ضرورت ایجاد پایگاه اطلاعات جامع مدارس

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، برقراری عدالت آموزشی و کیفیت بخشی به مدارس نیازمند پیش نیاز‌هایی است که اصلی‌ترین آنها را می‌توان ایجاد پایگاه اطلاعات جامع مدارس به منظور اطلاع آماری دقیق از وضعیت و سپس رتبه بندی مدارس براساس شاخصه‌های عدالت و کیفیت آموزشی دانست. این پایگاه جامع باید همچون نظام دهک بندی خانوار‌ها در حوزه اقتصادی، منجر به ایجاد پایگاه اطلاعاتی جامعی شود که با اتصال به دیگر پایگاه‌ها و سامانه‌های اطلاعاتی مرتبط با وجوه مختلف مدرسه، اطلاعات جامعی را از وضعیت مدارس کشور فراهم سازد. این امر باعث ایجاد پایه‌ای اطلاعاتی، تحلیلی و محاسباتی خواهد شد که تمام سیاستگذاری‌ها و برنامه ریزی‌های آموزش و پرورش در راستای گسترش عدالت، مبتنی بر آن قرار خواهد گرفت.

در این راستا، مرکز پژوهش‌های مجلس در پژوهشی با عنوان «تقویت نظام آموزش و پرورش (۲): ضرورت ایجاد پایگاه اطلاعات جامع مدارس» مطرح می‌کند که برقراری عدالت در حوزه آموزش و پرورش، نیازمند بستر‌ها و زیرساخت‌هایی است که مهم‌ترین آن گردآوری متمرکز و جامع اطلاعات وضعیت مدارس کشور است. بر‌پایه این اطلاعات می‌توان به رتبه‌بندی مدارس پرداخت و به این طریق پایه‌ای اطلاعاتی در نظام آموزش و پرورش ایجاد کرد که مبنای توزیع امکانات و منابع آموزشی با رویکرد تثبیت و ارتقای مدارس با کیفیت و شناسایی مدارس لازم‌التوجه به‌منظور سوق‌دهی دقیق منابع با رویکرد عادلانه خواهد شد.

{$sepehr_key_2514}

این گزارش بیان می‌کند که نظام رتبه‌بندی مدارس که از اصلی‌ترین کارکرد‌های پایگاه اطلاعات جامع مدارس خواهد بود، در صورت استقرار می‌تواند همچون نظام دهک‌بندی اقتصادی خانوار‌ها که اکنون پایه اطلاعاتی اغلب سیاست‌های اقتصادی‌- حمایتی است، پایه تحلیلی مهمی در آموزش و پرورش قرار گیرد. این مهم در در راهکار ۱۹-۳ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز به صراحت مورد تأکید قرار گرفته است. در این راهکار‌ها آموزش و پرورش مکلف شده است به: «ایجاد نظام رتبه‌بندی مدارس و مؤسسات آموزش و پرورش به‌منظور شفاف‌سازی عملکرد و ارتقای کیفیت و تقویت انگیزه‌های رقابت منطقی و علمی بین آنان».

در این گزارش آمده است که ایجاد پایگاه اطلاعات جامع مدارس و به‌تبع آن نظام رتبه‌بندی مدارس نتایج ارزشمندی خواهد داشت که به این شرح است؛ شکل‌گیری پایه‌ای اطلاعاتی برای تحقق و تحلیل وضعیت عدالت آموزشی و توزیع عادلانه امکانات و منابع، بسترسازی برای اجرای سیاست مدرسه‌محوری، شناسایی دقیق مدارس لازم‌التوجه و پرهیز از حمایت‌های سلیقه‌ای، ایجاد واحدی اطلاعاتی برای بودجه‌ریزی عملیاتی و توزیع سرانه مدارس، ایجاد بستری برای سنجش کادر مدرسه (اجرایی و آموزشی)، ایجاد رقابت منطقی، سازنده و عالمانه بین مدارس در مسیر پیشرفت، فراهم کردن امکان نسبت‌سنجی وضعیت مدارس با اهداف ترسیم شده در سند تحول و زیرنظام‌های آن، شفاف‌سازی عملکرد مدارس و ایجاد امکان مطالبه‌گری و مشارکت از‌سوی والدین، ایجاد بستری برای تدقیق کمک‌های خیرین و نهاد‌های خیریه در ساخت، بازسازی و تجهیز مدارس. 

{$sepehr_key_2515}

این گزارش ادامه می‌دهد که علاوه‌بر تأثیرات مثبت ذکر شده، نظام رتبه‌بندی مدارس به‌دلیل برخی از ابهامات، مخالفانی دارد که نظام رتبه‌بندی را موجب افزایش تنوع مدارس و همچنین رقابت‌هایی می‌دانند که به بازاری شدن آموزش و پرورش می‌انجامد. در‌حالی‌که باید توجه داشت که نظام رتبه‌بندی نه ایجاد نوع جدیدی از مدرسه، بلکه حاصل سنجش عملکرد و پایش مدارس است که نتیجه نهایی آن شناسایی مدارس لازم‌التوجه و تلاش برای کاهش فاصله کیفی مدارس از طریق جهت‌دهی منابع و ایجاد تبعیض‌های مثبت خواهد بود.

این در ادامه پیشنهاد می‌دهد که وزارت آموزش و پرورش به‌منظور ایجاد سکویی برای ارزیابی، شفاف‌سازی و پایش عملکرد مدارس و همچنین توزیع متعادل و عادلانه یارانه‌ها، خدمات و امکانات آموزشی و مالی براساس واحد عملیاتی مدرسه، با تجمیع تمامی اطلاعات و آمار‌های مربوط به مدارس سراسر کشور، پایگاه جامع اطلاعات مدرسه را ایجاد کند و سپس مبتنی‌بر آن، رتبه‌بندی مدارس را با لحاظ شاخص‌های آموزشی و پرورشی (از جمله سرانه فضای آموزشی، سرانه فضای پرورشی، وضعیت کمّی‌و‌کیفی نیروی انسانی، تجهیزات آموزشی و پرورشی و ورزشی، خروجی فرایند‌های یاددهی‌– یادگیری، وضعیت و ظرفیت‌های درآمد اختصاصی و وضعیت فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دانش‌آموزان و اولیاء آنان) اعمال کند.

{$sepehr_key_2516}

این گزارش بیان می‌کند که در این مسیر ضروری است به این موارد دقت شود: تعیین مؤلفه‌های رتبه‌بندی مدارس از‌سوی شورای عالی آموزش و پرورش با رویکرد عدالت آموزشی و توجه به ویژگی‌های مدرسه مورد انتظار سند تحول بنیادین، در نظر گرفتن وجوه مختلف کارکردی مدرسه (از سطح فضای فیزیکی تا کیفیت معلم و دانش‌آموز) برای سنجش وضعیت مدارس، لزوم سنجش سامانه‌ای و برخط اطلاعات برای کاهش نفوذ شخص‌محور، مراقبت از تعارض منافع در رتبه‌بندی مدارس. 

این گزارش خاطرنشان می‌کند که با این تفاسیر پیشنهاد می‌شود که مجلس شورای اسلامی یا شورای عالی انقلاب فرهنگی ماده‌واحده‌ای را با لحاظ تمامی نگرانی‌های فوق به تصویب رساند.