آینده هژمونی دلار در ایران و نبرد اقتصادی به قدمت یک قرن

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا؛ اهمیت مسئله مقابله با هژمونی دلار در اولین روز‌های شروع تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران مشخص شد. بدیهی است که غرب برای تضعیف و به بن بست کشیدن اقتصاد جمهوری اسلامی ایران از قدرتمندترین سلاح نرم خود یعنی تحریم‌های یکجانبه با تکیه بر نفوذ دلار بر کشور‌های جهان استفاده کرد؛ اما تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران تنها نمونه زورگویی اقتصادی آمریکا بر دیگر کشور‌ها نبود.

اما نبرد با غول دلار به آسانی نبود، خصوصا برای اقتصاد جمهوری اسلامی ایران که بایستی همراه با اصلاح و سازمان دهی مجدد سیستم‌های اقتصادی واداده به غرب در دوران پهلوی و حتی پیشتر از آن، با آسیب‌های به جا مانده از جنگ تحمیلی ۸ ساله و تحریم‌های بی امان نیز مبارزه کند.

هژمونی دلارپس از جنگ جهانی دوم

هژمونی دلار برای نخستین بار پس از جنگ جهانی دوم یعنی حد فاصل ۱ الی ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۴ در کنفرانس‌های پولی و مالی ملل متحد در هتل مونت واشنگتن پایه گذاری شد. در پایان این کنفرانس ۴۴ کشور عضو نیرو‌های متفقین با امضای موافقت نامه برتون وودز عملا با پذیرفتن ساز و کار‌های تعیین شده دلار آمریکا را مبنای تمامی معاملات قراردادند. لازم به ذکر است که در ابتدا هر دلار آمریکا را برابر با میزان معینی از طلا قرار دادند، چرا که در آن دوران ایالات متحده بیش از دو سوم ذخایر طلای جهان را در اختیار داشت؛ در همین راستا هر ۳۵ دلار آمریکا ارزشی برابر با یک اونس طلا به خود گرفت. 

اما این پایان قدرت طلبی ایالات متحده پس از پیروزی در جنگ جهانی دوم نبود؛ ایالات متحده طی عملیات پولی در تاریخ ۱۵ اوت ۱۹۷۱ که به شوک نیکسون معروف شد، ارتباط دلار با طلا را بدون اطلاع رسانی به هیچ یک از هم پیمانان خود قطع کرد و با این اقدام عملا دلار را به ارزی بدون پشتوانه تبدیل کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که فرانسه از سال ۱۹۶۵ در حال جایگزینی طلا با دلار در ذخایر خود بود. به هر جهت شوک نیکسون موجب شد که تمامی کشور‌ها برای افزایش ذخایر ارزی خود به سوی خرید دلار هجوم بیاورند و این سرازیر شدن سرمایه‌ها به بازار‌های ایالات متحده رشدی اقتصادی عجیبی را برای این کشور به همراه داشت. 

{$sepehr_key_4021}

حمله‌ای ناموفق از اروپا 

با پایان جنگ جهانی دوم اتحادیه اروپا تاسیس شده بود، اما تا سال ۱۹۸۹ دیوار برلین همچنان برپا بود؛ اما با اضمحلال کمونیسم در شرق اروپا، سیاست گذاران این اتحادیه به فراستی برای پیگیری اصلاحات اقتصادی رسید. طرح واحد پول مشترک اتحادیه اروپا نخستین بار توسط ژاک دلور، وزیر اقتصاد پیشین فرانسه در اوایل دوره مسئولیتش در جایگاه ریاست کمیسیون اروپا که از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۹ به طول انجامید مطرح شد و سر انجام یورو طی پیمان ماستریخت که در تاریخ ۷ فوریه ۱۹۹۲ در یکی از شهر‌های هلند به نام ماستریخت به امضا رسید متولد شده و از سال ۱۹۹۳ به اجرا درآمد. 

یورو با هدف وصل‌کردن کشور‌های اروپایی برای مقاصد تجاری و سیاسی و اهرمی برای کنترل جنبش‌های سرمایه داری و همچنین عاملی برای تقویت هویت اروپایی در بازار‌های جهانی و تثبیت قیمت‌ها در اتحادیه اروپا طراحی شد. اولین سکه و اسکناس‌های یورو در سال ۲۰۰۱ توسط بانک مرکزی اروپا منتشر شد و این واحد پولی با توجه به قدرت بالای صنعتی و اقتصادی کشور عضو به سرعت رشد کرد، اما عواملی همچون نبود خزانه یکپارچه اروپایی بهاین ارز اجازه ندارد که به عنوان مرجع شناسایی شده و موفق به جایگزینی با دلار شود. 

