تبیین مفهوم مشارکت مردمی در آموزش عالی

به گزارش خبرنگار پژوهش خبرگزاری آنا؛ نشست تخصصی احصاء و تبیین مفهوم مشارکت مردمی در آموزش عالی با مدیریت سمیه نصیرزاده، عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، مهدی هاشم زاده، مدیرعامل اندیشکده موج در خصوص چالش‌های مشارکت مردمی در حکمرانی گفت: وقتی قرار است تا از ظرفیت مردمی در حاکمیت استفاده کنیم باید از عنوان مردمی سپاری به کار ببریم و واژه‌ای درست‌تر است. وقتی از مشارکت مردم صحبت می‌شود باید مشخص شود که از چه ابزاری و به چه نحوی قرار است استفاده شود. 

وقتی از مشارکت مردم صحبت می‌شود و پای مردم به میدان می‌آید نباید دنبال کار تخصصی باشیم بلکه با گروه‌های مردمی مواجه هستیم تا بتوان از ظرفیت‌های آن‌ها در حکمرانی کشور بهره‌مند شد.

وی ادامه داد: وقتی از حکمرانی صحبت به میان می‌آید با سه لایه روبرو هستیم. بیشتر سعی دارم که در خصوص لایه مشارکت مردمی که با چه چالش‌هایی روبرو است صحبت کنم. در بخش دولتی ما نهاد‌ها و دستگاه‌های دولتی را داریم.
 

در بخش خصوصی بازار نماینده آن است و در لایه سومی که بخش مردمی است؛ تشکل‌های مردمی و انجمن‌های علمی نماینده این گروه هستند. مشارکت تمامی این عناصر در سه دسته‌ای که ذکر شد روند تحولی نظام حکمرانی را رقم می‌زند و اگر هر کدام از این لایه‌ها با مشکل مواجه شوند کارآمدی نظام را با مشکل روبرو می‌کنند. در سال‌های اخیر هم توجه به بخش مردمی توجه ویژه حکمرانان شده است فارغ از اینکه مدل کشورداری و حکمرانی آن‌ها به چه صورت است.

 نکته دیگر که باید اشاره شود در اکثر مدل‌های حکومتی مدل دولت ملت مطرح است. کشور‌ها با دولتی روبرو هستند که روند رو به افول به خود گرفته است. آن چیزی که الان با ان روبرو هستیم مدل دینی اسلامی است که به مدل دینی امتی هم شباهت دارد بطوریکه جایگاه رهبران اجتماع از دولتمردان بسیار بیشتر است. الگوریتم اینفلوئنسری در این میان جایگاه بسیار بهتری را دارد و به تعبیری نفوذ بیشتری دارد. 

اکثر کشور‌هایی که مدل ان‌ها مدل دولت ملت است با موضوع کاهش مشارکت مردم در امور سیاسی کشور روبرو هستند. عدم توجه به ظرفیت‌های مشارکت مردمی در ارتقا و تحول و کارامدی سیستم توسط حکمرانان وجود دارد لذا تصمیم گیری‌های آن‌ها با مشکلاتی مواجه می‌شود که کاهش مشارکت مردمی را در بر خواهد داشت.

هاشم زاده خاطر نشان کرد: وقتی به بحث مشارکت مردمی می‌رسیم از چهار منظر قابل بحث است که در قانون اساسی هم به آن اشاره شده است. مشارکت در سطح مطالبه گری، مشارکت در سطح اجرا، مشارکت در سطح نظارت و تصمیم سازی چهار موردی هستند که باید به این ۴ سطح به عنوان پایه مشارکت مردم توجه شود. یکی از چالش‌های امروزه کشور نحوه مطالبه گری اعتراض مردم به تصمیمات حاکمیت است.
اگر در مورد مشارکت در حوزه آموزش عالی صحبت می‌شود باید به این ۴ سطح دقت شود. برای نقش استاد و دانشجو در تصمیم گیری، نظارت و اجرا فکر کنیم و آن را بررسی کنیم. 

