مرحوم طالقانی بعد سیاسی و اجتماعی توحید را معرفی کرد/ طالقانی تفسیری دموکراتیک از قرآن ارائه می‌داد
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، در این مراسم کتاب پرتوی از قرآن آیت‌الله طالقانی با حضور محمد‌مهدی جعفری، مسئول انتشار آثار علمی آیت‌الله طالقانی بررسی شد.
همچنین حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، مدرس دانشگاه تربیت مدرس، حجت‌الاسلام ابوالفضل موسویان استاد دانشگاه مفید و حجت‌الاسلام سید علی میرموسوی، استاد علوم سیاسی دانشگاه مفید درباره چهره علمی و سیاسی آیت‌الله طالقانی به گفت‌وگو پرداختند.
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد در پاسخ به اینکه کدام ویژگی‌ها، کتاب پرتوی از قرآن آیت‌الله طالقانی را از سایر تفاسیر نواندیشان دینی از قران متمایز می‌کند؟ گفت: تأکیدات آیت الله طالقانی بر واژه‌شناسی و تفاسیر و تعابیر وی از عبارات و اصطلاحات بی‌نظیر است.
وی ادامه داد: به طور مثال واژه «انفاق» در آستانه انقلاب معنای سوسیالیستی گرفته بود، و به ضد«شکاف طبقاتی» بودن اسلام اشاره داشت. آیت‌الله طالقانی می‌گوید: واژه «انفاق» به معنای جریان‌سازی برای از بین بردن خلاءها و شکاف‌های اجتماعی است. از دیگر واژه‌هایی که آیت‌الله طالقانی درباره آن تفسیری نوین و متفاوت ارائه می‌کند، واژه «فتنه» است.
مهدوی‌راد ادامه داد: متأسفانه این واژه در تفکر شیعه و سنی یک معنای بد ایدئولوژیکی پیدا کرده است و آن معنای شرک و کفر است. در حالی که معنای درست و صحیح «فتنه» همان چیزی است که آیت‌الله طالقانی بیان می‌کرد: فتنه به معنی آشوب‌گری است که به وسیله تحریک افکار در فساد و انحراف از اندیشه که موجب ایجاد ستیزه شود یا به وسیله شکنجه تعقل و اختیار انسان از او گرفته شود. یعنی به راحتی نمی‌تواند تصمیم بگیرد، اگر پیامبران می گفتند «وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ...» یعنی این فضای تاریک غیرانسانی از بین برود و همه چیز شفاف شود تا انسان‌ها بتوانند انتخاب کنند، پیامبر ظلم نمی‌گفت که این یا آن را انتخاب کنید.
مهدوی راد تأکید کرد: آنچه در آثار و رویکرد تفسیری آیت‌الله طالقانی دیده می‌شود، نوعی توسعه معنایی است که به جاری و ساری کردن مفاهیم در زمان می انجامد و اوج آن در تفسیر او از «نفّاثات فى العقد» دیده می‌شود.
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد پاسخ به اینکه مسائل سیاسی و اجتماعی در کتاب «پرتوی از قرآن» به چه شکل دیده می شوند و آیت‌الله طالقانی تا چه حد از قرآن برای تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی بهره می گرفت؟ گفت: یکی از مباحث مفید این کتاب واژه‌شناسی است. آیت‌الله طالقانی مفاهیم اجتماعی ارزنده‌ای از آیه «واقتلوهم حیث ثقفتموهم» که به جهاد اشاره دارد عرضه کرده است. و «ثقف» را به معنای دستیابی و چیرگی همراه با آزمودگی تعبیر کرده است، یعنی اگر شما آزمودید و آن ها را در موضع مخالف با مسلمانان یافتید آنگاه با آن‌ها برخورد کنید.
