات به‌ غیر از مسجد و دارالحکومه، ساختمان‌های رسمی دیگری که بر روی خلق‌الله باز باشد، وجود نداشت.

«اویگن ویرت» شرق‌شناس آلمانی نیز با اهمیت دادن به خصوصی‌گرایی در شهر اسلامی، کوشیده است پدیده شهر اسلامی را با این خصیصه بیانگر سبک زندگی حوزه فرهنگ خاص شرق اسلامی در تضاد با عمومی‌گرایی شهرنشینی غربی نشان دهد،  کاهش اهمیت و تعداد فضاهای عمومی در شهرها، ریشه در سادگی نظام آداب اجتماعی و اعتقادی جامعه اسلامی داشت؛ جدیداً فرهنگی که محتوای آن، همه در کتاب آسمانی مسلمانان مورد اشاره قرار گرفت، باعث کم شدن فعالیت‌های اجتماعی گردید.

ازاین‌رو شهرهای عربی پیچیدگی شهرهای هلنی و رومی را نداشتند. این شهرها برخلاف شهرهای نامبرده فاقد مشخصه‌هایی چون تالارهای دادرسی، تئاترها، آمفی‌تئاترها، استادیوم‌ها و ورزشگاه‌های سرپوشیده است و تنها دارای اماکن خصوصی، خانه‌ها، کاخ‌ها و تنها دو فضای ساختمان عمومی شامل گرمابه برای بهداشت و نظافت شخصی و مساجد برای برگزاری نماز جماعت است، فضاهای باز بزرگ، میدان‌ها و باغ‌های عمومی شهر عمدتاً نتیجه گشاده‌دستی خودخواهانه گروه‌های حاکم بود و یا برخاسته از همت والای رهبران مذهبی است که مفهومی از اجتماعات را پذیرا بودند.

انتهای پیام/4107/4108/پ