وی ادامه داد: نقش دولت بایست نقش بسترسازی، مانع زدایی، تنظیم گری و تسهیل گری باشد. هر وقت نقش دولت در برگزاری یک رویداد علمی پررنگ باشد و اجازه دخالت و تصمیم گیری را از استاد و دانشجو بگیرد خیلی نباید در مشارکت افرینی جامعه نخبه دانشگاهی انتظار داشته باشیم و باید به سمتی حرکت کنیم که کاهش تولی گری حاکمیت را شاهد باشیم.

مدیرعامل اندیشکده موج بیان کرد: برای کاهش چالش‌های مشارکت مردم باید حمایت کافی قوانین در بخش مردمی را حتما در دستور کار قرار دهیم. چه برنامه هفتم و چه برنامه ششم و چه برنامه پنجم و چه آئین نامه‌های مجلس را که بررسی می‌کنیم حمایت کافی را از بخش مردمی نمی‌بینیم و شکل نگرفته است. نقشی که آموزش عالی در طراحی، ایده پردازی و گفتمان سازی و حتی عملیات اجرایی برای افزایش مشارکت مردم می‌تواند داشته باشد بدون شک نقشی تاثیرگذار است. 

دانش آموخته، سفیر برند و ذینفع کلیدی است

در ادامه مریم برادران عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق بیان کرد: اخیرا یک پژوهشی که در بریتانیا انجام شده را دیدم که به مشارکت مردم در بحث‌های محلی می‌پرداخت و در آن دو سوال مطرح شده بود که چرا مردم در پروژه‌های محلی مشارکت می‌کنند و چرا بعضی‌ها مشارکت نمی‌کنند که در آن پاسخ‌ها خیلی قابل توجه بود.

در آن دو دلیل عمده برای مشارکت کنندگان مطرح شده بود که یا آن مسئله‌ای مهم بوده است و برای آن‌ها موضوعیت داشته است و با منافعشان در ارتباط بوده است و این نکته را روشن می‌کند که اگر می‌خواهیم مشارکت دیگران را داشته باشیم باید سعی کنیم که آن مسئله‌های مهمی که با منافعشان در ارتباط است را شناسایی کنیم؛ و دلیل اینکه چرا مردم مشارکت نمی‌کنند را به بحث احساس دیگری بودن و عدم علاقه به تفکر مردم نسبت داده بود.
وی مهم‌ترین اصل در این خصوص را؛ پذیرش اصول عدالت وبرابری دانست به طوری که باید دولت و جامعه دانشگاهی و مردمی همدیگر و با هم بودن را بپذیرند.

وی ادامه داد: مسئولیت اجتماعی دانشگاه انتظاری هنجارین از دانشگاه به عنوان نهاد اجتماعی است که به نیاز‌های حال و آتی ذینفعان درونی و بیرونی، رفاه اجتماعی، کیفیت زندگی، برابری بخت‌های زندگی، رفع آسیب‌های اجتماعی و زیست محیطی، صلح و همزیستی و پایداری توسعه توجه می‌کند و کارکرد‌های آموزشی، پژوهشی، خدمات تخصصی و سایر کارویژه‌های خود را به پاسخگویی اجتماعی به انتظارات اجتماعی یاد شده معطوف می‌دارد و دانشگاه بدون مشارکت موثر و همه جانبه اعضای هیئت علمی، دانشجویان، دانش آموختگان و کارکنان خود نمی‌تواند مسئولیت اجتماعی را به اعضای خود دهد.

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش دانش آموخته به عنوان سفیر برند و ذینفع کلیدی عنوان کرد: نیاز به مشارکت دانش آموختگان به عنوان قدرت نرم یکی از مواردی است که باید به آن توجه ویژه‌ای کرد.

در دانشگاه‌های آمریکا تعهد دانش آموختگان به دانشگاه مشهود است، چون که بعد از فارغ التحصیلی دانشگاه رابطه خودش را با آن‌ها برقرار دارد و روابط و شبکه‌های ارتباطی با فارغ التحصیلان بخشی از فرهنگ دانشگاه‌های آمریکا است. با توجه به این تحلیل باید گفت که دانشجو و دانشگاه با

روابط نهادی می‌توانند حلقه ارتباطی خوبی را شکل دهند.