وی ادامه داد: آیت‌الله طالقانی علاوه براینکه بر معنای لغات تأکید داشته بر ظواهر هم تأکید داشته‌اند و معتقد بودند ظاهر عبارات و کلمات قرآن را باید همانگونه که هست تفسیر و تعبیر کرد. نمونه ای از تأکید او بر ظواهر برای تفسیر مربوط به آیه «اضرب بعصاک الحجر فانفجرت» است.
طالقانی نواندیش دینی
جعفری نیز پیرو این آیه به تعبیر اجتماعی آیت‌الله طالقانی از آن اشاره کرد: آیت الله طالقانی روایت می‌کرد زمانی که شاه حزب رستاخیز را به عنوان تنها حزب مجازدر کشور معرفی کرد و گفت ایران یک نظام تک‌حزبی است و مخالفان می توانند از کشور بروند و من آیت‌الله منتظری خوشحال شدیم؛ چراکه دریافتیم او به اوج رسیده است و این همان فریاد «انا ربکم الاعلاء» است و بعد از آن سقوط خواهد کرد.
حجت‌الاسلام میرموسوی نیز در پاسخ به این که مسائل سیاسی و اجتماعی در کتاب «پرتوی از قرآن» به چه شکل دیده می شوند و آیت‌الله طالقانی تا چه حد از قرآن برای تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی بهره می گرفت؟ گفت: مرحوم طالقانی یک روشنفکر و نواندیش دینی بود. آنچه در دیدگاه طالقانی دیده می شود، همان فهم هدایتی از قرآن است.
وی تصریح کرد: مرحوم طالقانی در تفاسیر و تحلیل‌های خود، قرآن را اصل قرار داده است. البته در این دیدگاه با اهل سنت تفاوت نظر دارند، چراکه آن ها به طور کلی حدیث را مردود می دادند.
قرآن را باید در عرصه اجتماع زنده کرد
میرموسوی ادامه داد: آیت الله طالقانی بر این باور بود که تفسیر قرآن بر چند اصل استوار است از جلمه رهاسازی قرآن از مجعولات و خرافات و تاکید بر اینکه فهم قرآن باید به یک امر عمومی تبدیل شود، به این معنا که تفسیر قرآن را باید به گونه‌ای بیان کرد که طبقات آن را دریابند و نوشتن «پرتوی از قرآن» از آن جهت است که عموم لایه های پیچیده و متعدد معنایی قرآن را دریابند.
او همچنین افزود: وی معتقد بود قرآن را باید در عرصه اجتماع زنده کرد و نسبت به آن رویکرد سیاسی و اجتماعی داشت. از جمله مباحثی که آیت‌الله طالقانی به آن اشاره داشت و تفسیر ایشان را از دیگران متمایز می کرد؛ مفهوم «توحید سیاسی و اجتماعی» در قرآن است. مرحوم طالقانی معتقد بود این وجه مغفول توحید است و باید آن را مورد توجه قرار داد. موضع گیری وی در برابر استبداد دینی و ارائه نوعی تفسیر دموکراتیک از قرآن که در بحث شورایی شدن جامعه دینی و اسلامی، حقوق زنان و تعدد زوجات دیده می شود؛ و این بیانگر آن است که قرآن الگویی برای زندگی سیاسی و اجتماعی است. و بیان آموزه‌های دینی در پرتوی از قرآن نقظه آغازین حرکت‌های جدی تر است.
میرموسوی در بخش پایانی سخنان خود گفت: مرحوم طالقانی معتقد بود دستاوردهای علوم جدید مهم و ضروری‌اند و باید از قرآن برای هدایت جامعه بهره برد؛ استفاده از استعاره علمی در تفاسیر وی و نسبت دادن مفهوم «شفاعت» محدود در قرآن به «میدان مغناطیس» برای آسان فهم شدن آن خود نشان از عدم ستیز او با علم نوین است.
حجت اللاسلام مهدوی گفت: آیت الله طالقانی به صراحت گفته است وحی از ملکوت اعلا و با لفظ و معنا به قلب پیامبر آمده است، بدون اندک تغییری.
انتهای پیام/