بررسی فرایند سیاستگذاری طرح‌های کلان ملی علم و فناوری
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، توسعه علم و فناوری یکی از پیشران‌های اصلی توسعه همه‌جانبه و پایدار کشور‌ها است که بر پایه فعالیت‌های هدفمند تحقیق و توسعه شکل می‌گیرد. تغییر در رویکرد‌های معطوف به اهداف و نحوه انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه و توجه همزمان به عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان علم و فناوری در راستای رفع نیاز‌های جامعه، لزوم برنامه‌ریزی جامع و فراگیر را در این حوزه ضروری می‌کند.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «کاربرد دیدگاه دای در بررسی فرایند سیاستگذاری طرح‌های کلان ملی علم و فناوری» به این موضوع پرداخته‌اند طبق تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی طرح علمی کلان طرحی است که از نظر اهمیت، حیطه کار و پیچیدگی در حدی است که یک تلاش مشارکتی غیرمتعارف بزرگ را می‌طلبد و همچنین نیازمند تجهیزات، تسهیلات، نیروی انسانی و لجستیک ویژه‌ای برای انجام هستند. در سال‌های اخیر مسئولان حوزه علم و فناوری کشور با درک نقش بی‌بدیل توسعه علم و فناوری در تحقق اهداف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور، بر لزوم افزایش فعالیت‌های تحقیق و توسعه و به دنبال آن برافزایش هزینه‌های مربوطه تأکید کرده‌اند.
* شیوه تصویب طرح‌های کلان ملی
در این پژوهش آمده است که مبحث طرح‌های کلان ملی برای اولین بار در سال ۱۳۷۶ در دفتر پژوهشی معاونت برنامه‌ریزی راهبردی ریاست جمهوری با فراخوانی طرح‌های کلان ملی مطرح شد، از آن زمان تاکنون شیوه تصویب طرح‌های کلان ملی دستخوش تغییرات زیادی شده است که از آن جمله می‌توان به شیوه تصویب هشتاد به بیست و شصت به چهل اشاره کرد.
{$sepehr_key_3090}
این پژوهش مطرح می‌کند که روند تصویب طرح‌ها در کشور، دارای روندی مشخص و تأیید شده نیست برای مثال شکل تصویب‌ها در کشور روندی بالا به پایین یا پایین به بالا داشته است، روند تصویب طرح‌ها در کشور در اوایل شروع به کار دفتر پژوهشی دارای روندی رو به بالا و در سال‌های اخیر به طور کلی روندی رو به پایین داشته است.
* معیارهای تعریف و تصویب طرح‌های کلان
نکته قابل ذکر در این پژوهش این است که معیار‌هایی که از طرف کمیسیون هماهنگی و سیاستگذاری به عنوان معیارهای تعریف و تصویب طرح‌های کلان معرفی شد از طرف دبیرخانه شورای عالی عتف تحت عنوان شاخص‌های راهبردی طرح‌های کلان برای تصویب طرح‌های کلان در کمیسیون‌های تخصصی شورا ابلاغ شد.
{$sepehr_key_3091}
در ادامه این پژوهش آمده است که سپس مقرر شد هر کمیسیون با توجه به شاخص‌های راهبردی و وضعیت بخش خود، طرح‌های مختلف را ارزیابی و نمره‌دهی کنند؛ اما در کمیسیون‌های تخصصی بهعلت کمبود وقت کمتر به این معیار‌ها و شاخص‌ها توجه شد و در حقیقت طرح‌ها بر اساس نظرات اعضای هر کمیسیون تصویب شد. این فرایند به طور کامل در شکل نمودار زیر نشان داده شده است.
* ویژگی‌های طرح کلان ملی علم و فناوری
به زعم این پژوهش درنتیجه براساس مطالعه تطبیقی دیگر کشور‌ها و مصاحبه با متخصصان علم و فناوری آشنا با برنامه‌های علم و فناوری، طرح کلان ملی علم و فناوری طرحی است که:
- برای انجام نیازمند همکاری نزدیک نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف است و باعث هم‌افزایی در میان سازمان‌های درگیر می‌شود؛
- عموماً بر فناوری‌های کلیدی و سطح بالا تمرکز دارد؛
- هدف طرح، هم راستا با اهداف و اولویت‌های کلان ملی است؛
- علاوه بر منافع علمی داری منافع غیرعلمی زیادی نیز برای جامعه است؛
- دارای زمان طولانی انجام و هزینه آن نیز قابل ملاحظه است؛
- طرح داری فناوری‌هایی است که تجاری‌سازی آن برای کشور بسیار ارزشمند است.
به طور کلی در این پژوهش به این نکته اشاره شده است که بررسی طرح‌های کلان شورا نشان می‌دهد زمان انجام بسیاری از طرح‌ها نزدیک به پنج سال است. اما در مورد بودجه طرح‌ها با توجه به اینکه انجام هرکدام از طرح‌ها نیازمند بودج‌های قابل توجه است بنابراین پیشنهاد می‌شود ردیف بودجه مستقلی در قانون بودجه برای طرح‌ها در نظر گرفته شود.
{$sepehr_key_3092}
در پایان نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تجاری‌سازی نتایج طرح‌ها آخرین معیار مهم طرح‌های کلان است؛ اما در کمیسیون‌های تخصصی به این مورد نیز توجه زیادی نشده است؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود برای هر طرح فناوری‌هایی که قابل تجاری شدن هستند استخراج شود.
این پژوهش به کوشش سید حامد مزارعی (دکتری سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه تهران)، سید حبیب الله طباطباییان (عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی تهران)، صنم السادات فرنودی (دکتری مدیریت فناوری دانشگاه علوم و تحقیقات تهران) و محمد نقی زاده (عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی تهران) انجام شده است.
انتهای پیام/