برادران به یک تحقیق دیگر در دانشگاه‌های هند هم اشاره کرد و گفت: در هند فرهنگ داوطلبی و مشارکت فعال در دانشگاه پایین است در حالیکه تعداد دانش آموختگان هندی از دانشگاه‌های آمریکا که به آن جا کمک مالی کرده اند بسیار بیشتر است. در این کشور به آئین خیرات توصیه‌های مکرر شده است بطوریکه این کار فرد در زمان و مکان مناسب به وی برخواهد گشت.

وی ادامه داد: در یک تحقیقی که در دانشگاه آزاد انجام شده است نقص شایستگی شبکه سازی را با فارغ التحصیلان شاهد هستیم که این موضوع نیازمند ارتباط با صنایع و تجاری سازی وبین المللی کردن آموزش عالی و. را می‌طلبد. 

وی خاطر نشان کرد: توجه به مسئولیت اجتماعی دانشگاه باید با ایجاد جو اعتماد مبتنی بر عدالت و دموکراسی همراه باشد. توانمندسازی وشبکه سازی، استقلال نهادی دانشگاه و فراهم کردن زیر ساخت‌ها هم از جمله مواردی است که باید در هموار کردن مسیر مشارکت دانشگاه‌ها به آن توجه لازم داشت.

مردمی سازی یعنی افزایش قدرت تاثیر گذاری عموم مردم

در ادامه احمد رضا روشن (عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی) در توضیح مردمی سازی گفت: مردمی سازی یعنی افزایش قدرت تاثیر گذاری عموم مردم در عرصه‌های مختلف است. وقتی بحث خصوصی سازی که شد فقط عده‌ای از مردم حق مالکیت بر ان‌ها را داشتند. مهم است که همه مردم در معرض رقابت قرار بگیرند و قدرت تاثیرگذاری در عرصه‌های مختلف را داشته باشند.

وی ادامه داد: مردمی سازی ابعاد مختلفی دارد که می‌توان آن را در آموزش، پژوهش، خدمات اجتماعی و تأمین مالی دید. ما باید به این پژوهش‌ها سطحی نگاه نکنیم بلکه برای آن‌ها به عنوان قدرتی در تصمیم گیری‌های کلان کشور نگاه کنیم.

روشن در خصوص مردمی سازی تامین مالی گفت: باید کمک‌های اندک در مردمی سازی برای مشارکت مورد توجه قرار گیرد. بدون شک حمایت اندک و گسترده مردم می‌تواند تفاوت بزرگی را ایجاد کند به علاوه اهداف مبالغ کم، برای مردم نیز سخت نیست و به بودجه خانوار فشار وارد نمی‌کند.

وی تصریح کرد: یکی از معروف‌ترین کمک‌های فردی به دانشگاه‌ها کمک یک میلیارد و هشتصد میلیون دلاری مایکل بلومبرگ به دانشگاه چانزهاپکینز است که در سال ۲۰۱۸ اعطا شد. او که خود فارغ التحصیل این دانشگاه است گفته بود که می‌خواهد با این پول بودجه کمک به دانشجویان کم در آمد و آن‌هایی که درآمدشان در سطوح متوسط است را تقویت کند. این میزان کمک بزرگترین مبلغی است که تاکنون به یک موسسه آموزشی در آمریکا اهدا شده است.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در پاسخ به این سوال که چرا مردمی سازی پژوهش‌های دانشگاهی مهم است، این طور پاسخ داد: بحران اعتماد به علم مهم‌ترین بحران آموزش عالی است که نیازمند توانمند سازی مردم و مسئولیت اجتماعی است و باید محور اصلی مردمی سازی پژوهش‌های دانشگاهی تقویت علم شهروندی قرار گیرد.

وی در پایان با ارائه پیشنهادی خاطر نشان کرد: راه اندازی یک ژورنال برای ارتقا کیفیت و تاثیر تلاش‌های علوم شهروندی برای نقد و به اشتراک گذاری یافته‌ها در انواع تلاش‌های علم شهروندی یکی از شروط لازم است. تهیه پروتکل‌های خاص برای مشارکت دانش پژوهان غیر رسمی و درج برنامه‌های علمی شهروندی در دروس روش تحقیق، اصلاح آئین نامه ارتقا در جهت حمایت از علم شهروندی و توجه به هوش مصنوعی در انجام تحقیقات مبتنی بر علم شهروندی از مواردی است که حتما باید در افزایش مشارکت عمومی مد نظر قرار داد.