ظهور بریکس و عرصه‌ای بزرگ برای نبرد با دلار

ایده تشکیل بریکس برای اولین بار توسط شرکت گلدمن ساکس مطرح شده و در ۶۱اُمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد وزرای امور خارجهٔ کشور‌های برزیل، روسیه، هند و چین گفتگو‌های مقدماتی را آغاز کردند. سرانجام بریکس به عنوان یک سازمان بین‌دولتی با حضور کشور‌های برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی شروع به کار نموده و در ادامه کشور‌های آرژانتین، اتیوپی، امارات متحده عربی، ایران، عربستان سعودی و مصر نیز به این جمع اضافه شدند. 

هرچند پنج کشور مؤسس بریکس در ردهٔ کشور‌های درحال توسعه یا اقتصاد‌های درحال ظهور هستند، اما عموماً به واسطهٔ اقتصاد‌هایی با رشد پرشتاب، همچنین نفوذ تأثیرگذار بر امور جهانی و منطقه‌ای از دیگر کشور‌ها متمایز می‌شوند. شایان ذکر است که محدوده کشور‌های عضو بریکس میزبان نیمی از جمعیت جهان است؛ همچنین این گروه ۲۸ درصد از قدرت اقتصادی دنیا را در اختیار دارد و بر اساس آمار، در سال ۲۰۱۸ ترکیب‌بندی اسمی تولید ناخالص داخلی این گروه، حدود ۵۷ تریلیون دلار آمریکا بود.

{$sepehr_key_4022}

آفرینش یک ارز قدرتمند بین المللی

به گزارش آنا؛ ایران در دلارزدایی از اقتصادش چه برنامه‌ای در پیش دارد؟! هر چند که در دوره‌های مختلف جمهوری اسلامی تلاش‌های گسترده‌ای برای کنار زدن حاکمیت دلار بر مبادلات خود با دیگر کشور‌ها انجام داد و موفقیت‌هایی نیز حاصل شد؛ اما عضویت ایران در بریکس و تشکیل اجماعی برای آفرینش یک ارز قدرتمند بین المللی در این سازمان را می‌توان بزرگ‌ترین فرصت ایران برای مقابله دلار نامید.

با این اوصاف می‌توان گفت که بریکس قدرتی درخور در مقابل ایالات متحده است، اما نکته مهم از جایی شروع شد که شورای مرکزی بریکس اعلام کرد که برای مبارزه با هژمونی دلار آماده می‌شوند و حتی ارزی منحصر به فرد با نام بریکس از سوی این گروه منتشر خواهد شد. هم‌اکنون ساختار مالی بریکس دارای دو بخش است: بانک توسعه جدید و قرارداد اندوخته احتیاطی که هر دو بخش از سال ۲۰۱۵ عملیاتی شده اند.

در آخرین نشست اعضای بریکس در کازان، پوتین رئیس جمهور روسیه در حالی به میان جمعیت آمد که اسکناسی منقوش به علامت‌های مخصوص بریکس را در دست گرفته بود. این اقدام پوتین به منزله قطعی شدن ظهور ارز بریکس شد و این خبر چنان وحشتی را به جان ایالات متحده انداخت که ترامپ رئیس جمهور فعلی آمریکا کشور‌های عضو بریکس را تهدید به اعمال تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی در صورت مقابله با دلار آمریکا کرد.

البته این تحولات نشان‌دهنده تشدید تنش‌های اقتصادی در عرصه بین‌المللی است. بر اساس هشدار‌های متعدد کارشناسان، اعمال چنین تعرفه‌های سنگینی می‌تواند به تشدید جنگ تجاری جهانی منجر شود و پیامد‌های منفی گسترده‌ای برای اقتصاد جهانی به همراه داشته باشد. واکنش کشور‌های عضو بریکس به این تهدید و چگونگی پیشبرد برنامه‌های دلارزدایی آنها در ماه‌های آینده، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر آینده نظام مالی جهانی و کشور‌های درگیر دلار داشته باشد.