تعیین شاخص‌های ارزیابی عملکرد قطب‌های علمی
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، آموزش عالی معرف نوع مهمی از سرمایه‌گذاری در منابع انسانی است که با فراهم‌آوری و ارتقای دانش، فناوری، خلاقیت و مهارت و نگرش موردنیاز فراگیران، به توسعه پایدار کمک می‌کند. آموزش عالی موجب ترویج دانش می‌شود و با پژوهش و تحقیقات بنیادی و کاربردی علم و دانش جدید نیز به‌وجود می‌آورد. در دهه اخیر توجه به توسعه پایدار علمی در ایران از گسترش قابل توجهی برخوردار شده است.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «تعیین شاخص‌های ارزیابی عملکرد قطب‌های علمی» به این موضوع پرداخته‌اند که قطب‌های علمی با هدف گردهم‌آوری و سامان‌دهی جمعی از اعضای هیئت علمی توانمند در گسترش مرز‌های دانش و توسعه پایدار علمی در دانشگاه‌ها ایجاد شده‌اند. ارزیابی مستمر عملکرد این قطب‌های علمی با توجه به اهدافی که در تأسیس آنها در نظر گرفته شده است با تعیین و تدوین شاخص‌های مؤثر و مفید ضروری است.
* تعریف توسعه
به زعم این پژوهش توسعه مجموعه تغییراتی است که یک نظام اجتماعی را از شرایط خاصی از زندگی که نامطلوب تشخیص داده می‌شود، به سوی شرایط بهتر حرکت دهد و یا به عبارت دیگر، توسعه فرایند جامع و فراگیری است که به وسیله انسان آغاز می‌شود و هدف آن بهبود بخشیدن به شرایط زیستی کلیه افراد جامعه است.
توسعه فرایند جامع و فراگیری است که به وسیله انسان آغاز می‌شود و هدف آن بهبود بخشیدن به شرایط زیستی کلیه افراد جامعه است
در این پژوهش آمده است که واژه توسعه تقریباً از نیمه دوم قرن بیستم در جهان متداول شد، از دیدگاه اقتصادی توسعه به معنای توانایی اقتصاد ملی برای ایجاد و تداوم رشد سالانه تولید ناخالص ملی قلمداد می‌شود و در آن پارامتر‌هایی از جمله درآمد سرانه، تولیدات صنعتی و ... به عنوان عوامل تعیین‌کننده قلمداد می‌شوند.
به زعم این پژوهش مدل‌های توسعه در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، به پیشنهاد غرب برای کشور‌های صدمه دیده از جنگ جهانی دوم مطرح شد. در این مدل‌ها، توسعه مترادف با رشد و شاخص محور آن، افزایش تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه و سایر شاخص‌های کمی اقتصادی بود.
* ایجاد قطب‌های علمی در جهان
این پژوهش توضیح می‌دهد که به منظور گسترش مرز‌های دانش و توسعه علمی در دهه‌های اخیر قطب‌های علمی توسط مجامع علمی در جهان ایجاد و توسعه یافته است.
{$sepehr_key_3015}
از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش قطب علمی در یک کشورعبارت‌است‌از مؤسسه‌های متشکل از تعداد معینی دانشمند با بهره‌وری تخصصی و ممتاز در یک حیطه خاص که از فعالیت علمی کارآمد و ویژگی‌های برجسته و متمایز در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی و همکاری‌های علمی در سطوح داخلی و بینالمللی بهره‌مند است.
این پژوهش توضیح می‌دهد که هدف از ایجاد این نهاد‌ها شکل‌گیری محیط‌های جذاب علمی و تمرکز بر دستاورد‌های برجسته در دانشگاه‌ها و جوامع علمی به منظور انجام پژوهش‌های عالی و در سطح استاندارد‌های بینالمللی است. مأموریت اصلی این نهاد‌ها تولید و انتشار دانش جدید و روزآمد و داشتن مشخصه مزیت نسبی اقتصادی... در موضوعی خاص است.
* سابقه قطب‌های علمی در دنیا
از سویی دیگر در این پژوهش آمده است که سابقه قطب‌های علمی در دنیا به دهه ۱۹۸۰ می‌رسد و از آن زمان به بعد، تعداد و تنوع آنها با شتاب زیادی افزایش یافت. در آن زمان سهم پرداخت دولت به دانشگاه‌ها محدود شد و به طبع دانشگاه‌ها نیاز به تنوع مالی و جذب منابع مالی جدید داشتند، از طرف دیگر بحث اثربخشی دانشگاه‌ها مطرح بود و از آنجایی‌که صرف دانش بدون توجه به نیاز بازار چندان مورد توجه قرار نداشت و دانش برای بهبود وضعیت زندگی مردم و رفع نیاز‌های اقتصادی آنها بسیار حائز اهمیت بود.
{$sepehr_key_3016}
در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که تقاضاگرایی در مورد آموزش عالی رویکرد غالب و مطرح دهه ۱۹۸۰ شد. آینده‌نگری دانشگاه-های آمریکا و اروپا باعث شد که آنها متوجه این موضوع باشند که اگر نیاز‌های اقتصادی جامعه را مدنظر نداشته باشند آینده را از دست خواهند داد؛ بنابراین دانشگاه‌ها به سمت رفع نیاز‌های صنعتی و اجتماعی روی آوردند و قطب‌های علمی را به منظور رفع نیاز‌های صنعت شکل دادند.
{$sepehr_key_3017}
به زعم این پژوهش این جهت‌گیری در آمریکا و اروپا تا امروز روند رو به رشد داشته است، به‌طوری که امروزه تعداد قطب‌های علمی یکی از شاخص‌های رشد و بالندگی کشور‌ها محسوب می‌شود.
* محورهای اصلی یک قطب علمی
در پایان یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که بنابراین محورهای اصلی یک قطب علمی عبارتند از:
- فعالیت گروهی دانشمندان؛
- وجود محور اصلی برای تولید دانش که این محور و زمینه کاملا تخصصی است و بنا به نیاز جامعه و برای رفع این نیاز انتخاب می‌شود؛
- تلاش برای دستیابی به نوآوری و کیفیت برتر در زمینه تخصصی مورد فعالیت؛
- ایجاد یک مرجعیت علمی برای پاسخگویی تخصصی به نیاز‌های موجود جامعه.
به طور کلی در ایران هدف اصلی قطب‌های علمی تقویت رقابت و نوآوری و استانداردسازی کیفیت است و اهداف زیر را دنبال می‌کند:
{$sepehr_key_3018}
- افزایش مشارکت در گسترش مرز‌های دانش و اعتلای موقعیت علمی کشور؛
- دستیابی به آخرین یافته‌های علمی و فناوری‌های نوین در زمینه‌های خاص؛
- تولید دانش فنی برای پاسخگویی به نیاز‌های اساسی کشور؛
- فراهم ساختن زمینه پرورش پژوهشگران و دانشمندان تراز اول؛
- ایجاد محیط علمی پویا و مولد علم؛
- تقویت فعالیت‌های علمی گروهی؛
- برقراری ارتباطات مؤثر بینالمللی؛
- جذب اعضای هیئت علمی و پژوهشگران برجسته ایرانی مقیم داخل و خارج کشور؛
- دایر کردن رشته‌های جدید و مورد نیاز کشور در سطوح عالی.
این پژوهش به کوشش ناهید شیخان (عضو هیئت علمی پژوهشی مرکز تحقیقات مهندسی صنایع و بهره‌وری دانشگاه صنعتی امیرکبیر) و فیروز بختیاری نژاد (استاد دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر) انجام شده است.
انتهای پیام/